Pieśń pasyjna to utwór muzyczny o charakterze religijnym związany z okresem Wielkiego Postu, którego tematyką jest męka, śmierć i zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. Jest to rodzaj pieśni liturgicznej, która ma na celu upamiętnienie Męki i Śmierci Jezusa Chrystusa. Pieśni pasyjne są często śpiewane podczas nabożeństw, zwłaszcza w Wielkim Tygodniu, w tym w czasie Drogi Krzyżowej oraz podczas Liturgii Wielkiego Piątku.
Geneza pieśni pasyjnych sięga wczesnego chrześcijaństwa, gdy w liturgii zaczęto koncentrować się na zbawczej ofierze Chrystusa. W średniowieczu rozwój pieśni pasyjnych był związany z dramatyzowaniem wydarzeń pasyjnych, które wyrażano poprzez modlitwę i śpiew.
Pieśni pasyjne charakteryzują się smutnym, refleksyjnym tonem, skupiając się na cierpieniu Jezusa oraz na tajemnicy Zbawienia. Często mają formę medytacyjną i pełnią rolę modlitwy, skłaniając do głębokiej zadumy nad śmiercią Chrystusa oraz jego ofiarą za grzechy ludzkości. Ich celem jest wyrażenie żalu, współczucia oraz kontemplacji nad cierpieniem Zbawiciela, szczególnie w okresie Wielkiego Postu i Świąt Wielkanocnych. Pieśni pasyjne towarzyszą liturgii w Wielkim Tygodniu, zwłaszcza podczas Drogi Krzyżowej, nabożeństw pasyjnych oraz Wielkiej Soboty.
W Polsce pieśni pasyjne stały się częścią tradycji muzycznej i liturgicznej, z takimi utworami jak np. „Gorzkie żale”, które są jednym z najbardziej rozpoznawalnych elementów pasyjnych w Kościele katolickim. Pieśni pasyjne zyskały popularność w Polsce w okresie renesansu i baroku, kiedy zaczęły powstawać utwory o głębokim wyrazie emocjonalnym, podkreślające cierpienie Jezusa. Z czasem pieśni te stały się integralną częścią nabożeństw wielkopostnych, szczególnie w czasie odprawiania nabożeństwa Drogi Krzyżowej czy Gorzkich Żali. Teksty pieśni pasyjnych często nawiązują do biblijnych opisów męki Chrystusa, łącząc je z modlitwą i wyrazem współczucia wiernych.
Druga Pieśń Sandomierzanina Mamy wszyćy k temu się dziś brać, Bysmy mogli łaskę u Boga zyskać. Raczy ją nam, miły Chryste, dać, O twej miłości daj śpiewać, Twego gniewu nie daj dalej poznać. Ten twoj gniew wszyćko stworzenie Od dawnych lat i jeszcze ninie Poznało ji, Chryste miły, Ale więcej krześcijani, Ktorzy ciebie wiele rozniewali. … Przeczytaj wiersz
Pierwsza pieśń Sandomierzanina Mękę bożą spominajmy, Słowa jego pamiętajmy, Ktore na krzyżu jest mowił, Nam je na przykład zostawił. W pirszem słowie tam się modlił, Boga Oćca swego prosił Za nieprzyjacielmi swojimi: „Odpuść im gniw, Oćcze miły”. Tam naukę nam jest wydał, By braćcu każdy odpuszczał Gniew, mierzączkę i złe sierce, By [w] nie wszedł … Przeczytaj wiersz
O wszego świata wsztek lud, Patrz ninie na Jezu Krystow trud, Jestli tak wielka żałość, Jąż widziała wszego świata włość? Jiż ji z prawem miłować jimieli I wszegdy jego nogi całować, Ninie ji śmieli ukrzyżować.
Idą krolewskie proporce, Jasne krzyża tajemnice, Na nim, ktory ciało stworzył, Podług ciała sie zawiesił. Na ktorym okrutnie zranion, Bok srogą włocznią przebodzion, Krew i woda wypłynęła, By nas od grzechow omyła. Spełniło sie, co powiedał Dawid, gdy na ludzi wołał: „Od drzewa ma Bog krolować, Wszytek go świat ma oględać”. Drzewo krasne i wybrane, … Przeczytaj wiersz
Bądź pozdrowion, krzyżu Pana Wszechmocnego, Tyś uciecha i nadzieja zbawienia naszego; Wspomoż wszytki w sprawiedliwości, Daj odpuszczenie naszych złości. O krzyżu, nasze zbawienie, Wszytkich grzesznych ucieszenie, Zaszczyć nas ode wszego złego I od nieprzyjaciela dusznego. Tyś chorągiew krześcijańska I uciecha anjelska. Strzeż nas czasu wszelkiego. Przywiedź nas do krolestwa niebieskiego. O nadzieja wszelka nasza, Dziś … Przeczytaj wiersz
Jezus Krystus, Bog Człowiek, mądrość Oćca swego, Po czwartkowej wieczerzy czasu jutrzennego Gdy się modlił w ogrodzie Oćcu Bogu swemu, Zdradzon, jęt i wydan jest ludu żydowskiemu. Tę szwę noc policzkowan, plwan, nędzon do świata. W piątek pirwej godziny wiedzion do Piłata, Tamo nań powiedziano świadecstwo nieskładne, On stał jako baranek, źwierzątko pokorne. Na dzień … Przeczytaj wiersz