Śmierć jest tematem, który pojawia się w wielu utworach poetyckich. Wiersze o śmierci często skłaniają do refleksji nad ludzką egzystencją, sensem życia, ludzkim losem i kondycją ludzkiego życia. Wiersze na temat śmierci zwykle skupiają się na problemach życiowych, a ich autorzy poszukują odpowiedzi na fundamentalne pytania, dotyczące na przykład sensu cierpienia. Poezja o śmierci często wywołuje silne emocje, zarówno u czytelników, jak i u samych autorów. Wiersze o śmierci mogą być pełne smutku, tęsknoty, lęku, gniewu, czy też rozpaczy. Często odzwierciedlają one uczucia i emocje, jakie towarzyszą nam w chwilach żałoby i rozstania. Wiersze o umieraniu i poezja o śmierci mają charakter uniwersalny, ponieważ temat ten dotyczy każdego człowieka.
Poezja funeralna to gatunek poezji poświęcony tematyce śmierci, żałoby i pamięci o zmarłych. Jej celem jest oddanie hołdu zmarłym, wyrażenie bólu i straty, a także refleksja nad przemijaniem i życiem pozagrobowym. Często przyjmuje formę elegii, lamentów, żali, trenów lub epitafiów, pełnych wzniosłego języka, metafor i symboliki związanej ze śmiercią. Poezja funeralna może mieć charakter osobisty, wyrażający indywidualny żal, lub uniwersalny, skłaniający do zadumy nad ludzkim losem. W kulturze odgrywa ważną rolę w rytuałach żałobnych, pomagając w przeżywaniu straty i upamiętnianiu bliskich.
„Memento mori” to wyrażenie używane przez średniowiecznych mnichów, takich jak trapistów, kartuzi i kameduli. Jego celem było uświadamianie, że życie stanowi przygotowanie do śmierci, a sam proces umierania jest istotnym wyzwaniem. Ta sentencja łączy się z cytatem z biblijnej Księgi Eklezjasty: „Memor esto quoniam mors non tardat” – Pamiętaj, że śmierć nie zwleka. (Liber Eclesiasticus, 14, 12). Jest to łacińska sentencja przypomnająca o tym, że śmierć jest nieuniknionym kresem życia człowieka.
Motyw śmierci w literaturze jest jednym z najczęściej występujących w niej tematów. W tytułach późnośredniowiecznych traktatów moralistycznych pojawiło się zagadnienie ars moriendi – łacińska fraza oznaczająca sztukę umierania. Jest to termin używany do opisania ruchu literackiego i artystycznego, który rozwijał się w Europie w okresie późnego średniowiecza, zwłaszcza w XIV i XV wieku. Motyw ars moriendi skupiał się na tematach związanych z umieraniem i śmiercią, a także na tym, jak przygotować się na nie duchowo i emocjonalnie.
Filozofia ars moriendi koncentrowała się na przedstawieniu odpowiednich postaw i praktyk wobec śmierci, aby umierający mogli odejść zgodnie z naukami chrześcijańskimi. Teksty i ilustracje z tego okresu często ukazywały sceny, w których dusze były wystawiane na pokusy i próby przez diabła, a także obrazowały pozytywne postawy umierających, takie jak wiara, nadzieja i miłosierdzie. Miało to na celu pomóc ludziom przygotować się na koniec życia i przyjąć to jako naturalny przejście do życia wiecznego. To była również odpowiedź na trudności i wyzwania związane z epidemią dżumy i innymi klęskami, które dotknęły Europę w tamtym okresie.
„Danse macabre” to francuski termin, który dosłownie oznacza „taniec śmierci”. Motyw danse macabre ma korzenie w średniowiecznej Europie i był często wykorzystywany jako przypomnienie o uniwersalnej równości w obliczu śmierci. Sceny te ilustrowały, że wszyscy, bez względu na swoje ziemskie dobra czy status społeczny, spotkają się z nieuchronnym losem – śmiercią. To przypomnienie o krótkotrwałości życia i nieuniknionym zakończeniu było popularne zwłaszcza w czasach, gdy społeczeństwo było zdominowane przez przekonanie o śmiertelności ludzkiego życia i potrzebie życia zgodnie z zasadami moralnymi.
To koncepcja, która znalazła swoje odzwierciedlenie w różnych dziedzinach sztuki, takich jak malarstwo, literatura, muzyka i teatr. Danse macabre przedstawia sceny, w których przedstawiciele różnych warstw społeczeństwa, niezależnie od swojego statusu czy bogactwa, tańczą z przedstawieniem śmierci. Często służyła jako narzędzie moralizatorskie, przypominające o kruchym charakterze ludzkiego istnienia i potrzebie życia w zgodzie z wartościami moralnymi i duchowymi.
„Vanitas vanitatum et omnia vanitas” to łacińska sentencja z biblijnej starotestamentowej Księgi Koheleta. To motto jest często spotykane w sztuce i literaturze barokowej, w której artystyczne kompozycje skupiały się na przedstawianiu różnorodnych symboli przemijalności, takich jak czaszki, zegary, welony czy trujące kwiaty. Sentencja ta była również inspiracją dla wielu twórców, którzy wiedli rozmyślania nad nietrwałością życia i ludzkich dokonań.
Sentencja ta jest często używana, aby wyrazić ideę nietrwałości życia, przemijania dóbr doczesnych, płytkości i powierzchowności ziemskich przyjemności. Wyraża filozoficzne podejście do ludzkiego doświadczenia, podkreślając tymczasowość wszystkich rzeczy materialnych i ludzkich osiągnięć. Wskazuje na to, że doczesne bogactwa, uroda, sława i inne ziemskie przyjemności są nietrwałe i przemijają. W kontekście tej sentencji, „vanitas” oznacza marność, próżność, płytkość.
Zarys istot, którymi mógłbym być, ale już nie będę, milczą jak rozrzucone zabawki opuszczone nagle przez dziecko. Śmierć jest ze mną i we mnie. Chodzę w niej jak w płaszczu za dużym na mnie – wiejąc szerokimi rękawami i ciągnąc poły po ziemi szeleszczącej jak blacha. Nieprzeźroczysty zapach mydła i przestrzeni oblepił odejścia moich bliskich, … Przeczytaj wiersz
Jestem Julią mam lat 23 dotknęłam kiedyś miłości miała smak gorzki jak filiżanka ciemnej kawy wzmogła rytm serca rozdrażniła mój żywy organizm rozkołysała zmysły odeszła Jestem Julią na wysokim balkonie zawisła krzyczę wróć wołam wróć plamię przygryzione wargi barwą krwi nie wróciła Jestem Julią mam lat tysiąc żyję —
Leżał w trumnie umarły na szkarlatynę na gładziutkich sosnowych deskach. Trumna pewnie w środku była niebieska, bo miał niebieskie oczy. Ojciec szedł za pogrzebem w długim surducie i dzień był strasznie długi; matka nie krzyczała, tylko szeptała: „O Boże, to już drugi!” Padał deszcz. Nikt konwulsji nie dostał, gdy spuścili trumnę na sznureczkach. Doktorowi wypadła … Przeczytaj wiersz
W zachodu krwawych, ostatnich promieniach, Pragnący śmierci — nie czekam już na nic. I znów dzień wstaje, brzask bije z otchłani, Powraca męka codzienna istnienia. Chciałem zło rzucić i dobro zostawić, Poznałem śmierci trwogę i nadzieję — I znów powracam, by patrzeć, jak dnieje, By zło przeklinać, dobru błogosławić. Boże mój, Boże — Panie nieomylny … Przeczytaj wiersz
O, wielki mocny Boże, zmiłuj się nad nami! Żółta, skwarna niedziela dyszała ospale, duszna i pusta. I trupi zaduch mdlił w upale. Fuksje, jak krople skrzepłej krwi, za oślepłemi zwisały oknami. Blady majster w błyszczącym surducie, Łzawooki śmiertelnik Ignacy, Zapatrzył się, nastroszył krzaczaste brwi, Zapinając niciane białe rękawiczki. W rzemieślniczej resursie grają już strażacy. Ksiądz … Przeczytaj wiersz
Byli tacy co rodzili się byli tacy co umierali byli też i tacy, którym to było mało o feudalna właścicielko naszych dni i nocy łasico cmentarna, zjadaczko ostatniego potu panno tatarskich, zazdrosna wszystkich narzeczono mącicielko wody, lubieżna kusicielko grzybie piwniczny, jadzie mityczny, wczesna trucicielko założycielko rodu borgia, muzo getta, wieżo z kości arko z kości, … Przeczytaj wiersz
Nie straszcie mnie śmiercią. Ja się śmierci nie boję, gdy zasypiam co nocy rozdarty na dwoje; kiedy jedno daleko i drugie daleko, oczu mych odbicia noc przykrywa powieką. Ale życia mojego, gdy błądzę po ciemku, bez nadziei spoczynku najwięcej się lękam; kiedy klęka nad moim wypełnionym grobem moja żywa nad moją umarłą osobą. Więc nie … Przeczytaj wiersz
Kiedy trzeba będzie iść w daleką ciemność, niechby ta jedna nić została ze mnie. Niech oderwie się cała reszta i spadnie w przepaść – to jedno niech trwa na wieczność dźwięczne, choć ślepe. Bo tym, co za życia żyło żywe najbardziej – nieśmiertelna za grobem miłość nie pogardzi.
Morte! sin fine al mio dolore! Petrarca. Noc! tak — noc jeszcze, nieprędko rozświta, Nie prędko w mury więzienia, Promyk słońca ulotny, ukradkiem zawita Spójrzeć na boleść naszą, łzy i cierpienia! O! nocy w twojém łonie milczenia; swobody, Wędrują duchów narody. I odrodzoném życiem oddychając chwilę, Budzą się świat obejrzeć i znów spać w mogile. … Przeczytaj wiersz
Śmierć, mówiąca po czesku komiwojażerka Starej światowej firmy en gros »Bies i Spółka«, Rozłożyła swój stragan w pobliżu kościółka, Sprzedając majki starcom, dziewczynom lusterka. Że to za długowieczność kupiła burmistrza I zdawna pokumana przyjaźnią z plebanem, Który za jej krwawicę nową wdział sutanę — Zysk więc duży oszustka ma najoczywistsza… Lecz, gdy znudzona wreszcie głupotą … Przeczytaj wiersz
Cmi się słońce na niebie i miesiąc się kazi, Gdy ten słońcu, a temu ziemia światło zrazi. A cóż o rzeczach ziemskich, jeśli światła wieczne, Rozumieć, tak są w swoim stanie niebezpieczne? O, jak pod wielką nocą, co moment kradzieży I odmianie podległy, krótki nasz wiek leży! Nie żałuje, śmieje się mądry człowiek raczej, Kiedy … Przeczytaj wiersz
…Dziś mi ktoś mówił, żeś jest bardzo chora, Że mgłę na oczach masz, że więdniesz wcześnie I że zapadasz w ciszę co wieczora, Potem jak dziecko, bez łez płaczesz we śnie, Żeś do śmiertelnych smutków wielce skora, Że wszystko kona w tobie i nie wskrześnie, Że tajemnice w ustach masz i czekasz, Aż ci je … Przeczytaj wiersz
Tren żałobny na śmierć Bolesława Chrobrego Ludzie wszelkiej płci i wieku! Wszystkie stany, spieszcie! Pogrzeb króla Bolesława w bólu dziś obaczcie! Nad wielkiego męża zgonem ze mną w płacz uderzcie! Biadaż nam, o Bolesławie! Gdzież twa sława wielka? Gdzie twe męstwo? Kędy blask twój? Kędy moc twa wszelka? Jeno łzy ma dziś po tobie Polska-rodzicielka! … Przeczytaj wiersz
Śmierć ma walkmana. Jest w ciemnym przedziale dla palących. A cały pociąg rozjaśniony, pełny spoconych, piwem się pocących. Śmierć ma kobiecą intuicję. Oczy utkwione w moich oczach niewidząco. Oczy spotykają się w szybie. Nikłe światła wszystkie za oknem. Małe miasta jak małe cmentarze. Duże miasto jak pożar. Tu trasa się kończy. Iść żyć. Udawać cząstkę … Przeczytaj wiersz
Kiedy umrę, prochy moje Złóżcie na mogile, Pośród stepu szerokiego, W Ukrainie miłej: Niechaj widzę łany, pola, Dnieprowe urwiska, Niechaj słyszę, jak Dniepr huczy, Wre i pianą ciska! A gdy spłynie z Ukrainy Ku morzu krew wroga, — Wszystko rzucę i polecę Do samego Boga Na modlitwy. A póki co — Nie uznaję Boga! Pochowajcie … Przeczytaj wiersz
Nie widzieliśmy jej nigdy lecz gdy czasem zwęszymy smak naszej śliny jest smakiem jej śliny. Kiedyś musieliśmy pić z kropelki jej śliny mówią nam nasze sklejone plastrem wargi. Lecz nie wiemy kim jest: może jest nami – jej gwiazda jeśli spada w głąb nieba spada. Jest mieszkaniem naszej śmierci, co odrasta ciągle od nowa jak … Przeczytaj wiersz
Nie wstrzymacie lokomotywy. Miazga ze mnie zostanie i krew. Piszę do was — za chwilę nieżywy — obok toru, gdzie znajdę kres. Gdy zadudni pociąg na moście, gdy ślepiami błyśnie o metr — wyciągnięty prosto, najprościej wszerz na szyny ułożę grzbiet. Krzyknę jeszcze przez mgnienie oka krzykiem strasznym, jak sama śmierć. Potem nicość, jak noc … Przeczytaj wiersz
Cóż są, o Panie, miasta możne? W zatraty, w zguby swej godzinie są jak ucieczka przed płomieniem i nic im nie jest pocieszeniem, i jako cień ich dzień pominie. A tam jest śmierć. Nie tamta, co ukłony już im w dzieciństwie dziwne zasyłała — tamta śmierć mała, byle zrozumiała; ale jak owoc cierpki i zielony … Przeczytaj wiersz
Po co tyle świec nade mną, tyle twarzy? Ciału memu nic już złego się nie zdarzy. Wszyscy stoją, a ja jeden tylko leżę, — Żal nieszczery, a umierać trzeba szczerze. Leżę właśnie, zapatrzony w wieńców liście, Uroczyście — wiekuiście — osobiście. Śmierć, co ścichła, znów zaczyna w głowie szumieć, Lecz rozumiem, że nie trzeba nic … Przeczytaj wiersz
Antykwariat nieczynny: śmierć w rodzinie. Pamiętam go, starego księgarza, jak mówił o lesie, że nie składa się z roślin. Prowadził rozmowy z przedmiotami. A teraz zapomniał o wszystkim: leży i myśli, że świat jest szeroki. Wpatrzeni w monitory synowie księgarza są nieruchomi jak grzyby. Muzyki elektronicznej nie da się zapamiętać. I nie jest to już … Przeczytaj wiersz
Gdy na sen śmierci będę tulił oczy, Niech mi zawodzą wichry pieśń pokutną… Jesienne niebo, jak całunu płótno Niechaj nademną bezmiar swój roztoczy… Nigdy mi szczęścia nie lśnił blask uroczy I życie męką było mi okrutną… Jak ono smutne, niech śmierć będzie smutną… Jesienny wieczór niech zapada mglisty I niech mnie wichrów kołyszą poświsty, Gdy … Przeczytaj wiersz