William Butler Yeats to irlandzki poeta, dramaturg, mistyk i filozof piszący po angielsku, był czołowym przedstawicielem literackiego Odrodzenia Irlandzkiego. Yeats urodził się 13 czerwca 1865 roku w dzielnicy Sandymount w Dublinie, zmarł 28 stycznia 1939 roku we Francji, w hotelu Idéal Séjour w Roquebrune-Cap-Martin. Jego ciało zostało później przeniesione do Irlandii, gdzie spoczywa na cmentarzu w Drumcliff, pod górą Ben Bulben, którą uwiecznił w swoich wierszach.
Yeats pochodził z rodziny o artystycznych korzeniach. Jego ojciec, John Butler Yeats, był malarzem, a matka, Susan Mary Pollexfen, wywodziła się z zamożnej rodziny handlowej z Sligo, regionu, który poeta uważał za duchowy dom. Yeats kształcił się w London Metropolitan School of Art oraz w Dublin’s Erasmus Smith High School, gdzie rozwijał swoje zainteresowania sztuką, literaturą i mistycyzmem.
Jako młody człowiek zafascynował się folklorem, mitologią i ezoteryką, co stało się trwałym motywem jego twórczości. Już w latach 80. XIX wieku zaczął pisać wiersze, które nawiązywały do irlandzkich legend i krajobrazów.
William Butler Yeats inspirację czerpał z irlandzkiego folkloru i literatury średniowiecznej, a jego twórczość kształtowały wpływy romantyzmu, Blake’a, okultyzmu, prerafaelitów i francuskiego symbolizmu. Dzieciństwo spędził na granicy kultur Irlandii i Anglii, co znacząco wpłynęło na jego artystyczną wizję. Jako jeden z najwybitniejszych poetów XX wieku zdobył Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury w 1923 roku. Yeats razem z George’em Bernardem Shawem i George’em Williamem Russellem założył Irlandzką Akademię Literatury.
W 1889 roku Yeats wydał swój pierwszy tomik wierszy „The Wanderings of Oisin and Other Poems”, w którym zawarł romantyczną wizję Irlandii. W tym samym roku poznał Maud Gonne, aktorkę, działaczkę polityczną i muzę, która zainspirowała wiele jego utworów. Choć Yeats oświadczył się jej wielokrotnie, jego uczucia pozostały nieodwzajemnione, co odcisnęło piętno na jego twórczości.
Yeats aktywnie zaangażował się w ruch odrodzenia kultury irlandzkiej, współtworząc w 1899 roku Irish Literary Theatre, który później przekształcił się w Abbey Theatre, narodową scenę Irlandii. W tym okresie tworzył także dramaty, m.in. „The Countess Cathleen” oraz „The Shadowy Waters”, inspirowane irlandzką mitologią.
W latach 1910–1930 Yeats osiągnął szczyt swojej kariery literackiej. W tomiku „The Tower” (1928) zawarł jedne z najważniejszych wierszy, takie jak „Sailing to Byzantium” i „Among School Children”, które łączyły głębokie refleksje filozoficzne z osobistymi przeżyciami. Jego styl ewoluował od romantycznej wzniosłości ku bardziej surowej, symbolicznej formie wyrazu.
W 1923 roku Yeats otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury za wysoko inspirowaną i uduchowioną twórczość poetycką, oddającą w najwyższej formie artystycznego ducha narodowego. Do końca życia kontynuował twórczość poetycką, publikując m.in. tomik „Last Poems and Plays” (1939).
Źródeł inspiracji Yeatsa dla jego bogatej twórczości poetyckiej należy poszukiwać nie tylko w celtyckich legendach i podaniach, ale także w duchowości Indii, mistyce buddyzmu oraz, zwłaszcza we wczesnych dziełach, w francuskim symbolizmie. Dla Yeatsa poezja była magiczną granicą między rzeczywistością, a światem wyobraźni, wyrazem pragnień dostępnych jedynie w snach – gdyby te marzenia zostały spełnione, poezja przestałaby istnieć.
Choć Yeats tworzył w czasach modernizmu, był wierny romantycznemu dziedzictwu. O sobie samym powiedział: „Jestem ostatnim romantykiem”. Historycy literatury szczególnie doceniają formalną doskonałość jego utworów, podkreślając ich niezwykły urok, liryzm, nastrój i melodyjność. Wiersze Yeatsa są harmonijnie zamknięte w precyzyjnym rytmie i rymie.
Wstaję o świcie i klękam, i dmucham, Aż ziarnko ognia zbudzę, odchucham. Potem już czas szorować piec, zamiatać, Nim gwiazdy zaczną mrugać, zerkać do świata. A młode długo leżą, marzą w łożu, Jak wstążki dobrać, na pierś, na czoło włożyć. Dzień cały pędzą bałamutnie, Niech im we włosy dmuchnie wiatr, już smutne. Ja stara jestem, … Przeczytaj wiersz
Ani o Bryselindzie marzenie mnie nie bawi, Ni Avalonu zielona kotlina czy Wyspa radości, Gdzie oszalały Lancelot przez czas krótki gościł, Ni Uladh, kiedy Naisi żagiel na wiatr postawił, Ani krainy, zbyt bodaj mgliste, żeby na sercu zaciążyć: Ta Pod Falami, gdzie siedem staruch przędzie bez końca Nić życia długowiecznych ze światła księżyca i słońca, … Przeczytaj wiersz
Korzeń jest jeden, choć liści tysiące. Przez cały zakłamany młodości dzień Kąpałem swoje kwiaty, swoje liście w słońcu, Teraz się mogę w prawdy usunąć cień
Że będzie sławny, o tym wiedziano już w szkole: Dla współuczniów był więcej niż zwykłym kolegą; Więc cel sobie wytyczył i wytężał wolę, Młodzieńcze lata spędził w znoju i mozole; „Co z tego? – duch Platona zaśpiewał. – Co z tego?” Książki, które napisał, znikały spod lady, Po iluś latach zdobył bez trudu większego Dość … Przeczytaj wiersz
Bardzo to was oburza, że na stare lata Poza gniewem i żądzą nie widzę już świata. Nie przeszkadzało wam to, gdyśmy byli młodzi; Jakiż inny do pieśni mógłbym znaleźć bodziec? tłumaczenie: Dawid Juraszek i Maciej Froński
Opodal ogrodów Salley z kochaną spotkać się miałem. I przeszły przez ogrody jej nóżki śnieżnobiałe. Chciała, bym miłość brał lekko, jak liście rosną na drzewie. A ja byłem młody i głupi, nie chciałem zgodzić się w gniewie. W polu nad rzeką płynącą z moją kochaną stałem, Złożyła na mych ramionach swe ręce śnieżnobiałe. Chciała, bym … Przeczytaj wiersz
Garbus: Wstań, podnieś rękę, pobłogosław, Tego, co krzywdy wielkiej doznał O swojej dawnej myśląc sławie. Oto Cezara skrywa prawie Ten garb przeklęty. Święty: Różnych ludzi Na różny sposób Stwórca trudzi. Błogosławieństwa-ć nie odmówię, Bom w swym cierpieniu tobie rówien: Oto dzień cały próbowałem Wygnać Augusta z mego ciała, I Aleksandra, i psotnika Alcybiadesa – też … Przeczytaj wiersz
Czemu mam ją potępiać za to, że dni moje Wypełniła cierpieniem i w czasie ostatnim Sposobiła lud prosty do gwałtu i boju, Gotowa wysłać wąskie zaułki przeciw dzielnicom dostatnim. Czy odwaga i chęci to są dwie równości? Cóż mogło ją ukoić, ją — umysł tak prosty Jak ogień, przetworzony czystą szlachetnością, Ją — piękno jak … Przeczytaj wiersz
Pytasz mnie, co znalazłem, a idę z daleka, wciąż dalej: Nic oprócz domu Cromwella i jego krwiożerczej zgrai. Tancerze, kochankowie gliniaste mają leże, Gdzież ci niezwykli mężczyźni, gdzie jeźdźcy, gdzie rycerze? Jest tylko żebrak-włóczęga, dumny ze swego stanu – Jego ojce służyli ich ojcom, nim Pana ukrzyżowano. O, cóż z tego, cóż z tego, Co … Przeczytaj wiersz
Że się dopełni mój los, wiem, Gdzieś wśród znaczonych w chmurach dróg; Nie kocham, których bronię, ziem, Przeciwnik mój to nie mój wróg; Krzyż Kiltartański to mój kraj, Lud Kiltartański to mój lud, Z mej śmierci dla nich ani raj, Ni nie wyniknie większy głód. Nie obowiązek pcha mnie w bój, Ni prawo ani pochwał … Przeczytaj wiersz
Natłok dziennych obrazów z wolna barwy traci; Zasypiają pijani cesarscy żołdacy; Echo gongu katedry, śpiewu ladacznicy Cichnie w głębi nocnej ulicy; W świetle gwiazd lub księżyca ogromna kopuła Gardzi ludzi sprawami I całym ich zgmatwaniem, Na błoto i na furię ludzkich żył nieczuła. Przede mną płynie obraz — człowiek albo widmo, Widmo raczej, lecz bardziej … Przeczytaj wiersz
Słyszę – dziadzina mówi dziadzinie: „Wszystko się zmienia, Patrzeć jak tylko śmierć na nas skinie.” A mają dłonie jak jakieś szpony, Nogi jak obraz pni drzew skrzywiony Przez nurt strumienia. Słyszę – dziadzina mówi dziadzinie: „Wszystko, co piękne, w przeszłość odpłynie, Jak nurt strumienia” tłumaczenie Maciej Froński
O, być z tobą wraz, ukochana, białym ptakiem na morskiej kipieli! Męczy nas blask meteoru, co, nim zgaśnie, płomieniem strzelił. Płomień gwiazdy błękitnej zmierzchu, zawieszonej na nieba krawędzi, Budzi smutek w sercach, najmilsza, którego nic nie odpędzi. Znużenie śle lilia i róża, marzycielki rosą okryte. Ukochana, nie śnij o blasku gwiazdy barwionej błekitem Ni o … Przeczytaj wiersz
Wino wnika w nas bramą ust, Miłość bramą oczu w nas wnika: Te dwie prawdy tylko pozna mózg, Zanim w starość i w śmierć się uwikła. Kielich wina podnoszę do ust, Popatruję na ciebie i wzdycham. przekład Stanisław Barańczak
Że będzie sławny, o tym wiedziano już w szkole: Dla współuczniów był więcej niż zwykłym kolegą; Więc cel sobie wytyczył i wytężał wolę, Młodzieńcze lata spędził w znoju i mozole; „Co z tego? – duch Platona zaśpiewał. – Co z tego?” Książki, które napisał, znikały spod lady, Po iluś latach zdobył bez trudu większego Dość … Przeczytaj wiersz
Mowa po długim milczeniu; bo skoro Wszystkie inne kochanki odeszły lub zmarły, Abażur zmiękcza ostry blask lampy, a czarny Napór nocy pozostał za okienną storą, Skoro tak — trzeba, byśmy jako temat mieli Sztukę i Pieśń, najwyższe z rzeczy tego świata: Gdy ciało więdnie, wzrasta mądrość; w młodych latach Kochaliśmy się wzajem i nic nie … Przeczytaj wiersz
W naszych czasach przeznaczenie człowieka objawia swój sens w kategoriach politycznych. Tomasz Mann Jakże ja mogę, gdy to dziewczę Stoi w tym samym pokoju, Skupić się na Hiszpanii, Rosji, Polityce, wojnie, pokoju? Owszem, rozmawiam z podróżnikiem, Który zna świat od podszewki, I bystrym politykiem, który Oznajmia: „To nie przelewki”, I może prawdą jest, co … Przeczytaj wiersz
Kiedy już siwa twa głowa, osnuta snem, zamyśleniem, Pochyli się nad kominkiem, weź w ręce tę książkę i czytaj, Czytaj powoli i wspomnij, jak niegdyś twój uśmiech rozkwitał, I wspomnij, jakim głębokim oczy mroczyły się cieniem. I wspomnij, jak wielu kochało uśmiech łagodny i jasny, Kochało — szczerze lub złudnie — czar, co radość twą … Przeczytaj wiersz
Gdybym miał niebios ozdobne tkaniny, Z haftem złotego i srebrnego światła, Ciemne, półmroczne, błękitne tkaniny Nocy, przedświtu i dziennego światła, Rozpostarłbym je, rzucił pod twe stopy: Lecz mnie, żebraka, stać tylko na sny; Rzuciłem rozpostarte sny pod twoje stopy; Stąpaj ostrożnie — depczesz moje sny. przekład Stanisław Barańczak
Gdybym miał niebios wyszywaną szatę Z nici złotego i srebrnego światła, Ciemną i bladą, i błękitną szatę Ze światła, mroku, półmroku, półświatła, Rozpostarłbym ci tę szatę pod stopy, Lecz biedny jestem: me skarby — w marzeniach, Więc ci rzuciłem marzenia pod stopy; Stąpaj ostrożnie, stąpasz po marzeniach. tłumaczenie Leszek Engelking