Literatura prowansalska to bogata tradycja literacka, która rozwinęła się w Prowansji (południowa Francja) w średniowieczu, obejmując Langwedocję, Prowansję i Gaskonię. Była pisana w języku oksytańskim, zwanym także językiem prowansalskim. Najbardziej znana z tej literatury jest poezja trubadurów, która wywarła ogromny wpływ na rozwój europejskiej kultury literackiej. Jej główną formą była poezja, która osiągnęła szczyt popularności w okresie od końca XI do połowy XIII wieku. Działający na dworach władców i feudałów trubadurzy byli twórcami tej liryki. Wśród najważniejszych przedstawicieli wymienia się Guillaume’a IX de Poitiers, Jaufré Rudela i Bernarda de Ventadour, którzy tworzyli miłosne pieśni (canso), Bertrana de Borna, autora politycznych sirventów, oraz Arnauta Daniela, reprezentanta hermetycznej poezji (trobar clus).
Poezja prowansalska odegrała znaczącą rolę w kulturze średniowiecznej, kształtując nową lirykę, która różniła się od antycznej tradycji. Była ściśle związana z muzyką i koncentrowała się na idealizacji kobiety, którą poeta czcił i służył jej z pokorą. Krucjaty przeciwko albigensom, niszczące południową Francję, przyczyniły się do upadku tej poezji. Twórcy rozproszyli się, znajdując schronienie głównie na włoskich dworach. Choć literatura prowansalska przetrwała, jej wspólny język zanikł, a twórczość zaczęła rozwijać się w lokalnych dialektach.
W kolejnych stuleciach podejmowano próby odnowy literatury oksytańskiej. W XVI wieku tworzył Pey de Garros w Gaskonii, a w XVII wieku Peire Godolin w Langwedocji. W XIX wieku działalność Félibrige, szkoły literackiej założonej w 1854 roku przez Félixa Mistrala, Théodore’a Aubanela i Josepha Roumanille’a, miała na celu przywrócenie wspólnego języka i tradycji. W XX wieku literatura prowansalska zyskała nowe uznanie dzięki twórczości takich autorów jak André Chamson, René Nelli, Yves Rouquette, Jean Boudou, Jean Larzac i Robert Lafont.
Cechy literatury prowansalskiej
Literatura prowansalska była tworzona w języku oksytańskim, który w średniowieczu pełnił ważną rolę w literaturze i kulturze Europy. Poezja trubadurów skupiała się na miłości dworskiej (fin amor), która była ideałem miłości namiętnej, ale zazwyczaj niemożliwej do spełnienia z powodu różnic społecznych lub obowiązków. Trubadurzy korzystali z różnorodnych form poetyckich, takich jak canso (pieśń miłosna), sirventes (pieśń satyryczna) czy tenso (dialog poetycki). Trubadurzy byli to poeci-kompozytorzy, którzy tworzyli i wykonywali swoje dzieła. Najsłynniejsi trubadurzy to m.in. Guillaume IX d’Aquitaine, Bernart de Ventadorn czy Arnaut Daniel. Poezja prowansalska była często śpiewana przy akompaniamencie instrumentów muzycznych, takich jak lutnia czy fidel.
Literatura prowansalska osiągnęła szczyt swojego rozwoju w XII i XIII wieku. Po upadku Katarów i wojnach albigensów, Prowansja straciła swoją niezależność polityczną, a wraz z nią literaturę oksytańską zaczęła wypierać literatura tworzona w języku francuskim. Literatura prowansalska miała ogromny wpływ na rozwój literatury średniowiecznej, w tym poezję włoską (Dante Alighieri, Francesco Petrarca) oraz literaturę francuską i hiszpańską.
Zobacz także: