Zenon Przesmycki (pseudonim literacki Miriam i Jan Żagiel) urodził się 22 grudnia 1861 w Radzyniu Podlaskim. Zmarł 17 października 1944 w Warszawie. Przesmycki był wybitnym polskim poetą, krytykiem literackim, tłumaczem, wydawcą oraz jednym z czołowych przedstawicieli modernizmu i Młodej Polski.
Przesmycki urodził się w rodzinie ziemiańskiej. Studiował prawo i filozofię na uniwersytetach w Warszawie i Paryżu, gdzie zetknął się z najnowszymi prądami literackimi i artystycznymi, co znacząco wpłynęło na jego twórczość. Właśnie w Paryżu rozwinął swoje zainteresowania literaturą francuską i poezją symbolistyczną.
Jako zwolennik parnasizmu i symbolizmu, opracował wyraźny program estetyzmu i elitarności twórczej, promując ideę „sztuki dla sztuki”. Jednocześnie starał się popularyzować wartości kulturowe w społeczeństwie. W latach 1919–1920 pełnił funkcję ministra kultury i sztuki, a od 1933 był członkiem Polskiej Akademii Literatury.
Pod pseudonimem literackim Miriam rozpoczął swoją działalność jako poeta i krytyk literacki. Był propagatorem modernizmu oraz głosił idee sztuki elitarnej, oddzielonej od mas, co było zgodne z duchem Młodej Polski. Jego twórczość poetycka charakteryzowała się głęboką symboliką, mistycyzmem i filozoficznymi refleksjami.
Przesmycki odegrał kluczową rolę w promocji twórczości Cypriana Kamila Norwida, odkrywając i publikując nieznane wcześniej dzieła poety, w tym rękopisy, co miało ogromne znaczenie dla recepcji Norwida jako jednego z najważniejszych polskich poetów. Zainicjował także wydawanie „Chimery” (1901–1907) – elitarnego czasopisma literacko-artystycznego, które odegrało kluczową rolę w życiu kulturalnym epoki. „Chimera” stała się platformą dla modernistów, publikując m.in. utwory Stanisława Wyspiańskiego, Leopolda Staffa i Jana Kasprowicza.
Jako poeta opublikował m.in. tom „Z czary młodości” (1893), w którym znalazły się wyrafinowane formalnie utwory, jak ronda i dekadenckie wiersze. Jego twórczość, w tym słynny wiersz „W co wierzyć?”, wpisuje się w nurt polskiego dekadentyzmu.
Był również aktywnym tłumaczem, przyswajając polskiemu czytelnikowi dzieła francuskich symbolistów, takich jak Arthur Rimbaud, Edgar Allan Poe, Stéphane Mallarmé i dramaty Maurice’a Maeterlincka. Przekładał także twórczość czeską i anglojęzyczną, m.in. wiersze Roberta Browninga oraz Jaroslava Vrchlickiego.
Przesmycki był również znakomitym tłumaczem. Przełożył na język polski dzieła wielu wybitnych poetów, w tym Charles’a Baudelaire’a, Stéphane’a Mallarmégo, Paula Verlaine’a i Edgara Allana Poe. Jego tłumaczenia były bardzo cenione za wierność oryginałowi i doskonały styl.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku Przesmycki zaangażował się w życie publiczne. W latach 1919–1920 pełnił funkcję ministra kultury i sztuki w rządzie Ignacego Jana Paderewskiego. Był również członkiem Polskiej Akademii Literatury.
Przesmycki zmarł w 1944 roku podczas Powstania Warszawskiego, doznając poważnych obrażeń w wyniku nalotu. Został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.
Jarosławowi Vrchlickiemu Piszę rondo, gdy w duszy głębinie, Jako struga srebrzysta w dolinie, Tylko w mchach skryta i traw aksamitach, To w słonecznych znów pluszcząc odświtach, Miękka, śpiewna melodia się winie. Jako świegot ptaszęcy w gęstwinie, Refren płynie, i rwie się, i ginie, Kiedy, w marzeń żeglując błękitach, Piszę rondo. I sam nie wiem, dlaczego … Przeczytaj wiersz
1. Kiedy wrą namiętności i burzą szaloną Rozdzierają mi serce i wstrząsają łono, Biegnę w leśne ustronie, gdzie wiatr po drzew szczytach Cicho stąpa, i ległszy topię wzrok w błękitach. Jaka cisza! Szmer żaden nie dobiega ucha. Serce mi dziwna, słodka przejmuje otucha, Krew bije wolniej, chłodną gorejące skronie, Straszliwa walka uczuć ucisza się w … Przeczytaj wiersz
W co wierzyć dzisiaj, gdy wszystko upada, W co wierzyć dzisiaj, kiedy błoto tryska Aż do słonecznych promieni ogniska, Gdy zwątpień jadem zatruta biesiada? W co wierzyć, kiedy światło nam nie błyska, Choć mgły już pierzchły? Nikt nie odpowiada. Wątpić nam trzeba! Tłumy jęczą: »biada!« Patrząc na złudzeń swych dawnych zwaliska. Wszystko zbryzgane rozczarowań kałem, … Przeczytaj wiersz
A znasz ty ten jar, Gdzie w złomach kamieni Modry Dunajec groźnie burzy się i pieni? Pił-żeś boski czar, Gdy słońce w zieleni Wód jego złotą glorię utwarza z promieni? Wdarł-żeś się na szczyt, Co pływa w lazurze, Aż oko ci się zamgli, nim dojrzysz go w górze? Zadrgnąłżeś na zgrzyt, Gdy o skał podmurze … Przeczytaj wiersz
Stoję na szczycie, błękitem oblany. Pode mną pluszczą Dunajca kaskady, Nade mną niebios strop uhaftowany W świetne brylantów i pereł miryady. Gdy spojrzę na dół po kamiennej ścianie, Co, jak rzut oka, prosto w przepaść strzela I tam w Dunajca tonie srebrnej pianie, — Tam drugie niebo wzrok mój rozwesela, Drugi kobierzec, usiany wzorzysto W … Przeczytaj wiersz
I. Biada wam, jeńcy wieczni snów doskonałości, Goniący wnętrznem okiem widmowe postacie! Wy słońc plamy wnet duchem zbyt czułym chwytacie, Marząc o nieskalanej, skończonej piękności. Gdzie innym droga życia kładnie się najprościej, Wy o cierń złud, zawodów stopy zakrwawiacie; Wam twarz Judasza błyska, gdy ktoś mówi: »Bracie!« Wam z cudnych rysów twarzy świecą trupie kości. … Przeczytaj wiersz
Był-że to sen? — Śród cudów górskiej krasy, Pod dziwnem tchnieniem przepotężnej pieśni, Którą echowo szumiały wkrąg lasy, Raz mi się zdało, że się ucieleśni Ideał śniony długie, długie czasy… Śród skał wyniosłych, w ciemnej jarów cieśni, Błysły mi gwiazdy dwie, pełne słodyczy, I czar rzuciły na mnie tajemniczy. I zdało mi się, że wszystko … Przeczytaj wiersz
Cisza. W przezrocze białych mgieł opony Owite szczyty; w mrokach pogrążony Posępny, cichy jar. W głębi gdzieś potok po kamieniach pluszcze, I na gór stokach sine drzemią puszcze W zawojach mgieł i par. Na liściach wiszą senne krople rosy, Śpią zioła, marzą woniejące wrzosy, Czekają złotych zórz. Cicho. Tak cicho, że okrzyk wydany Rozgrzmiałby — … Przeczytaj wiersz
Śród trawy, gdzie kwitną ziół barwnych tysiące, Przykładam do ziemi swe skronie płonące, Tajemny przyrody pochwycić chcę głos. I słucham, jak rzeki pobliskiej wrą głębie, Jak w krzaku miłośnie gruchają gołębie, Jak z gniazda odzywa się kos. I patrzę, jak sosen kołyszą się szczyty, Jak chmury żeglują przez jasne błękity, Gdzie wiatru poniesie je wiew. … Przeczytaj wiersz
Babie lato! babie lato! Pajęczyny srebrną szatą Krzewy odział wiatr bogato, Jak przejrzystą mgłą. Słońce świeci znów ogniściej, Zczerwieniała zieleń liści, Do jarzębin krasnych kiści Roje ptaków lgną. Pstre motyli krążą stada, Sąsiek — wróbli sejm obsiada, Na topolach wron narada, Krzyk, świst, hałas, gwar! Zda się, wraca letnia pora, Owad wije się z wieczora, … Przeczytaj wiersz
Choćby pod tobą niepłodna opoka, Nad tobą skwary groziły siewowi, Siej: w uschłem ziarnku się kiełek odnowi W wiatrzanych prochach, pod rosą z wysoka. I choćby siew twój przepadł najjałowiej, Siej i świadectwu nie wierz swego oka; Gdzie bój — siej miłość, światło — gdzie pomroka; Czyń — chociaż, po co, nikt ci tu nie … Przeczytaj wiersz
Po za okręgi przyrodzone świata, Po za rozumu i zmysłów granice, Chcąc przeczuwaną zbadać tajemnicę, Ludzka myśl wiecznie z niepokojem lata. I kłamie, mówiąc: »Dość mi, gdym bogata »W doświadczeń wiedzę, dość mi, gdy pochwycę »Najbliższe przyczyn, skutków krzyżownice; »Gdzieś dalej sięgać — próżna czasu strata!« Otchłanie otchłań pociąga. Obszarów Bezkreśnych trzeba tęsknotom bez końca. … Przeczytaj wiersz
W snach ją widuję. Nie. Tylko odczuwam Kto ona, nie wiem. Nie widzę jej twarzy, Lecz wiem, że piękna, pięknem wiekuistem, Jakiego blaski biją twórczym duszom Z oblicza Wenus Milońskiej. Nie widzę Ócz jej, lecz czuję słodycz ich wejrzenia, Która najkrwawsze zgoiłaby rany, I niezmierzoną, bezdenną ich głębię, W której śpi wszystkich zwątpień uciszenie, Win … Przeczytaj wiersz
Szarawy brzask. Wiater się zrywa. Jak morska toń faluje niwa. Tu-ówdzie świt. Budzą się ptaki. Od chłodnych tchnień dreszcz przebiegł krzaki. Woń ros i traw. Rzeźwo a świeżo. Purpury już widnokrąg brzeżą. Jeziora toń zarumieniona, Jak gdy się krew poleje z łona. W sitowiu szmer. Wzmógł się — i ścicha. Jak z baśni twór, puszcza … Przeczytaj wiersz