Ignacy Krasicki był jednym z najwybitniejszych literatów polskiego oświecenia. Urodził się 3 lutego 1735 roku w Dubiecku nad Sanem w zubożałej rodzinie szlacheckiej. Po ukończeniu nauki w kolegium jezuickim w Lwowie studiował w seminarium duchownym w Warszawie, a następnie w latach 1759 – 1761 kontynuował edukację w Rzymie.
Duchowna kariera Krasickiego rozpoczęła się od panowania Stanisława Augusta. W 1766 roku został mianowany biskupem warmińskim, co uczyniło go nie tylko zwierzchnikiem diecezji, ale także członkiem Senatu Rzeczypospolitej. Krasicki aktywnie uczestniczył w obiadach czwartkowych i wspierał reformy polityczne i kulturalne.
W 1795 roku, po trzecim rozbiorze Polski, Krasicki przeszedł pod zwierzchnictwo Prus i został mianowany arcybiskupem gnieźnieńskim. Zmarł 14 marca 1801 roku w Berlinie.
Krasicki był wszechstronnym twórcą – poetą, prozaikiem, publicystą i satyrykiem. Jego twórczość miała charakter dydaktyczny, często krytykował wady społeczne, jednocześnie promując idee oświecenia, racjonalizmu i reformy państwa.
Bajki i satyry
Jego „Bajki i przypowieści” (1779) to zbiór krótkich utworów o alegorycznym charakterze, które piętnowały ludzkie przywary i nierozsądne postawy. Bajki Krasickiego takie jak „Dewotka”, „Kruk i lis”, czy „Malarze” wyróżniają się zwięzłością i ironią.
Powieści
Krasicki był także pionierem polskiej powieści. Jego „Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki” (1776) to pierwsza polska powieść nowożytna. Utwór ten łączy wątki satyryczne i dydaktyczne, przedstawiając losy młodego szlachcica, który przechodzi moralną przemianę.
Poematy heroikomiczne
Szczególne miejsce w jego twórczości zajmują poematy heroikomiczne, np. „Monachomachia” (1778) i „Antymonachomachia” (1780), w których Krasicki parodiuje życie zakonników, ukazując ich lenistwo i obłudę.
Pisma historyczne i encyklopedyczne
Krasicki był również autorem „Historii Polski” (1795), w której przedstawił dzieje państwa w sposób zwięzły i przystępny. Jego dorobek obejmuje także prace encyklopedyczne, takie jak „Zbiór potrzebniejszych wiadomości” (1781), będące pierwszą polską encyklopedią.
Bywa często zwiedzionym, Kto lubi być chwalonym. Kruk miał w pysku ser ogromny; Lis, niby skromny, Przyszedł do niego i rzekł: \”Miły bracie, Nie mogę się nacieszyć, kiedy patrzę na cię! Cóż to za oczy! Ich blask aż mroczy! Czyż można dostać Takową postać? A pióra jakie! Szklniące, jednakie. A jeśli nie jestem w błędzie, … Przeczytaj wiersz
Koło jeziora Z wieczora Chłopcy wkoło biegały I na żaby czuwały. Skoro która wypływała, Kamieniem w łeb dostawała. Jedna z nich, śmielszej natury, Wystawiwszy łeb do góry, Rzekła: „Chłopcy, przestańcie, bo się źle bawicie! Dla was to jest igraszką, nam idzie o życie”.
Wilk, chociaż to ostrożny, przecie że żarłoczny, Postrzegł ścierwo, chciał dostać i wpadł w dół poboczny. Siedzi w jamie a wzdycha; wtem owieczki słyszy. Patrzą w dół, aż wilk w jamie siedzi, ledwo dyszy. Odezwał się na koniec, rzekł do nich powolnie: „Nie wpadłem, za pokutę siedzę dobrowolnie; Trzeba czynić pokutę za boje, za groźby, … Przeczytaj wiersz
Dewotce służebnica w czymsiś przewiniła Właśnie natenczas, kiedy pacierze kończyła. Obróciwszy się przeto z gniewem do dziewczyny, Mówiąc właśnie te słowa: „… i odpuść nam winy, Jako my odpuszczamy” – biła bez litości. Uchowaj, Panie Boże, takiej pobożności.
„Czegóż płaczesz? – staremu mówił czyżyk młody – Masz teraz lepsze w klatce niż w polu wygody”. „Tyś w niej zrodzon – rzekł stary – przeto ci wybaczę; Jam był wolny, dziś w klatce – i dlatego płaczę”.
Czapla stara, jak to bywa, Trochę ślepa, trochę krzywa, Gdy już ryb łowić nie mogła, Na taki się koncept wmogła. Rzekła rybom: „Wy nie wiecie, A tu o was idzie przecie”. Więc wiedziec chciały, Czego się obawiać miały. „Wczora Z wieczora Wysłuchałam, jak rybacy Rozmawiali: wiele pracy Łowić wędką lub więcierzem; Spuśćmy staw, wszystkie zabierzem, … Przeczytaj wiersz
Mamy latać, latajmyż nie górnie, nie nisko. Komar muchy tonącej mając widowisko, Że nie wyżej leciała, nad nią się użalił; Gdy to mówił, wpadł w świecę i w ogniu się spalił.
Chwaliła owca wilka, że był dobroczynny; Lis to słysząc spytał ją: „W czymże tak uczynny?” I bardzo – rzecze owca – niewiele on pragnie. Moderat! Mógł mnie zajeść, zjadł mi tylko jagnię”.
Koniom, co szły przy dyszlu, powtarzał woźnica: „Nie dajcie się wyprzedzić tym, co są u lica”. Goniły się pod wieczór zacząwszy od rana. Wtem jeden z przechodzących rzecze do furmana: „Cóż ci stąd, że cię słucha głupich bydląt rzesza?” A furman: „Konie głupie, ale wóz pospiesza”.
Dwaj portretów malarze słynęli przed laty: Piotr dobry, a ubogi. Jan zły, a bogaty. Piotr malował wybornie, a głód go uciskał, Jan mało i źle robił, więcej jednak zyskał. Dlaczegoż los tak różny mieli ci malarze? Piotr malował podobne, Jan piękniejsze twarze.
Wdzięk bez płochej przysady, uprzejmość bez braku, Bez podłości pokora, dziwactwa i znaku, Roztropność w młodym wieku, statek przy urodzie, Rozum bez wyniosłości, cnota przeciw modzie, Kogoż los takim darem uszczęśliwić raczył? Nie wierzyłem tym cudom, ażem cię zobaczył.
1. Święta miłości kochanej ojczyzny, czują cię tylko umysły poczciwe. Dla ciebie zjadłe smakują trucizny, dla ciebie więzy, pęta niezelżywe. Kształcisz kalectwo przez chwalebne blizny, gnieździsz w umyśle rozkoszy prawdziwe. Byle cię można wspomóc, byle wspierać, nie żal żyć w nędzy, nie żal i umierać, nie żal żyć w nędzy, nie żal i umierać. 2. Wolności! której dobra nie docieka gmin jarzma zwykły, nikczemny i podły. … Przeczytaj wiersz
Od wieków trwał na puszczy dąb jeden wyniosły; W cieniu jego gałęzi małe drzewka rosły. A że w swojej postaci był nader wspaniały, Że go doróść nie mogły, wszystkie się gniewały. Przyszedł czas i na dęba pełnić srogie losy; Słysząc, że mu fatalne zadawano ciosy, Cieszyły się niewdzięczne. Wtem upadł dąb stary: Połamał małe drzewka … Przeczytaj wiersz