Charles Baudelaire

Charles Baudelaire był jednym z najbardziej wpływowych francuskich poetów XIX wieku, prekursorem modernizmu oraz mistrzem poezji dekadenckiej i symbolistycznej. Urodził się 9 kwietnia 1821 roku w Paryżu, a zmarł 31 sierpnia 1867 roku. Jego twórczość miała ogromny wpływ na literaturę europejską, inspirując takich pisarzy i artystów jak Paul Verlaine, Stéphane Mallarmé i T.S. Eliot. Baudelaire był również krytykiem sztuki i zaliczany jest do grona „poetów przeklętych”, ze względu na swoją buntowniczą postawę wobec norm społecznych. W 1848 roku wziął udział w rewolucji lutowej, traktując ją jako wyraz buntu przeciwko ojczymowi i rodzinie.

Znany jako ostatni romantyk, Baudelaire wyprowadzał własne wnioski z dorobku tej epoki, jednocześnie popierając realistyczną metodę w literaturze. Jego poezja miała duże znaczenie dla parnasistów, którzy cenili estetykę „sztuki dla sztuki”, dekadentów zajmujących się tematem bólu istnienia, jak również dla symbolistów i surrealistów. Był także cenionym tłumaczem wierszy Edgara Allana Poego, których przekłady są uważane za kluczowe dla jego twórczości.

Jego ojciec Joseph-François Baudelaire, były ksiądz i urzędnik państwowy, zmarł, gdy Charles miał sześć lat. François Baudelaire (1759–1827) pochodził z rodziny o skromnym pochodzeniu, wywodzącej się z robotników rolnych, rzemieślników i winiarzy mieszkających w okolicach lasu Argonne od XVII wieku. Dzięki stypendium wyjechał do Paryża, gdzie rozpoczął długą karierę zawodową, początkowo jako ksiądz. Pracował jako guwerner u hrabiego Antoine’a de Choiseul-Praslin, a także opracował podręcznik do nauki łaciny. W trakcie rządów terroru zrezygnował z kapłaństwa i poświęcił się malarstwu, co stało się jego głównym źródłem utrzymania. Ożenił się z malarką Rosalie Janin, z którą miał syna Alphonse’a. Następnie, aż do emerytury, piął się po szczeblach kariery w służbie cywilnej.

Mając 60 lat François w 1819 roku poślubił 26-letnią Caroline Dufayis sierotę pochodzącą z rodziny adwokatów. Matka Caroline zmarła w Anglii, a jej ojciec, Charles Dufayis, zginął podczas stłumienia buntu w Quiberon Bay w 1795 roku. François i Caroline mieli jedno dziecko – Charlesa Baudelaire’a.

Baudelaire miał zaledwie sześć lat, gdy jego ojciec zmarł, więc nie miał okazji dobrze go poznać. Śmierć ojca przyniosła Charlesowi spadek i fortunę, która miało wpłynąć na jego dorosłe życie. Otrzymał olbrzymi majątek w wieku 21 lat, jednak ustanowiona rada opiekuńcza kontrolowała jego finanse przez wiele lat. Wkrótce po śmierci François Baudelaire’a, matka Charlesa wyszła za mąż za wojskowego Jacques’a Aupicka, z którym Charles miał trudne relacje, co miało kluczowy wpływ na jego późniejsze życie. Relacja z ojczymem była dla Baudelaire’a źródłem głębokiego urazu i konfliktów, które znacząco wpłynęły na jego buntowniczą naturę. Baudelaire uczęszczał do prestiżowych szkół, jednak jego niepokorna osobowość ujawniła się wcześnie. Porzucił studia prawnicze, aby oddać się życiu artystycznemu w paryskiej bohemie.

Często odwiedzał prostytutki, co prawdopodobnie przyczyniło się do jego chorób wenerycznych, a także zadłużał się na luksusowe ubrania. Baudelaire szybko zyskał reputację młodego dandysa – estety, który spędzał czas w paryskich salonach, zadłużając się, by finansować swoje ekstrawaganckie życie. Zaniepokojona jego zachowaniem rodzina próbowała go odseparować, wysyłając go w 1841 roku w podróż do Indii, z nadzieją na wdrożenie go do pracy w handlu. Baudelaire jednak nie dotarł do celu, a jego podróż z powodu sztormu zakończyła się na Mauritiusie. Po powrocie w 1842 roku, po otrzymaniu spadku, zerwał kontakty z rodziną i osiedlił się w Paryżu i żył jako zamożny dandys, jednocześnie angażując się w twórczość literacką.

Baudelaire szybko roztrwonił większość fortuny, którą odziedziczył po ojcu, co wpędziło go w długi. Zaczął intensywnie pracować nad swoją twórczością literacką, publikując eseje krytyczne, artykuły oraz tłumaczenia, w tym przede wszystkim dzieła Edgara Allana Poe, którego uważał za pokrewną duszę, co stało się jednym z ważniejszych elementów jego twórczości.

Charles Baudelaire przez większość życia borykał się z licznymi problemami, w tym z trudnościami finansowymi, uzależnieniem od narkotyków (głównie opium) oraz licznymi chorobami. Jego zdrowie znacząco pogorszyło się w połowie lat 60. XIX wieku. W 1866 roku doznał udaru mózgu, który doprowadził do paraliżu i afazji, przez co nie był w stanie normalnie funkcjonować. Ostatnie miesiące życia spędził w zakładzie opieki, gdzie zmarł 31 sierpnia 1867 roku w Paryżu. Powszechnie uważa się, że przyczyną jego śmierci był syfilis, na który cierpiała także jego wieloletnia kochanka. Baudelaire był uzależniony od laudanum, prawdopodobnie opium, a także nadużywał alkoholu. Przez wiele lat prowadził życie na granicy nędzy. Po wylewie, który przeszedł podczas pobytu w Belgii w 1866 roku, został częściowo sparaliżowany. Rok później zmarł w klinice i został pochowany na cmentarzu Montparnasse.

Twórczość poetycka Charlesa Baudelaire’a

Przed 1845 rokiem stworzył pierwsze fragmenty Sztucznych rajów oraz wiersze, które później znalazły się w Kwiatach zła. W tym samym roku próbował popełnić samobójstwo, jednak bez skutku. W 1847 roku opublikował krótką powieść La Fanfarlo, ale jego literacką sławę zapewnił mu zbiór poezji Les Fleurs du mal (Kwiaty zła), opublikowany po raz pierwszy w 1857 roku. Tom ten wywołał skandal ze względu na odważną tematykę, obejmującą m.in. śmierć, dekadencję, erotyzm i melancholię, co spotkało się z ostrą krytyką społeczną i prawną. Niektóre z wierszy zostały uznane za obsceniczne, a Baudelaire wraz z wydawcą zostali ukarani grzywną.

„Kwiaty zła” to arcydzieło, które uczyniło Baudelaire’a jednym z najważniejszych poetów XIX wieku. Poeta ukazał w nim swoją wizję świata jako miejsca przepełnionego złem, cierpieniem i duchową pustką, ale zarazem szukał w nim piękna. Jego poezja jest głęboko introspektywna, pełna sprzeczności i refleksji na temat kondycji człowieka. Baudelaire nazywał siebie „poetą przeklętym”, który przeżywał głębokie wewnętrzne rozdarcia. Jego utwory często skupiały się na tematach śmierci, nicości i moralnego upadku.

Mimo skandalu związanego z „Kwiatami zła”, Baudelaire kontynuował pisanie esejów, artykułów i innych dzieł literackich. Był także cenionym krytykiem sztuki i zwolennikiem nowoczesnych kierunków, takich jak impresjonizm. Jego eseje o sztuce, w tym słynny „Malarz życia nowoczesnego”, miały kluczowy wpływ na rozwój estetyki XIX wieku.

Choć Charles Baudelaire nie zyskał uznania, którego oczekiwał za życia, jego twórczość wywarła ogromny wpływ na kolejne pokolenia artystów. Jego najsłynniejszy zbiór, Kwiaty zła, jest dziś uznawany za jedno z najważniejszych dzieł literatury światowej. Razem z poetami takimi jak Arthur Rimbaud i Paul Verlaine, Baudelaire jest uważany za jednego z ojców poezji nowoczesnej. Jego odważna postawa wobec norm społecznych oraz zdolność dostrzegania piękna w tym, co mroczne i zepsute, uczyniły go ikoną dekadentyzmu oraz inspiracją dla artystów na całym świecie.

Baudelaire stworzył własny system filozoficzno-estetyczny, który na pierwszy rzut oka wydaje się epatować obrazami obrzydzenia i śmiałą erotyką. Jednak jego celem nie było obrazoburstwo, lecz głębsza refleksja nad światem, który uznawał za „słownik hieroglifów”. Wierzył, że każda sfera rzeczywistości wymaga interpretacji, aby dotrzeć do piękna jako absolutu, który istnieje poza światem materialnym. Jego estetyka była silnie naznaczona mistycyzmem w duchu Swedenborga oraz platońskim idealizmem.

Najważniejsze dzieła Baudelaire’a to zbiory wierszy „Kwiaty zła” (1857), „Sztuczne raje” (1860) i „Paryski spleen” (1864). Wśród jego esejów estetycznych warto wymienić „Salon 1845”, „Salon 1846”, „Malarz życia nowoczesnego” (1863) oraz |Sztukę romantyczną” (1868). Pośmiertnie wydano również „Moje obnażone serce” (1897).

Wiersze Charlesa Baudelaire’a