Sonety Petrarki to zbiór 366 wierszy, który stanowi jedno z najważniejszych osiągnięć literatury włoskiej i europejskiej. Zostały napisane przez włoskiego poetę Francesco Petrarkę (1304–1374) i opublikowane po raz pierwszy w 1470 roku, już po jego śmierci. Sonety te są przede wszystkim dowodem miłosnego uniesienia wyrażonego za pomocą liryki, skierowanej do nieosiągalnej ukochanej Laury, której postać jest centralnym motywem w całym cyklu.
Sonety Petrarki mają klasyczną formę włoskiego sonetu, który składa się z 14 wersów. Wzór rymowy sonetu Petrarki to ABBA ABBA CDE CDE, czyli dwa kwatrainy (czterowersowe strofy) oraz dwie tercyny (trzywersowe strofy), co stanowi typowy układ dla sonetu włoskiego. Wiersz jest pisany w dziesięciozgłoskowcu, co dodaje mu melodyjności i harmonii. Forma sonetu pozwala na wyrażenie skoncentrowanych emocji, refleksji oraz jest pretekstem do głębokich rozważań filozoficznych, a zarazem sprzyja precyzyjnej kompozycji.
Sonety Petrarki koncentrują się głównie na temacie miłości platonicznej i tęsknoty. Laura, ukochana poety, staje się symbolem ideału kobiecego, a zarazem obiektem niemożliwego do spełnienia pragnienia. Choć Petrarka nie mógł być z Laurą, jej postać jest obecna w jego twórczości jako obiekt nieosiągalnej miłości, która wywołuje zarówno ekstazę, jak i cierpienie. Miłość ta jest ukazywana jako źródło zarówno szczęścia, jak i bólu, w którym połączenie tęsknoty z rozczarowaniem staje się motywem dominującym.
Sonety te wykraczają jednak poza tematykę miłosną, gdyż poruszają także kwestie filozoficzne, religijne i egzystencjalne. Petrarka rozważa w nich problem przemijania, śmierci, samotności oraz roli człowieka w obliczu Boga i losu. W wielu sonetach można dostrzec jego tęsknotę za wiecznością oraz duchowe rozważania na temat natury ludzkiej.
Sonety Petrarki mają charakter intymny i refleksyjny. Wiele z nich jest pełnych kontrastów – miłość do Laury łączy w sobie radość i cierpienie, oczekiwanie i rozczarowanie, pokój i niepokój. Używając bogatej symboliki i metafor, Petrarka ukazuje miłość jako siłę, która przenika całe życie, ale również prowadzi do wewnętrznego konfliktu. Dzięki ścisłemu związaniu miłości z cierpieniem, sonety te nazywane są często miłosnymi medytacjami, w których poeta rozważa sens miłości oraz jej dwoistą naturę.
Sonety Petrarki charakteryzują się również dużą zwięzłością i precyzyjnością wyrazu. Każdy wers jest starannie dopracowany, a cała kompozycja sonetu jest perfekcyjnie zorganizowana. W poezji tej ważne są także elementy patos i delikatności, które razem tworzą wrażenie subtelnej, niemal mistycznej atmosfery. Wiersze pełne są antytez i paradoksów, które ukazują złożoność emocji poety.
Sonety Petrarki miały ogromny wpływ na rozwój literatury europejskiej, szczególnie na poezję renesansową. Jego twórczość stała się wzorem dla wielu poetów, w tym dla Szekspira, który naśladował formę i tematykę sonetów Petrarki, lecz z własnym, bardziej dramatycznym podejściem do miłości. Wprowadzając nową, osobistą i filozoficzną tonację do tradycji poetyckiej, Petrarka stał się prekursorem liryki nowożytnej.
Głuche, kamienne serce i złe chęci W pokornej, wdzięcznej, anielskiej postaci. Ich okrucieństwo na śmierc mnie zamęczy, A śmierć tę marnym zaszczytem przypłaci. Gdy świat zieleni się, gdy mrozi luty, Gdy świeci dzień lub słońce w noc się skryło, Jam zawsze smutny. Mam z czego być smutny: Boli mnie mój los, kobieta i miłość. Nadzieją … Przeczytaj wiersz
Bywa zuchwały zwierz we wzroku względzie, Co w słońce patrząc, dank bezkarnie zyska; Inny, nie znosząc blasków widowiska, Nie prędzej wyjrzy, aż gdy zmrok już wszędzie. Inny, szalenie tusząc, iż mieć będzie Rozkosz wśród ognia który wabnie błyska, Wyzywa silę, co go spali zbliska….. Oh! miejsce moje w tym ostatnim rzędzie! Gdyż niemam mocy dotrwać … Przeczytaj wiersz
Ktobądź w tych rymach mdłych, jak wiatru fale, Zachwyci uchem westchnień mych orędzie, Któremi serce w rannych lat obłędzie Karmiłem, będąc niż dziś innym wcale; Ktobądź w miłosnym żył i cierpiał szale, Wiem, iż nietylko względny, lecz i będzie Przyjazny pieśniom w których dźwięczą wszędzie Wiotkie nadzieje i niewczesne żale. Tylko że tak, jak byłem … Przeczytaj wiersz
Śpiewałem — teraz płaczę. Niemniej przecię W mych łzach i w śpiewie kocham się potrosze — Bowiem zarówno wzniosłych żądz rozkosze, Jak męki ducha są mi ku podniecie. Więc czy mi sprzyja los, czy mię ugniecie — W miarę jak matce rówien lub macosze — Zarówno mężnie ciężar życia znoszę, Gdyż w bój gotowym zawsze … Przeczytaj wiersz
Ta którą sobie żywcem w serce wziąłem, Raz, gdy dumając w ciemnej drzew ustroni Siedziała pomnę, — tom ja, idąc do niej, W milczeniu tylko skinął bladem czołem. Więc tknięta mojem licem niewesołem, Twarzą się ku mnie tak pogodną skłoni, Że nawet temu. co grom dzierży w dłoni, Broń z niej i gniewby wytrąciła społem. … Przeczytaj wiersz
Chcecie wiedzieć, co cierpię, rówiennicy moi? Odmaluję najwierniej, ile pióro zdoła. Mary ja dotąd pośród pamiątek kościoła Myślą gonię, i duch mój o przeszłości roi. Tu zwykła igrać, ówdzie zamyślona stoi, Tam z niechęcią twarz kryła, tu mię okiem woła, Tu gniewna, tam posępna, tu znowu wesoła, Tu swe lica w łagodność, tu w powagę … Przeczytaj wiersz