Biernat z Lublina (ur. ok. 1465 r., zm. po 1529 r.) był poetą, tłumaczem i jednym z pierwszych pisarzy piszących po polsku. Uważany jest za pioniera literatury świeckiej w języku polskim oraz jednego z pierwszych humanistów renesansowych w Polsce, który odegrał ważną rolę w rozwoju piśmiennictwa i kultury polskiej przełomu średniowiecza i renesansu.
Pochodził prawdopodobnie z Lublina, gdzie zdobył wykształcenie. Pracował głownie jako pisarz i sekretarz m.in. na dworach możnych lub u mieszczan. Oprócz działalności zarobkowej zajmował się pisaniem oraz tłumaczeniem tekstów łacińskich i niemieckich na język polski.
Najbardziej znanym dziełem Biernata z Lublina jest modlitewni Raj duszny (1513) – zbiór modlitw, rozważań religijnych i pouczeń moralnych. Był to jeden z pierwszych drukowanych tekstów w języku polskim. Innym znanym dziełem są Przykłady mądrych, zbiór bajek i przypowieści o charakterze dydaktycznym, z wyraźnymi elementami krytyki społecznej.
Twórczość Biernata łączy elementy religijne z tematyką codziennego życia. Jego język był prosty i zrozumiały, co czyniło jego pisma dostępnymi dla szerokiego grona odbiorców.
Ryś z liszką niegdy się gadał, Ślachectwem się jej przekładał: „Jakom ja cudnej rodziny, Ukazują me pstrociny”. Liszka rzecze: „Barzo błądzisz, Iż się z skóry cudnym sądzisz; Bo gdy z ciebie sierść opłynie, Wszystko twe ślachectwo zginie. Jać-em tedy ślachetniejsza I więcej nad cię cudniejsza, Iż o cudną sierść mało dbam, W rozumie cudność pokładam”. … Przeczytaj wiersz
Winiarz jeden, bliski śmierci, Chcąc nauczyć swoje dzieci, Wszytkich sobie wezwać kazał, Za testament im powiedział Rzekąc: „Pieniądze, którem miał, Na winnicy-m je zakopał; Gdyć umrę, pilnie szukajcie, A co potrzeba, najdziecie”. Oni, gdy tako mniemali, Wziąwszy motyki, kopali; Skarbu nigdziej nie tuczyli, Aż się potym domyślili. Bo winnicę rozkopawszy Wzięli z niej pożytek więtszy: … Przeczytaj wiersz
Liszka z kozłem w jednej chwili Przyszli k studni, aby pili; A chciwie się tam wpuścili, Występu nie opatrzyli. Potym zasię, gdy wen chcieli, A żadnych stopniów nie mieli, Zatroskał się kozieł ubogi, Spuścił uszy, trząsnął rogi. Liszka k niemu przemówiła: „Jużem drogę wymyśliła, Jako już stąd wynidziewa, Jeśli sobie pomożewa: Wespni się na swoje … Przeczytaj wiersz
Złodziej niegdy się ożeniał A sąsiadów k swadźbie wezwał, Którzy się tam weselili, Tańcowali, jedli, pili. Aż jeden mąż starszy rzecze: „Szalenie się weselicie: Wiele złego sam podziałał, A cóż, gdy będzie dzieci miał! Słońce niegdy toż działało, Iż się też ożenić chciało; Ziemia tę rzecz zrozumiała, Tego dopuścić nie chciała, Rzekąc: ŤDosyć mam ciężkości, … Przeczytaj wiersz
Oracz, dawszy słuszne dary, Prosił nabożnie Cerery: „Taki mi – pry -jęczmień rości, By nie miał plew ani ości”. Ceres łatwie dopuściła, By w tym jego wola była: Jęczmień się goły urodził, W żadnych plewach skryty nie był. Ptacy, gdy to ubaczyli, Łatwie wszytek wyłuskali. Oracz sam siebie winował, Iż bez prace bogat być chciał. … Przeczytaj wiersz
Rataj, mając pana swego Męża w czytaniu pilnego, Tam do jego książnice wszedł, Gdzie on zawżdy swe księgi czedł. A gdy go uźrzał samego Nad księgami leżącego, Jął ty słowa k niemu mówić: „Jakoż możesz sam tuta zbyć?” On mu rzekł: „Nigdy ja nie sam, Zawżdy częstą biesiadę mam. Terazć-em oto sam został, Gdym ciebie … Przeczytaj wiersz
Wilk na się owczą skórę wdział I pokorną postawę miał; Takoż się miedzy owce wkradł, Tajemnie ich wiele pojadł. Potym więc pasterz obaczył, Zdrajcę w owczej skórze łuczył A natychmiast go uchwycił, Swej się szkody nad nim pomścił. Bowiem na drzewie wysokim Obiesił go na kaźń wszytkim, Aby nań drudzy patrzali, Jego się działa wystrzegali. … Przeczytaj wiersz
Oracz niegdy orla ułowił A z skrzydł mu pierze wyłomił I puścił go miedzy koguty, Obrzezawszy mu paznogty. Potym lowiec orła kupił, Zasię mu pierze zapuścił I tak go ku polu wprawił, Iż i zające im łowił. Więc liszka, gdy to uźrzała, Łowca tako ostrzegała: „Orłowi tak barzo nie wierz, „A zasię mu skrzydła obrzeż: … Przeczytaj wiersz
Osieł niegdy wieprza uźrzał A głupie się tak z niego śmiał: „A toli uszy krótkie masz, „Ale mię kielcy przewyższasz“. Wieprz kuńsztowi porozumiał, Aczkolwiek sie był rozgniewał; Ale, widząc oślą głupość, Tako skarał jego śmiałość: „Dziękuj ośle, swej prostocie; „Ta cię chowa przy żywocie, „Bo za ty twe śmiałe słowa, „Wnetciby ucięta glowa“. Głupi nie … Przeczytaj wiersz
Człowiek stary w jednej dobie Niósł drew brzemię z lasa na sobie; Umęczywszy sie, z siebie złożył, Śmierci, aby przyszła, prosił. Owaciem Śmierć przybieżała, O przyczynę sie pytała, Czemu jej tak pilnie wzywał, Alboby rychlej umrzeć chciał? Starzec, widząc, Śmierci sie bał, Pokornie jej odpowiedział: Ta mi cię potrzeba była, Byś na mię ty … Przeczytaj wiersz
Wilk niekiedy barzo stękał, iż kość w gardle zawiązłą miał: nie wiedział, co sobie radzić, ledwie mógł słowo przemówić. O lekarzu sie pracował, wielkie myto obiecował, Ktoby sie chciał tego podjąć, wilkowi kość z gardła wyjąć. Owaciem sie żóraw obrał, nosem z gardła kość mu wyrwał, a kiedy go tak uzdrowił, o zapłatę z wilkiem … Przeczytaj wiersz
Lew z bykiem, z kozłem, z baranem miałci sie dzielić jeleniem, którego są ułowili, gdy na łowie społem byli. Czterzy części udziałali, aby o nie los miotali, komu sie co miało dostać, by sie nie trzeba kłopotać. Więc lew rzekł: »Ja pocześniejszy, przeto mnie ma przyść dział pierwszy. I wtorąć sobie oddzielam, iż nad was … Przeczytaj wiersz
Mrówka śrzód lata robiła, żyto do jamy nosiła, na zimę sie przyczyniając, a przyszły czas przeglądając. A kobyłki nic nie dbały, ani sie raz pracowały: śpiewały lecie po łące, gdy było słońce gorące. Potym zima przyśpieszyła, wszytko ziele posuszyła. Mrówki tego nic nie dbały, bo dosyć żywności miały. Kobyłki kiedy opadły, a nie miały, coby … Przeczytaj wiersz
Liszka niegdy łaczna będąc chodziła, na śliwy patrząc, mówiąc: »By która upadła, jakobych ją smaczno śniadła!« A ony sie tylko chwiały, iż czas nie był, nie padały. Liszka, gdy długo czekała, idąc precz, z sobą gadała: »Otóżci o śliwy nie dbam i tak ich nierada jadam, a zwłaszcza, iże są małe, a i jeszcze nieuźrzałe«. … Przeczytaj wiersz
Zając się niegdy z żółwia śmiał, Jakoby nierychło biegał. Rzekł mu żółw: „Możesz skosztować, Chcesz-li ze mną w zawód biegać“. Rzekł mu zając: „Żółwiu-bracie! „Nieradbym ja twojej stracie: „Alboś podobno nie słychał, „Iżebych ja dobrze biegał?“ Żółw mu rzekł: „Coż wiele mówić! „Chcewa sie na liszkę zwolić: „Niechaj ta kresę zamierzy, „Patrząc, jako który bieży“. … Przeczytaj wiersz
Słowik, iż ten obyczaj ma, siedząc w gaju, słodko śpiewa; więc go krogulec ułapił, bo tam w gaju z nim społem był. Rzekł mu słowik: »Miły panie, małe ze mnie masz śniadanie: patrz sobie ptaka więtszego, a mnie puść tako małego!« Rzekł krogulec tymi słowy: »Lepszyś ty mnie tu gotowy, niźli ini, co latają, chocia … Przeczytaj wiersz