Owidiusz (Publius Ovidius Naso) był jednym z najwybitniejszych poetów rzymskich epoki augustowskiej (mecenat Oktawiana Augusta) i jednocześnie ostatnim wielkim poetą rzymskim. Urodził się w 43 r. p.n.e. w Sulmo (dzisiejsze Sulmona we Włoszech) i pochodził z bogatej rodziny ekwickiej. Zmarł około 18r. n.e. Studiował retorykę w Rzymie, lecz porzucił karierę urzędniczą na rzecz poezji uchylając się od udziału w życiu politycznym.
Owidiusz tworzył przede wszystkim poezję miłosną i epicką, a jego dzieła odznaczały się lekkością stylu, dowcipem oraz niezwykłą wyobraźnią. Owidiusz był najbadziej utalentowanym autorem elegii w epoce Oktawiana Augusta. Do jego najważniejszych utworów należą Amores (Miłostki), Ars amatoria (Sztuka kochania) oraz monumentalne Metamorfozy – epicki poemat o przemianach bogów i ludzi, który stał się jednym z najważniejszych tekstów mitologicznych starożytności.
W 8 r. n.e. cesarz August skazał Owidiusza na wygnanie do Tomis (obecnie Konstanza w Rumunii) nad Morzem Czarnym. Powody tej decyzji pozostają niejasne – sam poeta wspomina o „błędzie i wierszu” (carmen et error), co sugeruje, że popadł w niełaskę z powodu nieodpowiednich treści w swych utworach. Inna z hipotez dotyczy uwikłania w skandal dworski, Owidiusz rzekomo miał poznać jakieś tajemnice lub skandale dotyczące rodziny cesarskie przez co stał się niewygodnym świadkiem, którego należało się pozbyć. Mimo wielu próśb o odwołanie nigdy nie uzyskał zgody na powrót do ojczyzny. Na wygnaniu Owidiusz pisał elegie pełne tęsknoty za Rzymem, zebrane w zbiorach Tristia (Żale) i Epistulae ex Ponto (Listy znad Pontu).
Owidiusz jako poeta zasłynął jako autor poematu epickiego Metamorphoseis (Przemiany). To jedno z najbardziej znanych dzieł starożytnego Rzymu w piętnastu księgach zawiera 246 mitów o przemianach ludzi w kwiaty, drzewa, skały, kamienie. A także o narodzinach ludzi z kamieni bądź powstaniu ludu Myrmidonów z mrówek.
Owidiusz w swojej twórczości czerpał inspirację z tradycji ustnej zapisując w wybranej przez siebie wersji w literackiej formie krążące w wielu odmianach mity. Twórczość literacka Owidiusza przyczyniła się do utworzenia kanonu mitów utrwalając je w powszechnej świadomości. Jego twórczość miała ogromny wpływ na literaturę europejską, inspirowała Dantego, Szekspira czy Goethego, a jego mitologiczne wizje stanowiły fundamentalne źródła dla sztuki i kultury Zachodu.
Taką na niej syn Mai spełniwszy przemianę, Porzuca sławne miasto, od Pallady zwane, A rączem bijąc skrzydłem, do nieba ulata, Gdzie go przyzywa ojciec i wszechwładca świata. Cel przed nim zataiwszy, tak rzekł nieśmiertelny: »Synu, moich rozkazów wykonawco dzielny, Bez zwłoki spuść się z zwykłą chyżością na ziemię Pod Sydon, gdzie Fenicjan z lewej patrzy … Przeczytaj wiersz
Inne żywe rodzaje już ziemia wywodzi Sama z własnego łona; bo gdy słońca skwary Na wilgotne płaszczyzny miotają pożary, Ciepłem ożywczem płodne krzepiąc się, nasiona Wykłuły się i wyszły z wspólnej matki łona, A w miarę swego wzrostu nabierając siły, Powoli się postacią i farbą pokryły. Tak gdy Nil, mokre jeszcze opuściwszy łany, Znowu w … Przeczytaj wiersz
Już bóg zmyślony, byka pozbywszy pokrywy, Dał się poznać, wyszedłszy na dyktejskie niwy, Gdy Agenor nieświadom, troskliwy o dziecię, Rozkazuje synowi szukać jej po świecie, A w miłości ojcowskiej i tkliwy i ostry, Wygnanie mu przeznacza, gdy nie znajdzie siostry. Lecz skrytości Jowisza któż potrafi dociec? Gdy powrotu do kraju zabronił mu ociec, Kadmus, świat … Przeczytaj wiersz
Nie chcąc uznać Bakchusa Jowiszowym synem, Własnym od świąt odwodzi Alcytoe czynem; Równa bezbożność w wszystkich córkach Miniasza. Wtem kapłan nowe święto Tebankom ogłasza, Każe paniom i sługom ich prace porzucić, Piersi kryć skórą zwierząt, włos wdzięcznie rozrzucić, Śpieszyć z wieńcem i z tyrsem przed bóstwa ołtarze, I grozi, że przestępnych Bakchus srogo skarze. Idą … Przeczytaj wiersz
Bóg morza, co trójzębem spokoi bałwany, Gryzie się, jako ojciec, ze syna przemiany; Ilekroć wspomni Cygna, w rozdrażnionem łonie Ku srogiemu zwycięscy nienawiścią płonie. Więc gdy w rok już dziesiąty wojna się przewlecze, Tak się żaląc, do boga smintejskiego rzecze: »Ty mi najulubieńszy ze synów Jowisza, Com cię, wznosząc mur Troi, miał za towarzysza, Czyż … Przeczytaj wiersz
Młody żołnierzu, co pragniesz służyć i okryć się chlubą pod znakiem słodkiej Wenery… najpierw — znaleź twoją lubą. Następnie — zdobądź jej miłość. Zdobywszy — umiej zachować. Całe działania zaczepne Według moich rad przeprowadź. Jestem pewien, przyjacielu, nie będziesz tego żałować…
Jeżeli ktoś z was Rzymianie nie wie, co miłości sztuka dokazać jest dzisiaj w stanie, niech w tej książce wiedzy szuka. Niechaj uważnie odczyta utworu tego stronice… A potem niechaj stosuje przepisy moje w praktyce. Sztuką jest kierować okręt przez oceanu otchłanie… Sztuką — jazda na rydwanie… Sztuką jest też miłowanie… Nie Ty sztuki tej … Przeczytaj wiersz
Jeśli błędy spotkają błędów w pieśni wiele, Przez wzgląd słuszny darujcie błędom, przyjaciele: Za pociechą wygnaniec, nie za sławą goni. Pieśń dźwiga myśli, w gorzkiej grążące się toni; Tak pieje kopacz więzień i pieniem bez kształtu Ujmie trudu robocie, ujmie troskom gwałtu. Gdy flisa tratwy, z nurtem kłócące się, nagną, Pieje flis, stopy w lipkie … Przeczytaj wiersz
Żył w Krotonie mąż z Samos; wolał żyć wygnany, Niźli pod obmierzłymi w ojczyźnie tyrany. Myślą dotarł do bogów na niebie wysokiem I tajniki natury przejrzał duszy okiem, A zgłębiwszy dokładnie trudem wytężonem, Nie taił, lecz ogłaszał przed milczącem gronem. Tłumaczył on zdumionym świata pierwociny, Co przyroda i jakie najpierwsze przyczyny? Czem jest bóg? Czem … Przeczytaj wiersz
Już Eol szumne wiatry więzieniem pokorzy, Już pobudka do pracy, pierwszy promyk zorzy Błysnął na jasnem niebie: Persej, sławy chciwy, Przyczepia do nóg skrzydła, do boku miecz krzywy, Leci, w przelocie liczne narody pomija I nad Etjopów państwem na skrzydłach się wzbija. Tu za matki zuchwałość z rozkazów Ammona Już była Andromeda na śmierć przeznaczona. … Przeczytaj wiersz
Zasadza Akwilona do eolskiej góry Z wiatrami, co skupione, rozpędzają chmury; Zsyła Nota. Na mokrych skrzydłach Not się wznosi; Groźną twarz jego gęsta mgła kroplami rosi, Na czole mgły osiadły, deszczem cięży broda, Z włosów siwych i skrzydeł zwolna ścieka woda. On gdy silnem ramieniem chmury z sobą zetrze, Grom pada i rzęsisty deszcz siecze … Przeczytaj wiersz
Spór wiódł Jowisz z Junoną; pytanie podnietą, Czy lepiej być mężczyzną, alboli kobietą. Jowisz większy dział szczęścia przyznaje kobiecie, Junona, że mężczyzna szczęśliwszy na świecie, Przybrany za rozjemcę przez obiedwie strony, Tyrezy stanąć nie mógł po stronie Junony. Urażając się zbytnie w tak płochym przedmiocie, Juno sędziego w wiecznej pogrąża ślepocie. Co jeden bóg uczyni, … Przeczytaj wiersz
Uczcie się, o mileńkie, upiększać twarzyczki i jakimi środkami chronić ich gładkości. Kunszt podarki Cerery dał dla ziemi dziczki i bezpłodnej; i oset ostry nie zagości. Kunszt z owoców usuwa cierpko-gorzkie soki, owocem ze szczepienia radują się drzewa. Kunszt jest piękny. Więc złotem zdobią dach wysoki, a czarna ziemia wdzięczny na się marmur wdziewa. Wełnę … Przeczytaj wiersz