Oscar Wilde (Oscar Fingal O’Flahertie Wills Wilde) był irlandzkim poetą, prozaikiem, dramatopisarzem i filologiem klasycznym, związanym z modernistycznym estetyzmem, jednym z najważniejszych twórców literatury angielskiej XIX wieku. Jego błyskotliwe dialogi, paradoksy oraz satyryczne ujęcie moralności w wiktoriańskiej Anglii uczyniły go postacią zarówno uwielbianą, jak i kontrowersyjną. Wilde jest znany przede wszystkim z takich dzieł jak powieść „Portret Doriana Graya”, dramat „Bądźmy poważni na serio” oraz jego słynnych aforyzmów.
Oscar Wilde urodził się 16 października 1854 roku w Dublinie, w zamożnej i dobrze wykształconej rodzinie. Jego ojcem był William Wilde – znany chirurg, laryngolog i okulista, a matka Jane Wilde, która działała jako poetka i aktywistka narodowa. Lady Jane Wilde, prowadziła znany salon literacki w Dublinie, była tłumaczką literatury niemieckiej i zaangażowaną działaczką polityczną. W młodości Wilde ubierany był w dziewczęce ubrania, co wynikało z pragnienia matki, aby mieć córkę. Wilde otrzymał solidne wykształcenie klasyczne. Wilde najpierw uczył się w w Portora Royal School a następnie studiował w Trinity College w Dublinie oraz w Magdalen College w Oksfordzie, gdzie zdobył prestiżowe nagrody akademickie za swoje wybitne osiągnięcia w literaturze greckiej i łacińskiej, m.in. pierwszy laur poetycki za wiersz „Ravenna”.
Już w czasie studiów Wilde wyróżniał się swoim stylem, nie tylko literackim, ale także osobistym. Jego ekstrawagancka maniera, zamiłowanie do pięknych ubrań i sztuki przyciągały uwagę. Zasłynął jako jeden z czołowych przedstawicieli estetyzmu, ruchu głoszącego kult piękna i sztuki dla samej sztuki, którego hasłem było słynne powiedzenie „sztuka dla sztuki”. Znany był z błyskotliwego humoru, ekstrawaganckiego stylu i poglądów estetycznych.
Po ukończeniu studiów Oscar Wilde przeniósł się do Londynu, gdzie szybko stał się częścią tamtejszej elity literackiej i towarzyskiej. W 1881 roku opublikował swój pierwszy tomik poezji „Poems”, który spotkał się z mieszanym odbiorem, choć zwrócił uwagę krytyków na jego talent.
W 1880 roku Wilde rozpoczął karierę dramatopisarza, a jego sztuki cieszyły się dużą popularnością. W 1891 roku wydał swoją jedyną powieść, „Portret Doriana Graya”, która wywołała skandal z powodu ukazania hedonistycznego stylu życia i dekadenckiej moralności bohatera. Jednakże to jego komedie, takie jak „Mąż idealny” (1895) oraz „Bądźmy poważni na serio” (1895), przyniosły mu największy sukces. Wilde mistrzowsko opanował sztukę konstruowania błyskotliwych dialogów, pełnych ironii i dowcipu, które obnażały hipokryzję wiktoriańskiego społeczeństwa.
W latach 1887–1889 pracował jako dziennikarz i wydawca. Wilde, będąc biseksualnym, utrzymywał związki z mężczyznami, w tym z lordem Alfredem Douglasem. W 1895 roku został aresztowany za kontakty homoseksualne i skazany na dwa lata ciężkich robót, które odbywał w więzieniu w Reading. Tam napisał list „De Profundis”, który opublikowano dopiero po jego śmierci.
W roku 1884 Oscar Wilde ożenił się z Constance Lloyd, z którą miał dwóch synów, Cyrila i Vyvyana. Pomimo życia rodzinnego, prowadził burzliwe życie towarzyskie, w którym kluczową rolę odegrały jego liczne związki, w tym relacja z lordem Alfredem Douglasem (znanym jako Bosie). Ten związek stał się przyczyną jego upadku.
Oscar Wilde identyfikował się jako osoba biseksualna i otwarcie przyznawał, że inspirował się pederastią, charakterystyczną dla starożytnej Grecji. Wśród jego kochanków znajdowali się m.in. Robert Ross, który był także jego bliskim przyjacielem, oraz lord Alfred Douglas, nazywany przez Wilde’a „Bosie”. Ojciec Douglasa, markiz Queensberry, John Sholto Douglas, publicznie obraził Wilde’a, zostawiając w klubie notkę z błędem ortograficznym, w której oskarżył go o udawanie sodomity.
W 1895 roku ojciec Douglasa, markiz Queensberry, oskarżył Wilde’a o „niemoralne zachowanie” (homoseksualizm, który wówczas był przestępstwem w Wielkiej Brytanii). Wilde początkowo próbując bronić się przed oskarżeniami, złożył pozew o zniesławienie przeciw markizowi, co jednak obróciło się przeciwko niemu. W wyniku procesu Wilde został oskarżony o „rażącą nieprzyzwoitość” i skazany na dwa lata ciężkich robót.
6 kwietnia 1895 roku Wilde został aresztowany pod zarzutem homoseksualnych relacji. Został skazany na dwa lata ciężkich robót, które odbywał w więzieniu w Reading. W międzyczasie jego żona przyjęła nazwisko Constance Holland, zabrała dzieci i opuściła Wielką Brytanię.
Po odbyciu wyroku Wilde został odrzucony przez brytyjskie społeczeństwo. Po zwolnieniu w 1897 roku opuścił Anglię, udając się do Francji, gdzie ostatnie lata swojego życia spędził w biedzie i osamotnieniu. W tym czasie napisał „De Profundis”, autobiograficzny list-monolog zawierający 30 tysięcy słów zaadresowany do Alfreda Douglasa, w którym opisał swoje cierpienie i refleksje nad życiem. Zmarł 30 listopada 1900 roku w Paryżu w wyniku powikłań wywołanych zapaleniem opon mózgowych. Jego szczątki zostały przeniesione na cmentarz Père-Lachaise w Paryżu. W jego grobowcu spoczywają także prochy jego przyjaciela, Roberta Baldwina Rossa.
Jego inteligentne, pełne ironii i złośliwego humoru utwory, szczególnie dramaty i aforyzmy, są nadal cenione za błyskotliwość i krytykę społecznych norm. Wilde stał się ikoną literatury, sztuki i walki o wolność artystyczną, a także symbolem tragicznego losu osoby prześladowanej za swoją orientację seksualną. Wilde pozostawił po sobie dziedzictwo, które przetrwało wiele lat.
Listy do redakcji „Daily Chronicle“ I. Szanowny Panie! Głęboko dotknęła mnie, wyczytana w piśmie pańskiem, wiadomość o wymówieniu przez władze więzienne posady dozorcy Martinowi za to, że pozwolił on sobie dać głodnemu dziecku kilka biszkoptów. Widziałem tę trójkę dzieci w poniedziałek, w wigilję mojego uwolnienia. Skazano ich tego samego dnia na zamknięcie w więzieniu, stali … Przeczytaj wiersz
Przystań Scoglietta zielona, pachnąca; Dnia promienistość gasząc wyzłoconą, Na drzewach złote pomarańcze płoną; Ptak jakiś trwożny kwiaty w puch roztrąca — U stóp mych blade, jak srebro miesiąca, Śnieżne narcyzy; z słoneczną koroną Igrają fale; twarzą zniebieszczoną Wabi toń życia, jasna i gorąca. A obok kleryk śpiewnym głosem woła: «Jezus syn Marji umęczon! W żałobie … Przeczytaj wiersz
Płomienny żar me członki trawi, Me stopy ciężki mozół rani, Śpiew na mych ustach się nie zjawi, Wciąż tylko wzywam mojej Pani. Śpiewaj, skowronku, o mej drogiej I ty, czeczotko, coraz słodziej Wypełniaj pieśnią kraśne głogi, Moja jedyna tędy chodzi. Dla jej uroków niema słowa, Ponadmiar serce jej zachwyca, Żali tak piękną jest królowa, Lub … Przeczytaj wiersz
Więc tak On przyszedł! Mniemałem wesele Ujrzeć przedziwne, jak wówczas, gdy, w złoty Deszcz przemieniony, spadł z swemi pieszczoty Bóg na miłosne Danai pościele; Lub jak ów groźny obraz, gdy Semelę, Umierającą z niesytej tęsknoty Do ciała boga, brał w swe jasne sploty Ogień, w zabójczym grzebiąc ją popiele! Takie się cuda memu sercu marzą … Przeczytaj wiersz
I. 6 stycznia 1896 r. Rozważ teraz moją sprawę, drogi mój R. — Nie wątpię, że żona moja, którą cechuje tak szlachetna wspaniałomyślność w sprawach pieniężnych, zwróci wyłożone za mnie 75 funtów. Propozycja musiałaby jednak wyjść ode mnie, a wiesz dobrze, jak przykro mi jest przyjmować od niej cośkolwiek po za rentą; mogę przyjmować to, … Przeczytaj wiersz
Zachód słońca zaślepiający dzień Moje oczy widzą złoto Ale wzrok zawrca w głąb Widzę tylko biblijną czerń, bez gwiazd Błękit lodu, srebro nieba przemienia się w szarość W szarość nadziei, która trwa przez lata Tylko biblijna czerń, bez gwiazd Stary przyjaciel miłosierny okrutnie wykrzywił uśmiech zasygnalizował pustkę Dla mnie Biblijna czerń, bez gwiazd
I O kozłostopy boże Arkadii! Ten nowy świat jest siwy i stary, Co z Ciebie dla nas zostało? Nie ma pasterzy, co by cisnęli Jabłkami w fałdy korali twoich, O kozłostopy boże Arkadii! Nie widać już w wawrzynu liściach Nóg twych, ni złocistej brody, Co z ciebie dla nas zostało? Nudna, martwa Tamiza nasza, Jej … Przeczytaj wiersz
Stałem nad morza bezowocną tonią: Twarz mą i włosy skrapia rozbryzg fali; Dzień konający purpurą się pali Długich promieni; wichry groźnie dzwonią. Krzyk mew ku brzegu przypływa z oddali — „Biada!“ zawołam z uznojoną skronią, Ziarna się dla mnie z pól tych nie wyłonią, Choć na mój żywot ciągły trud się wali“. Sieć ma porwana, … Przeczytaj wiersz
Zstąp ku mnie, Chryste! Podaj ręce boże, Albowiem tonę w orkannej zawiei, Jak ongi Szymon ginął w Galilei, Na nawałnicą smaganym jeziorze. Kraj ogłodzony moje serce! Gorze! Wino-m żywota wylał bez nadziei; Jeśli dziś stanę u boskich wierzei, Czuję, żem skazan na piekielne łoże… „Śpi, lub, jak Baal, wyruszył na łowy, A na Karmelu od … Przeczytaj wiersz
Nie ma już Bogów. Nikt wszak nie dostrzeże Na skroniach Pallas liściastej korony, Nikt nie chce kłosów ciąć dla Persefony, Nocą śpiewają beztroscy pasterze, Bo Pan nie żyje, już to leśne leże Nie rozgorzeje żądz jego płomieniem, Nie szuka źródeł już Hylas młodzieniec, Pan umarł, teraz Syn Marii cześć bierze. Ale – być może tutaj, … Przeczytaj wiersz