Poezja o umieraniu jest w literaturze jednym z najstarszych i najbardziej uniwersalnych tematów. Umieranie to nie tylko fizyczne odejście, ale również zjawisko filozoficzne, egzystencjalne i duchowe, które skłania do refleksji nad sensem życia, jego przemijaniem i nieuchronnością. Wiersze o umieraniu poruszają kwestie związane z cierpieniem, śmiercią, ale też z próbą pogodzenia się z losem, akceptacją tego, co nieuchronne, oraz poszukiwania sensu w końcu istnienia.
Wśród polskich poetów, którzy podejmowali ten temat, wyróżniają się zarówno twórcy romantyczni, jak i modernistyczni, a także przedstawiciele współczesnej poezji. Adam Mickiewicz w „Dziadach” ukazał śmierć jako część obrzędu, przejście z jednego świata do drugiego, gdzie cierpienie nie jest końcem, ale początkiem nowej drogi. Z kolei Juliusz Słowacki w swoich wierszach o śmierci, jak w „Kordianie”, często traktował ją jako tragiczny, ale i wyzwalający moment.
W XX wieku poeci tacy jak Czesław Miłosz czy Zbigniew Herbert, w utworach takich jak „Campo di Fiori” czy „Pan Cogito” podejmowali temat umierania w kontekście historii, zła i ludzkiej kondycji. Miłosz poszukiwał odpowiedzi na pytania o sens życia i śmierci w obliczu wojny i totalitaryzmu, a Herbert ukazywał śmierć jako element istnienia w świecie pełnym przemocy i niełaski.
Współczesna poezja również podejmuje temat umierania, często w kontekście lęku przed śmiercią, ale także w obliczu nieuchronnych zmian związanych z czasem, starzeniem się czy śmiercią bliskich. Taki motyw znajduje się u poetów takich jak Krzysztof Kamil Baczyński, Tadeusz Różewicz, czy Wisława Szymborska, którzy w swojej twórczości umiejscawiali śmierć w obrębie codziennego życia, traktując ją jako temat wspólny i nieunikniony dla każdego człowieka.
Luba przeszłości! ileż to ja razy Do ciebiem westchnął głęboko; Minęło szczęście — a smutne obrazy, Ciągle dręczą, myśl i oko. Ziemię szron odział zimowej zawiei, Z północy wichry zawyły; Myślom, już gwiazdka nie świeci nadziei, Przed okiem — cmentarz, mogiły. Na tych mogiłach, pamiętam przed laty, Gdy szczęśliwsze były chwile, Z wesołą myślą, rwałem … Przeczytaj wiersz
Znalazłem w starym notesie Numery telefoów Umarłych przyjaciół, Adresy spalonych domów. Cyfry nakręcam. Czekam. Telefon dzwoni. Ktoś podnosi słuchawkę. Cisza. Oddech słyszę, A może szept ognia.
Ktoś umarł, niechętnie jak wszyscy, popić, popalić by wolał, wieczór z bliskimi siąść do miski, człowieka do kołyski uczynić, ot, tak, pożyć… A tu – żar, czeluść, gwałt jak we wojnę, na nic doktory, chory już nie jest chory, na nic mu nie ochota, skończona umierania żmudna robota. Nad nim łaska, spóźniona jak łaski wszystkie, … Przeczytaj wiersz
For pleasures past I clo not griave, Not perils gathering near. Child Harold. I. Ja umieram, a w około, Świat tak piękny i tak młody, Wszędzie świetnie i wesoło, Ciągłe śpiewy, ciągłe gody — Po nad łóżkiem życie lata, A ja umrę — Żal mi świata! — Ja umieram, a nademną Nikt łzą jedną nie … Przeczytaj wiersz
Morte! sin fine al mio dolore! Petrarca. Noc! tak — noc jeszcze, nieprędko rozświta, Nie prędko w mury więzienia, Promyk słońca ulotny, ukradkiem zawita Spójrzeć na boleść naszą, łzy i cierpienia! O! nocy w twojém łonie milczenia; swobody, Wędrują duchów narody. I odrodzoném życiem oddychając chwilę, Budzą się świat obejrzeć i znów spać w mogile. … Przeczytaj wiersz
Śmierć, mówiąca po czesku komiwojażerka Starej światowej firmy en gros »Bies i Spółka«, Rozłożyła swój stragan w pobliżu kościółka, Sprzedając majki starcom, dziewczynom lusterka. Że to za długowieczność kupiła burmistrza I zdawna pokumana przyjaźnią z plebanem, Który za jej krwawicę nową wdział sutanę — Zysk więc duży oszustka ma najoczywistsza… Lecz, gdy znudzona wreszcie głupotą … Przeczytaj wiersz
Godzina za godziną niepojęcie chodzi był przodek, byłeś ty sam, potomek się rodzi. Krótka rozprawa: jutro, coś dziś jest, nie będziesz, a żeś był – nieboszczyka imienia nabędziesz. Dźwięk, cień, dym, wiatr, błysk, głos, punkt – żywot ludzki słynie, słońce więcej nie wschodzi to, które raz minie; kołem niechamowanym lotny czas uchodzi, z którego spadł … Przeczytaj wiersz
W nocy gdy miałem umrzeć pociłem się na łóżku i słyszałem świerszcze na zewnątrz biły się koty i mogłem poczuć swoją duszę sącząca się przez materac a na chwilę przed tym jak upadła na podłogę podskoczyłem ledwo mogłem chodzić jednak poszedłem włączyć wszystkie światła potem wróciłem do łóżka i znowu dusza sączyła się przez materac … Przeczytaj wiersz
Hanka podlewa w swym ogródku róże, Aż tu przybiega konik na podwórze; Bułany konik, oko ma sokole, Trzy białe nóżki i gwiazdkę na czole – Patrzy się Hanka – to konik Stefana: „Gdzie żeś, koniku, podział twego pana? Młodego pana z jasnymi włosami, Co miesiąc temu, jak żegnał się z nami, Żegnał tu z nami, … Przeczytaj wiersz
Pytasz, co w moim życiu z wszystkich rzecz główną, Powiem ci: śmierć i miłość – obydwie zarówno. Jednej oczu się czarnych, drugiej – modrych boję. Te dwie są me miłości i dwie śmierci moje. Przez niebo rozgwieżdżone, wpośród nocy czarnej, To one pędzą wicher międzyplanetarny, Ten wicher, co dął w ziemię, a ludzkość wydała, Na … Przeczytaj wiersz
kiedy umrę kochanie gdy się ze słońcem rozstanę i będę długim przedmiotem raczej smutnym czy mnie wtedy przygarniesz ramionami ogarniesz i naprawisz co popsuł los okrutny często myślę o tobie często pisze do ciebie głupie listy – w nich miłość i uśmiech potem w piecu je chowam płomień skacze po słowach nim spokojnie w popiele … Przeczytaj wiersz
Daj mi panie rozpoznanie Bym wiedziała co jest co Czy mam wszystko mówić mamie Czy zachować to i to To i to, ta i ta Deus ex machina Daj mi panie rozpoznanie Kim ja jestem kim ach kim Czy ma zostać leśnym drwalem Czy z wojskami iść na Rzym Daj mi panie rozpoznanie Czy ja … Przeczytaj wiersz
…Dziś mi ktoś mówił, żeś jest bardzo chora, Że mgłę na oczach masz, że więdniesz wcześnie I że zapadasz w ciszę co wieczora, Potem jak dziecko, bez łez płaczesz we śnie, Żeś do śmiertelnych smutków wielce skora, Że wszystko kona w tobie i nie wskrześnie, Że tajemnice w ustach masz i czekasz, Aż ci je … Przeczytaj wiersz
Wkrótce uświadomisz sobie czyjąś nieobecność Rozrastającą się obok ciebie jak drzewo, Drzewo śmierci, bezbarwny australijski eukaliptus – Ogołocony, porażony piorunem – istne złudzenie, A niebo jak świński zad, całkowicie obojętne. Lecz teraz jesteś niemy. A ja kocham twoją głupotę, Jej ślepe zwierciadło. Spoglądam w nie I odnajduję własną twarz, myślisz, że to zabawne. To dobrze … Przeczytaj wiersz
Kobieta osiągnęła doskonałość. Jej martwe Ciało ma uśmiech dokonania, Złuda greckiego determinizmu Płynie w zwojach jej togi, Jej bose Stopy zdają się mówić; Doszłyśmy dotąd, to już kres. Zmarłe dzieci skręcone jak białe węże, Każde przy małym Dzbanie mleka już próżnym. Ona zwija je Z powrotem w swe ciało jak Róża swe płatki, gdy ogród … Przeczytaj wiersz
Za korzonki mych włosów jakiś bóg schwytał mnie. Skwierczałem pod jego napięciem jak prorok na pustyni. Noce migały jak powieka jaszczurki; Świat pustych bezbarwnych dni w oczodole bez cienia. Sępia nuda przybiła mnie do tego drzewa. Gdyby on był mną, uczyniłby to samo co ja.
Kiedy umrę, prochy moje Złóżcie na mogile, Pośród stepu szerokiego, W Ukrainie miłej: Niechaj widzę łany, pola, Dnieprowe urwiska, Niechaj słyszę, jak Dniepr huczy, Wre i pianą ciska! A gdy spłynie z Ukrainy Ku morzu krew wroga, — Wszystko rzucę i polecę Do samego Boga Na modlitwy. A póki co — Nie uznaję Boga! Pochowajcie … Przeczytaj wiersz
Najpierw róża, co różą żadnego nie jest ogrodu – do którego nie wiedzie nawet boczne wejście. Dalej, bezkrwista jak leukemia, jest krew – i życie, które spóźniło się na śmierć. I głos, co języka nie ma wspólnego z mową. Usta, na zawsze niepewne swoich warg, na których nigdy nie usiądzie nawet płatek cienia, kryjomy pocałunek … Przeczytaj wiersz
patrzyłam jak odchodzi na jego siwą głowę w czasie rzeczywistym: chybotliwą, suchą i przypomniały mi się połamane ważki ulegające żółwiom w cuchnącym akwarium.
Błękitniejący umarłych proch rośnie w ziemi mocny jak żywioł i na oczach pisze co noc kręte znaki jak mróz na szybie. Białą czaszką kołysze księżyc, stosy planet utkanych z kości, zagubisz się, pomylisz – w tym tokowisku zwierząt szklistym włosem porosłych. Łasi się grom i ciemność do twych stóp: skuś się tylko i poddaj, a … Przeczytaj wiersz