Aleksander Fredro był polskim poetą, dramatopisarzem i prozaikiem, tworzącym w okresie romantyzmu, gdy Polska znajdowała się pod zaborami. Jego twórczość, obejmująca sztuki pisane wierszem ośmiozgłoskowym, jak Zemsta, oraz prozę, taką jak Damy i huzary, a także bajki, weszła do kanonu literatury polskiej. Mimo że Fredro cieszył się popularnością, był również ostro krytykowany przez niektórych współczesnych, którzy zarzucali mu zbyt lekki humor oraz niemoralność. W wyniku tej krytyki na długie lata wstrzymał swoją twórczość. Wiele z jego dzieł zyskało uznanie dopiero po jego śmierci, a najbardziej znane utwory zostały przetłumaczone na wiele języków, w tym angielski, francuski i niemiecki. Fredro uważany jest za jednego z najważniejszych polskich komediopisarzy, a także za mistrza humoru, wnikliwej obserwacji społecznej oraz znakomitego twórcy dialogów scenicznych. Jego najważniejsze dzieła, takie jak Zemsta, Śluby panieńskie czy Pan Jowialski, są nadal istotnym elementem polskiego kanonu literackiego.
Najczęściej sprzeczka z niczego się wznieci, Jak to między małżeństwem raz poszło o dzieci. Mąż utrzymywał że lubo nadobne, Jednak do niego całkiem niepodobne; Żona zaś powtarzała: podobne z urody Do swego ojca, jak dwie krople wody. O cóż im chodzi? wszystkich sprzeczką zadziwili, Bo żona prawdę mówi, a mąż się nie myli.
Na dziedzińcu przy kurniku Krzyknął kogut kukuryku; Kukuryku krzyknął drugi, I dalej w czuby. — Biją skrzydła jak kańczugi, Dziobią dzioby, Drą pazury Aż do skóry. Już krew kapie, pierze leci — (Z kwoczką uszedł rywal trzeci.) A wtém indor dmuchnął: Hola! — Stała się jego wola. O co idzie, o co chodzi? Indor was … Przeczytaj wiersz
Ażeby dostać kawałek kiełbasy, Zgodnym sposobem wziął chłopiec trzy basy. Ledwie się strzepnął i skarbem nabytym Łzy ocierając, powąchał go przytém, Biegnie ze szkoły wygłodniały żaczek: „Stój! krzyczy — nie jedz, odkupię przysmaczek.“ Mądryś! odpowie właściciel kiełbasy, Dopiero za nią dostałem trzy basy. — Dajże mi pięć, a daj ją zjeść. Targ w targ, wyrzepił … Przeczytaj wiersz
Dawnemi czasy, jak pewna wieść niesie czterech podróżnych błądziło po lesie. Mróz był tak mocny, noc była tak ciemną, że chęć podróży stała się daremną. Ogień więc rozłożyli i dnia czekać uradzili. »Trzebaby«, rzecze jeden i poziewa, »przynieść więcej drzewa«. »Trzebaby«, rzecze drugi legając jak długi, »rozszerzyć ogniska, by wszystkich grzały zbliska«. »Trzebaby«, zamruczał trzeci, … Przeczytaj wiersz
Z pięknej róży motyl płowy wychyliwszy trochę głowy, zwołał braci rój niestały i nuż im prawić morały: jaka brzydka czasu strata, że tak ciągle każdy lata! Jaka hańba dla motyli, że nie siedzą ani chwili. A we wszystkiem co rozprawiał, siebie za przykład stawiał. Słowem nagadał, nałajał tyle, że o poprawie myślały motyle. Wtem jakiś … Przeczytaj wiersz
Na ciemnym jarzębie. Młody czyżyk siadł przy ziębie, A że zawsze myśl w nim płocha, Ledwie zoczył jużci kocha. Lecz uważa, prócz urody, — W tém już baczny lubo młody — Że ptaszyna ma w udziele W swém mieszkaniu ziarna wiele. Tém mieszkaniem domek mały: Drobne kratki go składały, I szczeblikiem drzwi podparte Stały otwarte. … Przeczytaj wiersz
Osiołkowi w żłobie dano: w jednym owies, w drugim siano. Uchem strzyże, głową kręci i to pachnie i to nęci. Od którego teraz zacznie, aby sobie podjeść smacznie? Trudny wybór, trudna zgoda: chwyci owies, żal mu siana, — chwyci siano, owsa szkoda… I tak stoi aż do rana, a od rana do wieczora. A i … Przeczytaj wiersz
»Codzień większe miewam szkody«, rzekł staremu rolnik młody, »każdej pory byk sąsiada pola, łąki mi napada. I acz zbiję, acz wygonię, koniczyny na zagonie jak ubywa, tak ubywa, pustką wkrótce będzie niwa. Na to stary rzekł młodemu: »Poradzimy, synu, temu, tylko nie płosz w każdej dobie, daj mu pokój, niech źre sobie«. Jak powiedział, tak … Przeczytaj wiersz
Głupie wszystkie ptaki! – Rzekła sowa. Na te słowa Jaki taki Dalej w krzaki; Miłość własną na i ptak. Ale śmielszy stary szpak Gwiznie, skoczy Jej przed oczy I zapyta jejmość pani, Z jakich przyczyn wszystkich gani. – Boście ślepi. – Bośmy ślepi? A któż widzi lepiej? – Ja, bo bez słońca pomocy Widzę w … Przeczytaj wiersz
Paweł i Gaweł w jednym stali domu, Paweł na górze, a Gaweł na dole, Paweł spokojny, nie wadził nikomu, Gaweł najdziksze wymyślał swawole. Ciągle polował po swoim pokoju: To pies, to zając — między stoły, stołki Gonił, uciekał, wywracał koziołki, Strzelał i trąbił i krzyczał do znoju. Znosił to Paweł, nareszcie nie może; Schodzi do … Przeczytaj wiersz
Prawo! Prawo! Jeszcze prawo! Jakby z nieba lecą żwawo; Gdy schowamy je w pamięci, Będziem żyli jakby święci. Ale zawsze w praw dodatku Jedna piosnka: Zapiać, bratku! Więc możemy być świętymi, Lecz świętymi tureckimi.
Mądra żona – za nos wodzi Spokojności – piękna szkodzi, Brzydka – wkoło straszy ludzi, Głupia – prędko męża znudzi. – Jeśli środek dobry wszędzie, Więc i w żonie dobrym będzie: Niech ma rozum dla kobiety, Nie szukając z dzieł zalety, Grzeczna, miła i przystojna, Ani sknera, ani hojna, Nie mruk i nie rezolutna, Nie … Przeczytaj wiersz
– Jeżeli kłamię, niech mnie piorun trzaśnie! – Tak zaczął kłamca. Wtem zagrzmiało właśnie, A on czym prędzej dokończając mowy: – Żem zawsze kłamał i kłamać gotowy.
Ażeby dostać kawałek kiełbasy, Zgodnym sposobem wziął chłopiec trzy basy. Ledwie się strzepnął i skarbem nabytym Łzy ocierając, powąchał go przy tym, Biegnie ze szkoły wygłodniały żaczek: – Stój! – krzyczy – nie jedz. odkupię przysmaczek. – Mądryś! – odpowie właściciel kiełbasy – Dopiero za nią dostałem trzy basy. – Dajże mi pięć, a daj … Przeczytaj wiersz
Mrok wieczorny, – babcia siwa przy kominku głową kiwa. Nos jak haczyk, – okulary, Coś tam mruczy babsztyl stary. Snuje bajdy niestworzone, O królewnie Pizdolonie, O trzech braciach jak niewielu, O matuli ich z burdelu, Opowiada stare dzieje… A na dworze wicher wieje. Siądźcie społem panny, smyki, Młodojebce, stare pryki I nadstawcie dobrze uszy! Choć … Przeczytaj wiersz
Osiołkowi w żłoby dano, W jeden owies, w drugi, siano. Uchem strzyże, głową kręci. I to pachnie, i to nęci. Od któregoż teraz zacznie, Aby sobie podjeść smacznie? Trudny wybór, trudna zgoda – Chwyci siano, owsa szkoda. Chwyci owies, żal mu siana. I tak stoi aż do rana, A od rana do wieczora; Aż nareszcie … Przeczytaj wiersz
Rada małpa, że się śmieli, Kiedy mogła udać człeka, Widząc panią raz w kąpieli, Wlazła pod stół — cicho czeka. Pani wyszła, drzwi zamknęła, Małpa figlarz nuż do dzieła! Wziąwszy pański czepek ranny, Prześcieradło I zwierciadło, Szust do wanny! — Daléj kurki kręcić żwawo W lewo, w prawo, Z dołu, z góry, Aż się ukrop puścił … Przeczytaj wiersz