Rainer Maria Rilke był jednym z najwybitniejszych poetów niemieckojęzycznych i pisarzem o międzynarodowej renomie. Jego twórczość cechuje głęboka wrażliwość artystyczna i egzystencjalna, podejmująca takie tematy, jak miłość, śmierć, samotność, duchowość oraz relacja człowieka z otaczającym światem.
René Karl Wilhelm Johann Josef Maria Rilke znany jako Rainer Maria Rilke przyszedł na świat 4 grudnia 1875 roku w Pradze, która wówczas należała do Austro-Węgier. Był synem Josefa Rilkego, urzędnika kolejowego, oraz Sophie Entz. Jego dzieciństwo było naznaczone napięciami rodzinnymi. Matka, która nie mogła pogodzić się ze śmiercią swojej starszej córki, traktowała Rainera jak jej „zastępcę”, co wywarło negatywny wpływ na jego psychikę. W wieku 10 lat został wysłany do szkoły wojskowej, gdzie czuł się osamotniony i wyalienowany. Doświadczenia te stały się później podstawą refleksji nad samotnością i cierpieniem w jego poezji. Dzięki wsparciu wujka w 1891 roku opuścił akademię, by kontynuować naukę prywatnie. W 1895 roku rozpoczął studia na Uniwersytecie Karola w Pradze, a później przeniósł się do Monachium. Doświadczenia z dzieciństwa i młodości znalazły odzwierciedlenie w jego późniejszej twórczości poetyckiej.
Po opuszczeniu akademii wojskowej Rilke studiował literaturę, historię sztuki i filozofię w Pradze, Monachium oraz Berlinie, jednocześnie rozpoczynając karierę literacką. W latach 90. XIX wieku wydał pierwsze zbiory poezji, takie jak „Życie i pieśni” oraz „Ofiara lirze”, które odzwierciedlały wpływy romantyzmu. Z czasem jego styl ewoluował, stając się bardziej introspektywnym i nowatorskim. W 1901 roku poślubił rzeźbiarkę Klarę Westhoff, z którą miał córkę. W tym okresie intensywnie podróżował, szczególnie do Paryża, gdzie tworzył m.in. „Księgę obrazów” i „Księgę godzin”. Kontakt z francuskimi modernistami miał kluczowy wpływ na rozwój jego twórczości, przynosząc mu uznanie jako jednemu z najwybitniejszych poetów swoich czasów.
Rainer Maria Rilke prowadził życie pełne podróży, które miały istotny wpływ na jego twórczość. W latach 1902–1903 przebywał w Paryżu, gdzie współpraca z rzeźbiarzem Augustem Rodinem zainspirowała go do rozwinięcia koncepcji „rzeczowości” w poezji, polegającej na precyzyjnym opisie i koncentracji na szczegółach. Okres ten zaowocował takimi dziełami jak „Księga godzin” (1905) i „Nowe wiersze” (1907–1908).
Do jego najwybitniejszych utworów należą „Elegie duinejskie” i „Sonety do Orfeusza”, oba z 1923 roku – pierwsze to metafizyczne refleksje nad losem człowieka, drugie zaś hołd dla zmarłej przyjaciółki, Pauli Becker.
Przed i w trakcie I wojny światowej Rilke przeżywał twórczy kryzys. Po wojnie osiedlił się w Szwajcarii, gdzie kontynuował pracę nad „Elegiami”. W ostatnich latach życia podróżował po Europie, tworząc poezję o symboliczno-egzystencjalnym charakterze.
Rilke spędził ostatnie lata życia w Szwajcarii, cierpiąc na białaczkę. Mimo choroby do końca tworzył poezję, pisząc również w języku francuskim. Rilke zmarł 29 grudnia 1926 roku w sanatorium Val-Mont w Montreux w wieku 51 lat. Przyczyną śmierci było prawdopodobnie zakażenie, które rozwinęło się po skaleczeniu kolcem róży. Jego ciało zostało pochowane 2 stycznia 1927 roku w Raron.
Rilke zadebiutował w 1894 roku zbiorem „Życie i pieśni”, którego liryka cechuje się melodyjnością, bogatym słownictwem i wysublimowaną formą językową. Jego poezja, filozoficzna w swej istocie, często podejmuje tematy egzystencjalne, takie jak relacja między miłością a śmiercią. „Księga godzin” to nowatorski zbiór liryki religijnej, inspirowanej mistycyzmem renesansowym i barokowym, w którym Rilke przedstawia Boga jako „głęboką ciemność” i ukazuje nierozerwalny związek między człowiekiem a Bogiem.
Nastrojowe liryki z „Księgi obrazów” stanowią szczytowe osiągnięcie symbolizmu europejskiego. W późniejszych „Nowych poezjach” poeta rozwija współczesną wrażliwość artystyczną, a religijne wiersze przybierają formę apokryfów, takich jak „Abisag” czy „Ogród oliwny”. Liryka staje się bardziej hermetyczna, uczucia i namiętności są wyciszone, a dominującym tematem staje się śmierć.
Samotność jest jak deszcz. Z błękitu mórz unosi się ku zmierzchom; sponad bezkresu równin porą przeszłą ku niebu zdąża, co nią zawsze włada. Dopiero z niebios na miasto opada. Opada deszczem w tej dwuznacznej dobie, gdy blaskiem świtu krąg ulic się mieni, gdy ciał tych dwoje, nic nie odnalazłszy w sobie, rozczarowania w radość nie … Przeczytaj wiersz
Silny, cichy, na krawędzi postawiony, ty, świeczniku: noc w górnej połowie. Roztrwaniamy się w niewyjaśnionej niepewności na twej podbudowie. Udział nasz: nie znać wyjścia z ciemności zwodzącego nam dusze okręgu, zjawiasz się wśród naszych przeciwności i oświecasz je jak gór potęgę. Nas przewyższa blask twojego trwania, i zaledwie upadek nam pojąć; jak noc czysta wiosennego … Przeczytaj wiersz