Futuryzm to awangardowy kierunek artystyczny, który narodził się we Włoszech na początku XX wieku. Jego twórcą i głównym teoretykiem był Filippo Tommaso Marinetti, który w 1909 roku opublikował manifest futuryzmu na łamach francuskiego dziennika Le Figaro. Futuryzm szybko rozprzestrzenił się w Europie, zaznaczając także swoją obecność w literaturze, a zwłaszcza w poezji.
Futuryzm w poezji oznaczał zerwanie z tradycją i klasycznymi formami poetyckiego wyrazu. Futuryści głosili odrzucenie przeszłości, gloryfikowali nowoczesność, technikę, prędkość, energię i dynamizm życia miejskiego. Poezja futurystów miała wyrażać ducha epoki industrialnej, zafascynowanej maszynami, elektrycznością, samochodami czy lotnictwem.
Swoboda formalna – odejście od klasycznych reguł wiersza, takich jak rym czy stała liczba sylab.
Eksperymenty językowe – neologizmy, zbitki słowne, deformacje gramatyczne, zerwanie z interpunkcją i składnią.
Dynamizm – nagromadzenie czasowników, krótkie, urywane zdania, częste onomatopeje oddające hałas i ruch.
Tematyka związana z nowoczesnością – technologia, miasto, wojna, szybkość, przemoc i rewolucja.
W Polsce futuryzm pojawił się około 1919 roku, a jego głównymi przedstawicielami byli Bruno Jasieński, Stanisław Młodożeniec i Anatol Stern. Tworzyli oni tak zwany „Polski futuryzm”, który różnił się nieco od włoskiego pierwowzoru – był mniej agresywny i bardziej skupiony na eksperymencie językowym niż na ideologii przemocy i wojny.
„Pan kapelmistrz zwariował widocznie …” Tuwim Karasiński i Verdi i Strauss i Bizet, Filiżanki, łyżeczki i obłęd i chichot Kapelmajster zziajany w skrzywionym pince – nez Jeden z całą orkiestrą walczy jak Don Kichot Ci się pchają ! Ratunku !! jeszcze jeden gość ! Powiedzcież niech raz na klucz drzwi zamkną odźwierni Panowie ! Ja … Przeczytaj wiersz
słońce przygniótłszy kolanem skóry dymiące się połacie długo do mięsa obdzierał nasz okrwawiony scyzoryk w noce bezgwiezdne majtkom na świata płonącym drednoucie twarz wylizały do krwi nam zorzy czerwone ozory nam⸗li wyrosłym w trudzie pod wściekłą zdarzeń ulewą błądzić po morzach uniesień w gwiezdne wsłuchanym kapele? zgodnym wysiłkiem twardych rąk rozhuśtamy w lewo czarni maleńcy … Przeczytaj wiersz
nie będę więcej sławił żadnej z dam ani jej imię w śpiewnych strofach pieścił odkąd ujrzałem cię raz pierwszy tam w tem dziwnem nigdy nie widzianem mieście pamiętam wieczór jak wytarty gwasz i w bramach domów przykucnięty przeraz gdym nagle w tłumie ujrzał twoją twarz i zrozumiałem że to właśnie teraz ulica drgała wijąc się … Przeczytaj wiersz
T A R A S koTARA S TARA raZ biAłe pAnny poezjAnny poezOwią, poezAwią poezYjne poezOSny MAKI na haMAKI na sOSny rOśśnym pełnowOSnym ranem PoezAwią, poezOwią pierwsze szesnastoLEtni, LEtnie naIWne, dzIWne wiersze kłOSy na włOSy bOSo na rOSy z brUZDy na brUZdy jAZDy bez UZDy słOńce uLEwa zaLEwa na LEwo na LEwo na LEwo na … Przeczytaj wiersz
Zmarnowałem podeszwy w całodziennych spieszeniach, Teraz jestem słoneczny, siebiepewny i rad. Idę młody, genialny, trzymam ręce w kieszeniach, Stawiam kroki milowe, zamaszyste, jak świat. Nie zatrzymam się nigdzie na rozstajach, na wiorstach, Bo mnie niesie coś wiecznie, motorycznie i przed. Mijam strachy na wróble w eleganckich windhorstach, Wszystkim kłaniam się grzecznie i poprawiam im pled. … Przeczytaj wiersz
Na klawiszach usiadły pokrzywione bemole, Przeraźliwie się nudzą i ziewają Uaaaa… Rozebrana Gioconda stoi w majtkach na stole I napiera się głośno cacao-choix. Za oknami prześwieca żółtych alej jesienność, Jak wędrowne pochody biczujących się sekt, Tylko białe posągi, strojne w swoją kamienność, Stoją zawsze „na miejscu”, niewzruszenie correct. Pani dzisiaj, doprawdy, jest klasycznie… niedbała… Pani, … Przeczytaj wiersz
Pszehodząc pszypadkowo pszez ćeńisty pasaż, mimo palm kiwającyh śę, jak senny palec, zobaczyłem kobietę, kturą rąbał masaż i układał na ladźe kawał po kawale. Kszyczały na gałęźah żułte ptaki timur. Kołysały głowami i muwiły tata. Pszez zapah ćał kobiecyh ostszejszy od dymu stuk rytmiczny tasaka jęczał i dolatał. Zeskoczyły w podskokah shody z karku pięter. Biły … Przeczytaj wiersz
uchodzone umyślenia upapierzam poemacę i miesięczę kaszkietując księgodajcom by zdruczyli skieszeniłem księgosłalnia kolejując porozwszechnia wzdaleczenia niewieściątko z długowłosia źrenicuje umojone strofowania wsłodyczeniu liści do mnie „poecicu poemacąc oblubieńczysz dziewicenie cudzodajesz utwojenia. licuneczek odmojony w fotopiśni dziękczysyłam do uramień ciebiekolnych”. uręczyłem serdeczniejąc. ścianizuję dzień w dzień liści. w jednodnieniu odlistawiam: „tygodnieję czekająca gwiazdozbralnia udygatnia niebosięża cierpiechwili … Przeczytaj wiersz
zawiośniało – latopędzi przez jesienność białośnieże – KINEMATOGRAF KINEMATOGRAF KINEMATOGRAF… słowikując szeptolesia falorycznie caruzieją – GRAMOPATHEFON GRAMOPATHEFON GRAMOPATHEFON… iokohama – kimonooka cię kochają z europy – RADIOTELEGRAM RADIOTELEGRAM RADIOTELEGRAM… espaniolę z ledisami parlowacąc sarmaceniem – ESPERANTISTO ESPERANTISTO ESPERANTISTO… odwarszawiam komentuję odsłoneczniam – AEROPLAN AEROPLAN… zjednoliterzam paplomanię – STENOGRAFIA…
tu-m czy-m ta-m? tam – tam TAM – TU-M- – tam-tam TAM tam-tam-tam TAM TU-M TU-M czy-m tam-tam? tam-tam? czy-m tam? TAM-M? TU-M? czyli-m tam? –jeżeli-m tam to i tu-m TUM-TUM a i tam a i tam – – – oj-ja JJAJ tam a i tu-m- to-m i tam i tum TUM