Jan Brzechwa to pseudonim Jana Wiktora Lesman, który urodził się 15 sierpnia 1898 roku w rodzinie polsko-żydowskiej w Żmerynce, na Podolu na terenie dzisiejszej Ukrainy. Jan Brzechwa był poetą, pisarzem, satyrykiem, prawnikiem i tłumaczem, ale największą sławę zyskał jako autor literatury dziecięcej. Jego dzieła są pełne humoru, fantazji i ciepła. Jest autorem takich klasycznych utworów dla dzieci, jak „Akademia pana Kleksa”, „Kaczka Dziwaczka”, „Pchła Szachrajka” czy „Tańcowała igła z nitką”. Był również autorem licznych tłumaczeń i tekstów satyrycznych dla dorosłych.
Jan Brzechwa pochodził z rodziny o silnych tradycjach literackich. Jego ojciec był inżynierem kolejnictwa, a matka nauczycielką francuskiego. Jan Brzechwa był kuzynem znanego poety Bolesława Leśmiana. Dzieciństwo spędził na Kresach, często podróżując z rodziną. Edukację rozpoczął w kolegium jezuickim w Chyrowie, a po przeprowadzce do Warszawy ukończył Wydział Prawa Uniwersytetu Warszawskiego. Podczas wojny polsko-bolszewickiej służył jako ochotnik w 36 Pułku Legii Akademickiej, za co został odznaczony.
Po ukończeniu studiów prawniczych Brzechwa zaczął pracować jako adwokat, specjalizując się w prawie autorskim. Był jednym z najlepszych specjalistów w tej dziedzinie w Polsce. Przez wiele lat pełnił funkcję prawnika Związku Autorów i Kompozytorów Scenicznych, a także współpracował z wieloma polskimi twórcami, pomagając im w ochronie ich praw autorskich.
Choć był prawnikiem specjalizującym się w prawie autorskim w ZAIKS-ie, od młodych lat interesował się literaturą. Choć praca prawnicza była jego głównym źródłem utrzymania, Brzechwa nie porzucił literatury, a literacko zadebiutował w 1920 roku na łamach czasopism humorystycznych.
Ożenił się trzykrotnie: najpierw z Marią Sunderland, swoją dalszą kuzynką i siostrzenicą artystki Celiny Sunderland, potem z Karoliną Lentową (z domu Meyer), a na końcu z Janiną Magajewską. Z pierwszego małżeństwa miał córkę Krystynę (ur. 1928), która została malarką.
Jan Brzechwa zmarł 2 lipca 1966 roku w wieku 67 lat w Warszawie z przyczyn naturalnych. Został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach, jednym z najbardziej znanych cmentarzy w mieście.
Jan Brzechwa zadebiutował w 1915 roku, publikując pierwsze wiersze w prasie, choć początkowo planował karierę prawniczą. Po demobilizacji w 1920 roku i rozpoczęciu studiów prawniczych, zaczął pisać satyryczne teksty, piosenki i skecze, współpracując z kabaretami, takimi jak Qui Pro Quo i Czarny Kot. Dla rozróżnienia swojej działalności prawniczej i literackiej, tworzył pod pseudonimem Jan Brzechwa. W 1926 wydał tom poezji Oblicza zmyślone, a w 1938 zadebiutował w literaturze dziecięcej z tomem Tańcowała igła z nitką. Rok później opublikował Kaczkę dziwaczkę, umacniając swoją pozycję jako autor literatury dla dzieci.
Jan Brzechwa zadebiutował jako poeta w 1926 roku tomikiem Oblicza zmyślone, a jego pierwszy zbiór wierszy dla dzieci, Tańcowała igła z nitką, ukazał się w 1937 roku. Wiersze Brzechwy, takie jak słynny Chrząszcz ze znaną frazą „W Szczebrzeszynie chrząszcz brzmi w trzcinie”, stały się kultowymi łamańcami językowymi w polskiej literaturze. Jego twórczość dla dzieci, pełna humoru, fantastycznych postaci i absurdalnych sytuacji, szybko zdobyła popularność w latach 30. Brzechwa był również cenionym tłumaczem literatury rosyjskiej, przekładając utwory Puszkina, Jesienina i Majakowskiego.
Ujrzałem ją w wieczornym zamęcie, w zawierusze wesołej zabawy, wśród wielu obnażonych ramion, wśród wielu twarzy, rąk i krawatów. Przecisnąłem się do niej i zawołałem: – Wypijmy za nasze marzenia! W butelkach snuła się złocista mgła, pełne mgły były kieliszki, mgła spływała po oczach. Pochyliłem się do jej ucha i szepnąłem: – As kier! Trzymałem … Przeczytaj wiersz
Zachwycony jej powabem Hipopotam błagał żabę: „Zostań żoną moją, co tam, Jestem wprawdzie hipopotam, Kilogramów ważę z tysiąc, Ale za to mógłbym przysiąc, Że wzór męża znajdziesz we mnie I że ze mną żyć przyjemnie. Czuję w sobie wielki zapał, Będę ci motylki łapał I na grzbiecie, jak w karecie, Będę woził cię po świecie, … Przeczytaj wiersz
Do biedronki przyszedł żuk, W okieneczko puk-puk-puk. Panieneczka widzi żuka: „Czego pan tu u mnie szuka?” Skoczył żuk jak polny konik, Z galanterią zdjął melonik I powiada: „Wstań, biedronko, Wyjdź, biedronko, przyjdź na słonko. Wezmę ciebie aż na łączkę I poproszę o twą rączkę” Oburzyła się biedronka: „Niech pan tutaj się nie błąka, Niech pan … Przeczytaj wiersz
Na wyspach Bergamutach Podobno jest kot w butach, Widziano także osła, Którego mrówka niosła, Jest kura smograjka Znosząca złote jajka, Na dębach rosną jabłka W gronostajowych czapkach, Jest i wieloryb stary, Co nosi okulary, Uczone są łososie W pomidorowym sosie I tresowane szczury Na szczycie szklanej góry, Jest słoń z trąbami dwiema I tylko… wysp … Przeczytaj wiersz
Dzień gorętszy od serca nie sprzyja marzeniu – Ucieknijmy od słońca i uśnijmy w cieniu, Będzie skwarne południe wisiało nad nami, Będą drzewa szumiały w nasz sen gałęziami, Srebrna miazga obłoków przypomni powiekom, Podróż taką niebyłą, i taką daleką, I to wszystko, co nigdy nie staje się we śnie, Tego dnia śnić się będzie wszystkim … Przeczytaj wiersz
Dwudziestu dwóch morderców zawiśnie w Norymberdze mimo, że każdy z tych morderców miał dobrotliwe serce: jeden zbierał kwiatki drugi miłował dziatki trzeci narty uwielbiał czwarty łapał motyle piąty piosenki śpiewał szósty lubiał wycieczki siódmy miał żonę pobożną ósmy grał w piłkę nożną dziewiąty kochał cnotę dziesiąty rybki złote jedenasty ubogich wspierał dwunasty znaczki zbierał trzynasty … Przeczytaj wiersz
Na straganie w dzień targowy Takie słyszy się rozmowy: „Może pan się o mnie oprze, Pan tak więdnie, panie koprze.” „Cóż się dziwić, mój szczypiorku, Leżę tutaj już od wtorku!” Rzecze na to kalarepka: „Spójrz na rzepę – ta jest krzepka!” Groch po brzuszku rzepę klepie: „Jak tam, rzepo? Coraz lepiej?” „Dzięki, dzięki, panie grochu, … Przeczytaj wiersz
Samochwała w kącie stała I wciąż tak opowiadała: Zdolna jestem niesłychanie, Najpiękniejsze mam ubranie, Moja buzia tryska zdrowiem, Jak coś powiem, to już powiem, Jak odpowiem, to roztropnie, W szkole mam najlepsze stopnie, Śpiewam lepiej niż w operze, Świetnie jeżdżę na rowerze, Znakomicie muchy łapię, Wiem, gdzie Wisła jest na mapie, Jestem mądra, jestem zgrabna, … Przeczytaj wiersz
Dwadzieścia cztery smutki, To zwykła nasza doba, I dzień jest nie za krótki, I noc się nam podoba. Deszcz pada nieustanny, I nudny, i nużący, Za oknem chodzą panny, Smucące się niechcący. Za oknem wieczór spływa Po dachach i po rynnach, I ciemność odpoczywa Bezpieczna i bezczynna. Usiądę sam za stołem, Zamyślę się wieczyście O … Przeczytaj wiersz
Wśród malarzy znam malarza, Słynną w kraju postać. Za swe dzieła, które stwarza, Miał nagrodę dostać. Mówią o nim, że to sława, Że jest w Związku czynny, Lecz nagrodę – rzecz ciekawa – Otrzymał kto inny. Czas uczynić już zdrowemu rozsądkowi zadość. Obiecanki malowanki, a głupiemu radość. Ciągle słyszę „peletony”, Więc mam troskę nową, Chodzę … Przeczytaj wiersz
Gdy pełzną dwa zaskrońce, Z nich każdy ogon ma. To jasne jest jak słońce I jak dwa razy dwa. Gdy wierzgnąć kogoś koń chce, W tył wierzga, a nie w przód. To jasne jest jak słońce, To proste jest jak drut. Kij zawsze ma dwa końce, A sroka nogi dwie, To jasne jest jak słońce … Przeczytaj wiersz
Noc przypływa południową aleją I prócz ludzi – nie zasmuca nikogo, Moje oczy niekochane maleją, Ale usnąć, ale zniknąć nie mogą. Pod znużoną, niepieszczoną powieką Mętne dale zamierają i giną; To do ciebie tak daleko, daleko, Moja rzewna, moja dziwna Alino. Czemu wszystko we mnie milknie i blednie, Zanim jeszcze serce niemoc swą wyzna? Co … Przeczytaj wiersz
Chcecie bajki? Oto bajka: Była sobie Pchła Szachrajka. Niesłychana rzecz po prostu, By ktoś tak marnego wzrostu I nędznego pchlego rodu Mógł wyczyniać bez powodu Takie psoty i gałgaństwa, Jak pchła owa, proszę państwa. Miała domek na przedmieściu Po ojczymie czy po teściu, Dom złożony z trzech pięterek I pokojów cały szereg. Więc salonik i sypialnię, … Przeczytaj wiersz