Czesław Miłosz był jednym z najważniejszych polskich poetów, pisarzy i intelektualistów XX wieku. Urodził się 30 czerwca 1911 roku w Szetejnie na Litwie, w rodzinie ziemiańskiej. Miłosz dorastał w atmosferze wielokulturowego regionu, co silnie wpłynęło na jego późniejsze twórczości.
Studiował prawo i literaturę na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie. Już w młodym wieku zaczął publikować swoje wiersze. Podczas II wojny światowej służył w dyplomacji polskiej, najpierw w Konsulacie RP w Paryżu, a później w USA w Waszyngtonie, gdzie zdecydował się na pozostanie na emigracji po wojnie.
Jego prace zawsze były nacechowane głęboką refleksją nad kondycją człowieka, historią oraz kondycją współczesnego świata. Stał się jednym z głównych reprezentantów literatury emigracyjnej. Jego prace z czasów emigracji, takie jak „Zniewolony umysł” czy „Rodzinna Europa”, były krytyką totalitaryzmu i analizą kultury Zachodu.
W 1951 roku Miłosz opublikował „Zniewolony umysł”, wydanie, które przyniosło mu rozgłos międzynarodowy, ale także spory kontrowersje w Polsce komunistycznej, gdzie jego dzieło zostało potępione. Ostatecznie po latach stał się jednym z symboli oporu przeciwko reżimowi komunistycznemu.
W 1960 roku Miłosz przeniósł się do Stanów Zjednoczonych, gdzie pracował na uniwersytetach, m.in. na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley, gdzie prowadził zajęcia ponad 20 lat.
W 1980 roku Miłosz został laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za „dzieła, których struktura literacka łączy wyraziste wartości estetyczne z bardzo szerokim kontekstem ludzkich doświadczeń”. W 1993 roku Miłosz przeprowadził się do Polski, osiedlając się na stałe w Krakowie. Zmarł 14 sierpnia 2004 roku w Krakowie, pozostawiając po sobie bogate dziedzictwo literackie i intelektualne, które wciąż inspiruje czytelników na całym świecie.
Czesław Miłosz wprowadził nowy rodzaj dzieła literackiego do polskiej literatury – traktat poetycki (inaczej nazywany traktatem-poematem), którego celem, według autora, było przeciwstawienie się współczesności postrzeganej jako ograniczenie, a jednocześnie rozszerzenie „pojemności” poezji.
Wiersze Czesława Miłosza charakteryzują się intelektualnym wydźwiękiem, a używane metafory są sugestywne. Jego twórczość z lat trzydziestych, przed II wojną światową, jest nasycona pesymizmem. Przeważają w niej rozmach, metaforyczność, rytmiczność i wizje apokalipsy. Wiersze pisane w czasie wojny tracą na patosie, stając się znacznie prostsze w formie. Poeta kładzie nacisk na przekazywalność treści filozoficznych i intelektualnych, stawiając na zrozumiałość wiersza. Część z tych utworów poświęcona jest okupowanej Warszawie, gdzie Miłosz spędził większość czasu wojny, jak w przypadku wierszy „Miasto” czy „Błądząc”. Jednocześnie w twórczości z okresu wojennego zauważalne jest świadome oddalanie się od tematyki związanej bezpośrednio z konfliktem zbrojnym. Pojawiają się w niej wiersze opisujące zwyczajne piękno świata, który – zdawałoby się – nigdy nie doświadczył wojny, jak w przypadku „Piosenki pasterskiej” czy cyklu „Świat” (poema naiwne) z 1943 roku.
Jakże to dziwne, niezrozumiałe życie! Jakbym wrócił z niego niby z długiej podróży, i próbował sobie przypomnieć, gdzie byłem i co robiłem. Nie bardzo się to udaje, a już najtrudniej zobaczyć tam siebie. Miałem zamiary, motywacje, coś postanawiałem, coś wykonywałem, ale z odległości tamten człowiek wydaje się istotą irracjonalną i absurdalną. Zupełnie jakby nie tyle … Przeczytaj wiersz
Olbrzymia głowa wynurzała się zza pagórków po drugiej stronie rzeki i widziała chłopca z wędką, który, wpatrzony w pławik, myślał tylko: weźmie, nie weźmie. – Co z nim zrobimy – zastanawiała się głowa, wydając dyspozycje duchom lotnym, wyspecjalizowanym w układaniu losu. – No i tak – powiada sobie głowa, mając przed sobą to samo miejsce … Przeczytaj wiersz
Jezioro panieńskie, jezioro głębokie, Zarastaj sitowiem jak dawniej u brzegu, Igraj w południe z odbitym obłokiem Dla mnie, w dalekich krajach zniknionego. Twoja panienka jest dla mnie prawdziwa, W wielkim mieście nad morzem zostały jej kości. Zanadto prawidłowo wszystko się odbywa. Odjęta jest jedność jedynej miłości. Panienka, ej, panienka. Leżymy w otchłani. Nasada czaszki, żebro … Przeczytaj wiersz
W fotografii mego dziadka, kiedy miał sześć lat, zawiera się, moim zdaniem, sekret jego osoby. Szczęśliwy chłopczyk, radośnie filuterny, przez jego skórę prześwieca dusza bystra i pogodna. Fotografia pochodzi z lat sześćdziesiątych dziewiętnastego wieku, i oto ja, w późnej starości, wybieram się tam, żeby towarzyszyć zabawom dziecka. Nad znajomym jeziorem, do którego właśnie rzucam kamyki, … Przeczytaj wiersz
„Michenhauz Henryk, rotmistrz ratajski J.K.M., zaślubił w Kujanach 10 lutego 1650 r. Małgorzatę z Hornów i bezpośrednio potem był zabity przez swego szwagra Horna”. (Księgi i notatki metrykalne Parafii Ewangelicko-Reformowanej Keydany) Cyt. za: Szymon Konarski, Szlachta kalwińska w Polsce Ależ Kujany to obok Szetejń i tam drogą wzdłuż Niewiaży bosonogi biegałem. Więc duchowny z Kiejdan, … Przeczytaj wiersz
Żebym wreszcie powiedzieć mógł, co siedzi we mnie. Wykrzyknąć: ludzie, okłamywałem was Mówiąc, że tego we mnie nie ma, Kiedy TO jest tam ciągle, we dnie i w nocy. Chociaż właśnie dzięki temu Umiałem opisywać wasze łatwopalne miasta, Wasze krótkie miłości i zabawy rozpadające się w próchno, Kolczyki, lustra, zsuwające się ramiączko, Sceny w sypialniach … Przeczytaj wiersz
Opadły ze mnie poglądy, przekonania, wierzenia, opinie, pewniki, zasady, reguły i przyzwyczajenia. Ocknąłem się nagi na skraju cywilizacji, która wydawała mi się komiczna i niepojęta, Sklepione sale pojezuickiej akademii, w której kiedyś pobierałem nauki, nie byłyby ze mnie zadowolone. Mimo że jeszcze zachowałem kilka sentencji po łacinie. Rzeka płynęła dalej przed dębowe i sosnowe lasy. … Przeczytaj wiersz
Ten krawat, dziany, z grubym węzłem, w zgodzie z barwą ciemnej koszuli i marynarki tweedowej zachwycił mnie. Był to naprawdę wytworny pan o czarnym wąsie krótko przystrzyżonym. Ktoś przedstawił mnie na Mazowieckiej, trochę dalej niż Ziemiańska i księgarnia Mortkowicza (jedyne miejsce w Warszawie, gdzie można było dostać moje Trzy zimy wydane w 300 egzemplarzach). Kto … Przeczytaj wiersz
Drzewa ogromne, że nie widać szczytu, Słońce zachodząc różowo się pali Na każdym drzewie jakby na świeczniku, A ludzie idą ścieżką, tacy mali. Zadrzyjmy głowy, weźmy się za ręce, Żeby nie zgubić się w trawach jak w borze. Noc już na kwiaty nakłada pieczęcie I z góry spływa kolor po kolorze. A tam nad nami … Przeczytaj wiersz
Zakwitły irysy. Jeszcze raz. Kiedy zakwitną znowu, skończy się mój wiek. Rano ocean zakryła przezroczysta mgła. W otwartych drzwiach do ogrodu zajmuję się niepamiętaniem. A nie umiem zapomnieć jego, filozofa rozpaczy, który zwątpił w dobroć Stworzenia. Widzę piaszczysty trakt wysadzany brzozami, między Mińskiem i Wilnem, z krętą pośrodku koleiną. Nie było wtedy aut ani asfaltowych … Przeczytaj wiersz
Wysłuchaj mnie Panie, bo jestem grzesznikiem, a to znaczy, że nie mam nic prócz modlitwy. Uchroń mnie od dnia oschłości i niemocy. Kiedy ani lot jaskółki, ani piwonie, żonkile i irysy na rynku kwiatowym nie będą dla mnie znakiem Twojej chwały. Kiedy otoczą mnie szydercy, a ja przeciw ich argumentom nie potrafię przypomnieć sobie żadnego … Przeczytaj wiersz
Wypaliły się dawno świece, Justyno. Inni ludzie chodzą po twoich nadniemeńskich ścieżkach. A ja wstępuję w związek z tobą prawie miłosny, Dotykając twego ciężkiego, czarnego warkocza, Który właśnie rozpuszczasz, ważąc w dłoni Twoje obfite, na pewno, piersi, patrząc w lustrze Na twoje szare oczy i bardzo czerwone wargi. Jesteś duża i silna, szerokie plecy. Dwudziestoczteroletnia, … Przeczytaj wiersz
W szpitalach nauczyłem się pokory i chodzę wsłuchany w głos, który płacze we mnie i żaleje, litując się nad nami, ludźmi. Nasze mięśnie są uniwersalne. Pompy naszych serc są uniwersalne. Brzuchy i narządy rodne gotowe do prosektorium. Kości te same do złożenia w ziemi. Czaszki do ułożenia w piramidę. Jesteśmy biedny gatunek, Który w gniewie … Przeczytaj wiersz
Ależ nie każdemu zdarza się prawdziwa starość. Jej właściwe jest rozpamiętywanie Cielesnej pychy, która rozpierała się kiedyś W nas, tych samych, a jakże innych. Był wysoki komizm W układaniu włosów przed lustrem, W troskach o to, czy kapelusz dość twarzowy, W zwilżeniu warg koniuszkiem języka I przesuwaniu po nich kredki, W wiązaniu krawata przed lustrem … Przeczytaj wiersz
„La Pologne est un pays marécageux où habitent les Juifs” (Polska jest to kraj bagnisty, w którym mieszkają Żydzi) Tragedii, Patryku, przystoi oprawa Skał potrzaskanych, piorunowych przepaści. A ja opisywałem piaszczystą równinę, Gęsi na miedzy, szarość i nijakość Kraju o którym niewiele wiadomo, Bo jego smutek nie ma rąk ni twarzy. Musiałem pisać, Patryku. Wezwany … Przeczytaj wiersz