Historyzm romantyczny to nurt w sztuce, literaturze i myśli historycznej epoki romantyzmu (koniec XVIII – połowa XIX wieku), który charakteryzował się idealizowaniem przeszłości oraz postrzeganiem historii jako źródła natchnienia i tożsamości narodowej.
Romantyczny historyzm charakteryzował się silną fascynacją przeszłością, szczególnie epoką średniowiecza, która była postrzegana jako czas rycerzy, zamków i tajemniczych legend. Romantycy nie traktowali historii wyłącznie jako nauki – widzieli w niej pełną emocji, dramatyzmu i bohaterstwa opowieść, co wiązało się z typowym dla epoki subiektywizmem. Przeszłość była też ważnym źródłem inspiracji dla literatury i sztuki – artyści chętnie sięgali po wydarzenia historyczne, czego przykładem są liczne powieści historyczne, poematy, obrazy czy opery, np. twórczość Waltera Scotta. Historyzm romantyczny często miał charakter narodowy – przedstawianie dziejów ojczystych w sposób podniosły i heroiczny służyło budowaniu tożsamości narodowej, szczególnie w krajach pozbawionych niepodległości, jak Polska. W architekturze epoki widoczny był styl neogotycki, który poprzez formy nawiązujące do średniowiecza wyrażał tęsknotę za minionymi czasami. W Polsce nurt ten znalazł wyraz w twórczości Adama Mickiewicza (np. „Grażyna”, „Konrad Wallenrod”), Juliusza Słowackiego („Kordian”, „Horsztyński”) oraz Zygmunta Krasińskiego.
Śpij, dziecię! Twój ojciec rycerski był pan, Twa matka matroną — z zacności ród znan; Od zamku tych wrótni, jak spojrzeć li w krąg, Dziedzicem ty jesteś tych lasów, tych łąk. O ho ro, i ri ri, kadul gu lo! O ho ro, i ri ri, kadul gu lo! Nie lękaj się rogu, choć głośny … Przeczytaj wiersz
I. Puśćcie mnie, puśćcie w podwórzec zamkowy, Pysznych podwojów odsuńcie wrzeciądze; Śnieg zimny bije, świszcze wiatr grudniowy, Zmokły, przeziębły — i błądzę i błądzę, II. Nie jestem wcale natrętny podróżny, Wszystko mam z sobą, nie pragnę jałmużny; Wszakże ktokolwiek w tak okropnej nocy, Ma prawo ludzkiej zażądać pomocy. III. Śniegiem zawiana znikła z oczu droga, … Przeczytaj wiersz