„Treny” Jana Kochanowskiego to cykl 19 utworów napisanych przez Jana Kochanowskiego w 1580 roku po śmierci jego ukochanej córki w 1578 lub 1579 roku. Urszula Kochanowska, pierworodna córka poety, zmarła w wieku 30 miesięcy. Jest to jedno z najwybitniejszych dzieł polskiej poezji renesansowej, które wykracza poza tradycyjną formę lamentu żałobnego, stając się głęboką refleksją nad ludzkim losem, cierpieniem i wiarą. Treny Jana Kochanowskiego to cykl poetycki, który rozpoczyna się i kończy motywem utraty ukochanego dziecka.
Początkowo tren jako gatunek służył do opłakiwania wielkich postaci, jednak Kochanowski zastosował go w nowatorski sposób, poświęcając swoje wiersze kilkuletniemu dziecku. Cykl ukazuje proces żałoby – od buntu i rozpaczy po stopniowe pogodzenie się ze stratą. Poeta przeżywa kryzys światopoglądowy, kwestionuje dotychczasowe przekonania i zmaga się z wątpliwościami dotyczącymi boskiej sprawiedliwości. Treny Kochanowskiego są przykładem liryki bezpośredniej.
Wszytki płacze, wszytki łzy Heraklitowe I lamenty, i skargi Symonidowe, Wszytki troski na świecie, wszytki wzdychania I żale, i frasunki, i rąk łamania, Wszytki a wszytki za raz w dom się mój noście, A mnie płakać mej wdzięcznej dziewki pomożcie, Z którą mię niepobożna śmierć rozdzieliła I wszytkich moich pociech nagle zbawiła. Tak więc smok, … Przeczytaj wiersz
Zgwałciłaś, niepobożna Śmierci, oczy moje, Żem widział umierając miłe dziecię swoje! Widziałem, kiedyś trzęsła owoc niedordzały, A rodzicom nieszczęsnym serca się krajały. Nigdyć by ona była bez wielkiej źałości Mojej umrzeć nie mogła, nigdy bez ciężkości I serdecznego bolu, w którymkolwiek lecie Mnie by smutnego była odbiegła na świecie; Alem ja już z jej śmierci … Przeczytaj wiersz
Tren VIII Wielkieś mi uczyniła pustki w domu moim, Moja droga Orszulo, tym zniknienim swoim. Pełno nas, a jakoby nikogo nie było: Jedną maluczką duszą tak wiele ubyło. Tyś za wszytki mówiła, za wszytki śpiewała, Wszytkiś w domu kąciki zawżdy pobiegała. Nie dopuściłaś nigdy matce sie frasować Ani ojcu myśleniem zbytnim głowy psować, To tego, … Przeczytaj wiersz