Jan Kochanowski był jednym z najwybitniejszych polskich poetów i humanistów epoki renesansu. Urodził się w roku 1530 w Sycowie na Dolnym Śląsku, a jego ojcem był Seweryn Kochanowski, kasztelan wojnicki, a matką Anna z Drohojowskich. Studiował w Krakowie, gdzie kształcił się głowie w literaturze łacińskiej, włoskiej oraz francuskiej. Po powrocie z Włoch w 1559 roku, osiedlił się na swoim majątku w Czarnolasie, gdzie spędził większość swojego życia. W 1563 roku poślubił Dorotę Podlodowską, z którą miał pięcioro dzieci.
Jan Kochanowski był nie tylko poetą, ale również politykiem i dyplomatą. Pełnił różne funkcje na dworze królewskim, a w latach 1578-1579 był posłem króla Stefana Batorego w Moskwie, gdzie prowadził trudne negocjacje z carem Iwanem IV Groźnym.
Twórczość Kochanowskiego obejmuje różnorodne formy literackie, od pieśni i fraszek do sonetów i trenów. Jego twórczość odzwierciedla idee humanistyczne epoki renesansu, ale również porusza tematy związane z polską historią i kulturą. Wiele jego utworów ma charakter osobisty i refleksyjny. Jego najsłynniejsze dzieła to „Odprawa posłów greckich”, która jest dramatem naśladowczym antycznych tragedii.
Jan Kochanowski zmarł w Czarnolasie w 1584 roku. Jego dorobek literacki miał ogromny wpływ na rozwój polskiej literatury oraz języka polskiego. Kochanowski jest uważany za jednego z najważniejszych twórców w historii polskiej literatury.
Jan Kochanowski, jako jeden z najwybitniejszych polskich poety, zapisał w dziejach literatury wiele arcydzieł, które stały się klasykami polskiej liryki. Jednym z najbardziej znanych utworów Kochanowskiego jest cykl „Trenów”, w którym poeta opłakuje śmierć swojej córki Urszuli.
Inne znane liryki Kochanowskiego to między innymi:
„Na lipę” – to wiersz, w którym poeta wraz z synem modli się pod lipą, pragnąc odnaleźć spokój i wyciszenie w naturze.
„Świętość” – to utwór, w którym poeta wskazuje na ważność bycia człowiekiem i żywienia szacunku dla innych ludzi, zwłaszcza dla tych, którzy cierpią.
„O miłości” – to wiersz, w którym Kochanowski porusza temat miłości jako najwyższej wartości, która jest w stanie pokonać wszelkie przeciwności.
„Do Zbigniewa Morsztyna” – to utwór, w którym poeta dzieli się swoją refleksją na temat przemijania, nieuchronności czasu i przemijającej chwały ludzkiej.
„Do króla Zygmunta” – to wiersz, w którym Kochanowski apeluje do króla o jedność i pokój w kraju, przypominając o wyższości wartości duchowych nad materialnymi.
Wszystkie te liryki charakteryzują się głębokim przesłaniem i filozoficznym podejściem do rzeczywistości, w którym poeta odwołuje się do wartości humanistycznych, takich jak miłość, szacunek i jedność ludzi.
Fraszki to wszytko, cokolwiek myślemy, Fraszki to wszytko, cokolwiek czyniemy; Nie masz na świecie żadnej pewnej rzeczy, Próżno tu człowiek ma co mieć na pieczy: Zacność, uroda, moc, pieniądze, sława, Wszytko to minie, jako polna trawa; Naśmiawszy się nam i naszym porządkom, Wemkną nas w mieszek, jako czynią łądkom.
Ziemię pomierzył i głębokie morze, Wie, jako wstają i zachodzą zorze; Wiatrom rozumie, praktykuje komu, A sam nie widzi, że ma kurwę w domu.
Rozumie mój, prózno się masz frasować: Co zginęło, trudno tego wetować; Póki czas był, póki szczęście służyło, Czegoś żądał, o wszystko łacno było. Teraz widzisz, że nam niebo nie sprzyja: W czym się kochasz, to cię daleko mija. Cóż temu rzec? I szkoda głowy psować; Lepiej się nam na lepsze czasy chować. A nie mniemaj, … Przeczytaj wiersz
Wszytki płacze, wszytki łzy Heraklitowe I lamenty, i skargi Symonidowe, Wszytki troski na świecie, wszytki wzdychania I żale, i frasunki, i rąk łamania, Wszytki a wszytki za raz w dom się mój noście, A mnie płakać mej wdzięcznej dziewki pomożcie, Z którą mię niepobożna śmierć rozdzieliła I wszytkich moich pociech nagle zbawiła. Tak więc smok, … Przeczytaj wiersz
Zgwałciłaś, niepobożna Śmierci, oczy moje, Żem widział umierając miłe dziecię swoje! Widziałem, kiedyś trzęsła owoc niedordzały, A rodzicom nieszczęsnym serca się krajały. Nigdyć by ona była bez wielkiej źałości Mojej umrzeć nie mogła, nigdy bez ciężkości I serdecznego bolu, w którymkolwiek lecie Mnie by smutnego była odbiegła na świecie; Alem ja już z jej śmierci … Przeczytaj wiersz
Szlachetne zdrowie, Nikt się nie dowie, Jako smakujesz, Aż się zepsujesz. Tam człowiek prawie Widzi na jawie I sam to powie, Że nic nad zdrowie Ani lepszego, Ani droższego; Bo dobre mienie, Perły, kamienie, Także wiek młody I dar urody, Miejsca wysokie Władze szerokie Dobre są, ale — Gdy zdrowie w cale. Gdzie niemasz siły, … Przeczytaj wiersz
Gościu, siądź pod mym liściem, a odpoczni sobie! Nie dójdzie cię tu słońce, przyrzekam ja tobie, Choć się nawysszej wzbije, a proste promienie Ściągną pod swoje drzewa rozstrzelane cienie. Tu zawżdy chłodne wiatry z pola zawiewają, Tu słowicy, tu szpacy wdzięcznie narzekają. Z mego wonnego kwiatu pracowite pszczoł Biorą miód, który potym szlachci pańskie stoły. … Przeczytaj wiersz
Tren VIII Wielkieś mi uczyniła pustki w domu moim, Moja droga Orszulo, tym zniknienim swoim. Pełno nas, a jakoby nikogo nie było: Jedną maluczką duszą tak wiele ubyło. Tyś za wszytki mówiła, za wszytki śpiewała, Wszytkiś w domu kąciki zawżdy pobiegała. Nie dopuściłaś nigdy matce sie frasować Ani ojcu myśleniem zbytnim głowy psować, To tego, … Przeczytaj wiersz
W Tobie ja samym, Panie, człowiek smutny, Nadzieję kładę: Ty racz o mnie radzić! Nieprzyjaciel mój, jako lew okrutny, Szuka mej dusze, aby ją mógł zgładzić; Z jego paszczę ki jeśli mię, mój Boże, Ty sam nie wyrwiesz, nikt mię nie wspomoże. Jeśli mię, Panie, słusznie oszacował Zły człowiek, a ma do mnie jaką winę; … Przeczytaj wiersz
Kto się w opiekę poda Panu swemu, A całym prawie sercem ufa jemu, Smiele rzec może: mam obrońcę Boga, Nie będzie u mnie straszna żadna trwoga. Ciebie on z łowczych obierzy wyzuje I w zaraźliwem powietrzu ratuje, W cieniu swych skrzydeł zachowa cię wiecznie, Pod jego pióry ulężesz bezpiecznie. Stateczność jego tarcz i puklerz mocny, … Przeczytaj wiersz
Kto mi dał skrzydła, kto mię odział pióry I tak wysoko postawił, że z góry Wszytek Świat widzę, a sam, jako trzeba, Tykam się nieba? Toli jest ogień on nieugaszony Złotego słońca, które, nieskończony Bieg bieżąc, wrotne od początku świata Prowadzi lata? Toli jest on krąg odmiennej światłości, Wódz gwiazd rozlicznych i sprawca żyzności? Słyszę … Przeczytaj wiersz
Wsi spokojna, wsi wesoła, Który głos twej chwale zdoła? Kto twe wczasy, kto pożytki Może wspomnieć zaraz wszytki? Człowiek w twej pieczy uczciwie Bez wszelakiej lichwy żywie, Pobożne jego staranie I bezpiecznw nabywanie. Inszy sie ciągną przy dworze Albo żeglują przez morze, Gdzie człowieka wicher pędzi A śmierć bliżej, niż na piędzi. Najdziesz, kto w … Przeczytaj wiersz
Pieśń o dobrodziejstwach Boga Czego chcesz od nas, Panie, za Twe hojne dary? Czego za dobrodziejstwa, którym nie masz miary? Kościół Cię nie ogarnie, wszędy pełno Ciebie, I w otchłaniach, i w morzu, na ziemi, na niebie. Złota też, wiem, nie pragniesz, bo to wszytko Twoje, Cokolwiek na tym świecie człowiek mieni swoje. Wdzięcznem Cię … Przeczytaj wiersz
Gdy słońce Raka zagrzewa, A słowik więcej nie śpiewa, Sobótkę, jako czas niesie, Zapalono w Czarnym lesie. Tam goście, tam i domowi Sypali się ku ogniowi, Bąki zaraz troje grały, A sady się sprzeciwiały. Siedli wszyscy na murawie, Potem wstało sześć par prawie, Dziewek jednako ubranych, I belicą przepasanych. Wszytki śpiewać nauczone, W tańcu także … Przeczytaj wiersz
Ksiądz Siemikowski, mając beneficium jedno controversum, w którem mu Gamrat, arcybiskup gnieźnieński przeszkadzał, wziął tę radę przedsię, że przystał do tegoż arcybiskupa, rozumiejąc, że on jako słudze już swemu nie miał mu w tem przeszkadzać; i tegoż dnia prawie, kiedy mu go zalecono i kiedy mu rękę dał, chcęcy uczynił wzmiankę około swego beneficium. Tam … Przeczytaj wiersz
Czarnkowski, Biskup Poznański, będąc podagrą barzo udręczony, zwykł był częstokroć przed wielkim bólem te słowa mówić: Prze Bóg, dobij kto, odpuszczę. Trafiło się, iż leżąc w tejże chorobie, nie był nikt inszy przy nim, jeno Tatarzyn Kamarady, sługa jego; ten pomniąc, co więc pan mówił, ofiarował mu się z posługą swą: Panie, powiada, daj ty … Przeczytaj wiersz
Łazicki z Barzym, gospodarzu miły, Jesliś nieświadom, jakowej są siły, Chciej same tylko uważyć imiona, A masz li rozum, niech spać idzie żona!
Jeśliby w moich książkach co takiego było, Czego by się przed panną czytać nie godziło, Odpuść, mój Mikołaju, bo ma być stateczny Sam poeta, rym czasem ujdzie i wszeteczny.
Dopiero chcę pisać żarty Przegrawszy pieniądze w karty; Ale się i dworstwo zmieni, Kiedy w pytlu hrosza neni.
Dobry pan jakiś, jadąc sobie w drogę, Ujźrzał u dziewki w polu bossą nogę. „Nie chodź (powiada) bez bótów, ma rada, Bo macierzyzna tak zwietrzeje rada.” „Łaskawy panie, nic jej to nie wadzi, Chyba, żebyście pijali z niej radzi.”
Ani przyjaciel, ani wielkość złota, Ani uchowa złej przygody cnota; Przeklęta Zazdrość dziwnie się frasuje, Kiedy u kogo co nad ludzi czuje. Więc jesli nie zje, tedy przedsię szczeka, A ustawicznie na twoje złe czeka. To na nię fortel: nic nie czuć do siebie A wszytko mężnie wytrzymać w potrzebie.