Szymon Szymonowic (prawie zawsze podpisywał się jako Simon Simonides) urodził się 24 lub 26 października 1558 roku. Zmarł 5 maja 1629 roku w Czernięcinie, a pochowany został w kościele kolegiackim w Zamościu. Był synem Szymona z Brzezin, ławnika i rajcy miejskiego oraz Katarzyny ze Śmieszków. Przyszły poeta wychowywał się w rodzinie o humanistycznych tradycjach. Jego ojciec od około 1540 roku pełnił stanowisko rektora szkoły katedralnej we Lwowie, a Mikołaj Śmieszkowic – krewniak matki, w kręgach humanistów znany jako Gelasinus – był wykładowcą Akademii Krakowskiej, na której w roku 1575 rozpoczął studia Szymon Szymonowic.
Poeta dorastał w nastawieniu prokatolickim, a jego młodość przypadła na okres pierwszej ofensywy kontrreformacji polskiej i potrydenckiej konsolidacji obozu katolickiego. Szymon Szymonowic w roku 1577 uzyskał tytuł bakałarza nauk wyzwolonych, jednak nie dokończył dwuletniego kursu zajęć bakałarskich i ostatecznie zrezygnował ze starań o uzyskanie tytułu magistra artium.
Szymon Szymonowic był poetą i humanistą renesansowym, który wprowadził do polskiej literatury termin „sielanka” jako nazwę gatunku. Od 1586 roku współpracował z Janem Zamoyskim, który w dowodzie wdzięczności pomógł mu uzyskać tytuł szlachecki i herb Kościesza na sejmie 18 kwietnia 1590 roku. W akcie nobilitacji poety podkreślono bardzo mocno, że była to nagroda za talent oraz wybitną twórczość docenianą również na arenie międzynarodowej. 23 grudnia w tym samym roku Szymonowic otrzymał także nominację od Zygmunta III na „poetę królewskiego” – Sacrae Maiestatis Regiae.
Poezja Szymona Szymonowica, zwłaszcza w początkowym etapie kariery charakteryzowała się maestrią i subtelnością ujęcia – szczególnie cenioną przez manierystów, w odróżnieniu dla których, renesansowi klasycyści poszukiwali poetyckiej doskonałości w prostocie i jasności wypowiedzi, które były dla nich wyznacznikami piękna. Swoje poezje Szymonowic stylizował na wzór modnych w tamtym okresie ód greckiego poety Pindara.
Bolesławie! Bolesławie! o chwalebny panie! Jakże bacznie, jak gorliwie bronisz twojej ziemie! Czy to we dnie, czy to w nocy, czy to we świtanie, Twoje oko za nas czuwa i samo nie zdrzemie. Gdy sądzimy, że cię marnie trupem już położym, Ty nas dzierżysz, jak w więzieniu, w twej potężnej sile. Taki bojak godzien rządzić … Przeczytaj wiersz
Tutaj królowa Jadwiga spoczywa, Niegdyś cnej Polski gwiazda i otucha. Jej dom są Węgry, ziemia nieszczęśliwa, Która dziś prawa cesarskiego słucha. Księżniczka, świetne plemię Ludwikowe, Co rządził razem Lachy i Pannony, Wniosła Jagielle za wiano godowe Wieniec monarszej sarmackiej korony. Dziewa została na podziw sąsiadów Arką przymierza Korony i Litwy; Czcicieli lasów, ogniska i gadów, … Przeczytaj wiersz
Kozy, ucieszne kozy, ma trzodo jedyna! Tu, kędy to zarosła poziema leszczyna, Tu gryźcie list zielony, gryźcie chrościk młody; Ja tym czasem przy strugu tej ciekącej wody Przylęgę; i frasunku lubo snem swobodnym, Lubo będę zabywał śpiewaniem łagodnym; Ponieważ mię tak moja Phyllis wyprawiła, Że mię na wieki wolnych myśli pozbawiła. Coż czynić? jakie szczęście … Przeczytaj wiersz
Żona. Już to trzecia noc, jako doma nie masz mego, Jakoż się ja domyślać nie mam czego złego? Trudno dobrze rozumieć; nie wiem, czym się bawi. Mocny żołądek, który żal takowy zstrawi. Przynieś, Testyli, przynieś rzeczy zgotowane, Niech przynamniej ucieszę tym serce stroskane. Jeśli chciał z domu biegać, nie żenić się było! Ja się gryzę … Przeczytaj wiersz
Przyjdzie-li ten czas kiedy, że ja swe zabawy Będę śpiewał? Czyli już Bóg tak niełaskawy Mieć mię raczy, że nigdy przyjaciel nie siędzie Przy mym boku i dom mój wieczną pustką będzie? Miłości nieszczęśliwa, nigdyś pięknej strzałki We mnie nie utkła! Po co noszę te piszczałki? Po co pieśni? Po co mi stada te igrają? … Przeczytaj wiersz
Przedsię wy, leśne Muzy, przedsię w pieśni swoje! Chromis, Mikon i Mnazyl, małych chłopiąt troje, Sylena w cichej jamie zdybali spiącego. Jeszcze był nie wyszumiał z wina wczorajszego. Jako zawsze wieńce mu z głowy pospadały, Dzban tylko i multanki przy stronie wisiały. Rzucą się nań i jegoż własnymi wieńcami Imą więżąc, bo nie raz ich … Przeczytaj wiersz
Już południe przychodzi, a my jeszcze żniemy! Czy tego chce urzędnik, że tu pomdlejemy? Głodnemu, jako żywo, syty nie wygodzi! On nad nami z maczugą, pokrząkając, chodzi! A nie wie, jako ciężko z sierpem po zagonie Ciągnąć się; oraczowi insza, insza wronie: Chociaj i oracz chodzi za pługiem i wrona. Inszy sierp w ręce, insza … Przeczytaj wiersz
Lutni moja! co czynisz? czemu strony twoje Umilkły? ktore przedtem lubo krwawe boje, Lubo śpiewały dary złotego pokoju. Zapomniałaś i wdzięku, i zwykłego stroju! Czyli płakać nie umiesz, a tylko krzykliwe Tryjumfy zwykłaś śpiewać, nie dumy troskliwe? Za czasy wszystko idzie; jakie słońce wstaje, Takie Bog serca ludziom i umysły daje. Żeglarza raz uczyni wesołym … Przeczytaj wiersz
Sroczka krzekce na płocie — będą goście nowi, Sroczka czasem omyli, czasem prawdę powié. Gdzie gościom w domu rado, sroczce zawsze wierzą I nie każą się kwapić kucharzom z wieczerzą. Sroczko! umiesz ty mówić? Powiedz: gdzieś latała? Z którejeś strony goście jadące widziała? Sroczka krzekce na płocie: pannie się raduje Serduszko, bo miłego przyjaciela czuje. … Przeczytaj wiersz
Dziś rocznica przychodzi, jakeśmy schowali W grób wielkiego Dafnisa i tę usypali Nad nim mogiłę; bo ta rydlem nie robiona, Ale ludu wszystkiego ręką naniesiona, Który szedł za pogrzebem. Taki go gmin chował, Bo żadnego nie było, co by nie żałował Śmierci cnego pasterza. Wielkie zawołanie Sprawiło to i z każdym jego zachowanie. I lubo … Przeczytaj wiersz
Kiedy piękną Helenę Atryda pojmował, Atryda, który w Sparcie szerokiej panował, I już z nią był w łożnicy, ledwie się zmierzknęło, Dwanaście panien u drzwi zamknionych stanęło, Panien przedniejszych domów; każda ustrojona Kosztownie, każda warkocz w złoto zapleciona, Każda w wieńcu różanym: i wzajem kleskały Rękoma, i – jąwszy się – kołem tańcowały. W przejmy … Przeczytaj wiersz