Literatura to dziedzina sztuki, która posługuje się słowem pisanym lub mówionym jako głównym środkiem wyrazu. Obejmuje różnorodne formy twórczości, takie jak powieści, opowiadania, wiersze, dramaty, eseje czy reportaże, bądź też książki i artykuły z zakresu jakiejś nauki, specjalności. Literatura – w sensie najszerszym – odnosi się do wszelkich tekstów pisanych lub ustnych, które posiadają wartość artystyczną, estetyczną, kulturową, historyczną lub edukacyjną. Stefania Skwarczyńska definiowała literaturę jako wszelkie „sensowne twory słowne”, obejmujące zarówno dzieła artystyczne, czyli literaturę piękną, jak i teksty praktyczne, określane jako literatura stosowana, które mogą być zachowane w formie pisanej lub przekazywane ustnie.
Czym jest literatura?
Termin „literatura” wywodzi się z łacińskiego słowa litteratura, oznaczającego „pismo” lub „nauka o literach”. Początkowo odnosił się do tekstów pisanych, ale z czasem jego znaczenie rozszerzyło się, obejmując również formy oralne, takie jak eposy czy podania ludowe.
Podstawowym celem literatury jest przekazywanie treści, emocji, idei i refleksji, które mogą dotyczyć zarówno jednostkowego doświadczenia, jak i uniwersalnych prawd o człowieku i świecie. Literatura pełni różnorodne funkcje: estetyczną (dostarczanie przyjemności z obcowania z pięknem języka), poznawczą (poszerzanie wiedzy i rozumienia rzeczywistości), etyczną (kształtowanie postaw moralnych) oraz terapeutyczną (pomoc w zrozumieniu siebie i radzeniu sobie z emocjami).
Można ją podzielić na różne rodzaje i gatunki. Klasyfikacja opiera się na kryteriach takich jak forma (proza, poezja, dramat), treść (literatura faktu, fikcja) czy funkcja (literatura naukowa, artystyczna, popularna). Istnieje również podział na epoki literackie, które odzwierciedlają zmieniające się style, tematy i konteksty historyczne.
Współczesne rozumienie literatury uwzględnia jej intermedialny charakter – obecność w nowych mediach, takich jak literatura elektroniczna czy hiperteksty. Literatura będąc zapisem i świadectwem ludzkiej myśli i wyobraźni, odgrywa kluczową rolę w zachowaniu dziedzictwa kulturowego oraz kształtowaniu tożsamości jednostek i społeczności.
Nauka o literaturze
Nauka o literaturze (nazwana literaturoznawstwem lub wiedzą o literaturze) jest niezależną dziedziną humanistyczną, zajmującą się analizą dzieł literackich, twórczości pisarzy, rozwojem literatury, życiem literackim oraz społecznym odbiorem literatury. Jako odrębna dyscyplina ukształtowała się w XIX wieku, wywodząc się z filologii, retoryki, poetyki, krytyki literackiej oraz bibliografii. Współczesne literaturoznawstwo obejmuje trzy główne obszary badań: historię literatury, teorię literatury (w tym poetykę opisową z jej działami, takimi jak genologia, stylistyka i wersologia) oraz metodologię badań literackich.
Zobacz także: