Awangarda poetycka to nurt literacki, który rozwinął się w pierwszej połowie XX wieku jako wyraz sprzeciwu wobec tradycyjnych form i tematów poruszanych w utworach poetyckich. Głównym celem poetów awangardowych było zerwanie z konwencją, poszukiwanie nowych środków wyrazu oraz eksperymentowanie z językiem. Poeci awangardowi dążyli do zredefiniowania poezji poprzez radykalne zmiany formalne i tematyczne, odrzucając sentymentalizm i klasyczną harmonię. Awangarda poetycka miała ogromny wpływ na rozwój literatury XX wieku. Jej idee przenikały do kolejnych nurtów, takich jak surrealizm czy poezja konkretna.
Poezja awangardowa charakteryzowała się nowatorskim podejściem do języka i formy – wykorzystywała eksperymenty językowe – np. neologizmy, zaskakujące metafory oraz eksperymentowała z kompozycją i strukturą wiersza (np. wolny wers, nieregularna budowa). Skupiała się na teraźniejszości i aktualnych problemach świata, afirmując nowoczesność, życie miejskie i technologię. Poeci awangardowi łamali reguły oraz konwencje, łącząc przeciwstawne kategorie (np. miłość i nienawiść), poszukiwali oryginalnych rozwiązań i próbując zaintrygować odbiorcę. Istotną rolę odgrywał indywidualizm twórcy, którego postrzegano jako kreatora nowej rzeczywistości.
Do najważniejszych przedstawicieli awangardy w Polsce należeli Julian Przyboś, Tadeusz Peiper, Jan Brzękowski i Adam Ważyk. Współtworzyli oni tzw. Awangardę Krakowską, skupioną wokół czasopisma Zwrotnica, którego głównym ideologiem był Peiper. Głosił on hasła „miasto, masa, maszyna”, akcentując fascynację nowoczesnością, urbanizacją i postępem technicznym. Julian Przyboś z kolei dążył w poezji do ekonomii słowa i kondensacji wypowiedzi poetyckiej, unikając zbędnych ozdobników.
Że, że wśród mych ścian światy, że wśród mych ścian skomlą światy, światy z miast, z miast które morzą, morzą nie ludzi lecz gwiazdy, morzą śpiewem, śpiewem cedzącym niebo, cedzącym je przez głoski dumy, przez światła nowe jak wiosny zapalane modą, i że nie widzę rąk dla których moje drzwi otworzyłem i że nie widzę … Przeczytaj wiersz
Mosty sprzęgnięte stalą nad traktami zachodu Biją turkotem kopyt marsz naszego pochodu. Na uskrzydlonych kołach w pęd wprawieni potężny, Ku rozpostartej dali szturmem dróg niebosiężnych Prąc, w niewstrzymanym trudzie twardzi i ustawiczni Jedziemy, poruszani oddechem mechanicznym. Przez kamienne gościńce państw, okolic i krajów. Siecią torów żelaznych mkniemy z gwarnych rozstajów Do wędrujących stacji, którymi nas … Przeczytaj wiersz
Konie wiśniowo-gniade brzeżki zelandzkich ostryg Błyszczące mitraliezy rechotają klechdy Kocham cię wolności czuwająca w podziemi Harfo o srebrnych strunach o deszczu moja muzyko Wróg niewidzialny szczelina srebrząca się w słońcu Tajemnica przyszłości oświetlona rakieta Słuchaj jak płynie Hasło przemykająca ryba Miasta jedno po drugim stają się kluczowe Błękitna maska Bóg swoje niebo zakrywa Wojna bez … Przeczytaj wiersz
Gwiazdy dyktują nam pojęcie ładu kinematograf jest wzorem zwięzłości przyszłość wytryska z miligrama radu Uczmy się z gwiazd uczmy się z kina uczmy się z przyszłości Znowu zmierzając się i dniejąc znowu do ciebie tęsknię przyszłości Przemień moją mowę w złoto mowę bogów w jeden film dziesiątki mych odruchów mglistych sprzęgnij mi ramiona jak dwa … Przeczytaj wiersz
Miasto było piękne jak kopalnia węgla a okna? Okna były lampkami górników a tylko zamiast windy kosz nad moją głową kosz kwiatów się kołysał nie wiadomo skąd! Skąd róże? Skąd brunetki ogromne o włosach ziarnistych jak kawior? O syreny o morze wybłysków i zmrużeń Pocałunki długie jak burze biblijne wykroiły mi usta klarownym diamentem W … Przeczytaj wiersz