John Donne urodził się 22 stycznia 1572 roku w Londynie, a zmarł 31 marca 1631 roku. John Donne był angielskim poetą, satyrykiem, prawnikiem i kaznodzieją Kościoła Anglii w czasach jakobińskich. Donne uznawany jest za jednego z czołowych poetów metafizycznych, grupy angielskich poetów znanych z tworzenia złożonej i intelektualnie wymagającej poezji, charakteryzującej się dowcipnymi pomysłami, paradoksami oraz mieszanką emocji i rozumu. Życie Donne’a przeplatało się zarówno okresami sukcesów, jak i głębokich osobistych zawirowań.
John Donne urodził się w rzymskokatolickiej rodzinie w Londynie, w czasach, gdy katolicyzm w Anglii był nielegalny. Jego ojciec był bogatym handlarzem żelazem, a matka pochodziła z prominentnej katolickiej rodziny. Wczesna edukacja Donne’a była rygorystyczna. W wieku 11 lat uczęszczał do Hart Hall, obecnie części Uniwersytetu Oksfordzkiego, a następnie studiował na Uniwersytecie Cambridge. Jednak ponieważ odmówił złożenia przysięgi supremacji wymaganej przez protestancką Anglię, ze względu na swoje katolickie pochodzenie nie był w stanie uzyskać dyplomu na żadnej z tych uczelni. Następnie studiował prawo w Lincoln’s Inn, przygotowując się do kariery w dyplomacji lub rządzie, a także kontynuował studia teologiczne.
Anglia w czasach młodości Donne’a była wrogo nastawiona do katolików. Jego brat Henry został aresztowany za ukrywanie katolickiego księdza i zmarł w więzieniu. Donne ostatecznie wstąpił do Kościoła anglikańskiego za namową króla Jakuba I, który docenił jego talent. W 1615 roku Donne został wyświęcony na księdza, pomimo wcześniejszej ambiwalentnej postawy wobec Kościoła. Później został nawet dziekanem katedry św. Pawła w Londynie, jednego z najwyższych stanowisk w Kościele Anglii.
We wczesnej dorosłości Donne prowadził nieco hedonistyczny styl życia, uczestnicząc w londyńskich kręgach dworskich i literackich. Jego wczesne dzieła, takie jak Satyry i Elegie, były odważne, często erotyczne i wykazywały buntowniczego ducha. Pisma te, choć później postrzegane jako jedne z jego najlepszych, nie od razu doprowadziły do sukcesu zawodowego.
W 1601 roku Donne potajemnie poślubił Anne More, siostrzenicę swojego pracodawcy, Sir Thomasa Egertona. Wywołało to poważny skandal, w wyniku którego Donne został uwięziony i zwolniony z pracy. Małżeństwo Donne’a, choć ostatecznie pogodzone z rodziną Anne, spowodowało długotrwałe trudności finansowe i hamowało jego ambicje zawodowe. Jego małżeństwo z Anne było jednak szczęśliwe, a ona urodziła mu dwanaścioro dzieci, choć kilkoro z nich zmarło w młodym wieku. Jego wiersze z tego okresu często odzwierciedlają jego osobiste i emocjonalne zmagania, w tym słynne Pieśni i Sonety, które łączą zmysłowość i duchową medytację. Późniejsze pisma Donne’a były głęboko duchowe, przepełnione rozmyślaniami na temat śmiertelności i „boskiego sądu”. Jego sonety odzwierciedlają jego zmagania z pokusą popełniania grzechów, odkupieniem i życiem pozagrobowym.
U schyłku życia John Donne stał się również wybitnym kaznodzieją, znanym z elokwentnych i poruszających kazań. Jego słynna Medytacja XVII, która zawiera wers „Żaden człowiek nie jest samotną wyspą”, jest przykładem jego wiary w wzajemne powiązania ludzkości i boskości.
Ostatnie lata spędził na refleksjach natury religijnej, ponieważ choroba i śmierć kilkorga jego dzieci odcisnęły na nim bolesne piętno. Jego ostatnie kazanie wygłoszone tuż przed śmiercią, jest często uważane za jego własne kazanie pogrzebowe.
Poezja Johna Donne’a opiera się na jego umiejętności łączenia intelektualnej głębi z emocjonalnością. Jego twórczość miała istotny wpływ na literaturę angielską, zwłaszcza jego poezja metafizyczna, która została ponownie odkryta i doceniona przez późniejszych poetów, w tym Eliota i Yeatsa.
Już cały dzień mnie kochasz; jutro o tej porze, Gdy odejdziesz ode mnie, co mi powiesz? Może Antydatujesz jakieś nowe przyrzeczenia? Lub powiesz, że w tej chwili Nie jesteśmy już ludźmi, którymiśmy byli? Za przysięgę, składaną w stanie zagrożenia Gniewem Miłości mściwej, każdy sąd uchyli? Że, jak prawdziwy mariaż śmierć prawdziwa przetnie, Tak i śluby … Przeczytaj wiersz
Kochałem był cię już dwa lub trzy razy, Nie znając jeszcze twojej twarzy ni imienia; Tak w formie głosu albo płynnego płomienia Zjawiają nam się anioły bez skazy; Kiedym cię poznał, ujrzałem istnienia Twego nadobne, wdzięczne i puste obrazy: Lecz skoro dusza ma — której dziecięciem Jest miłość — przez cielesne zmysły tylko działa, Również … Przeczytaj wiersz
Spójrz, pchła: ten widok opór twój pokona — To, czego pragnę, małe jest jak ona. Ssała krew z mego, teraz z twego ciała; Obie krwie nasze w sobie więc zmieszała. Wcale się wszakże nie obruszysz na to, Nie nazwiesz grzechem, hańbą, czci utratą; A jednak insekt, nim go kto rozgniecie, Krwią napęczniały, użył sobie przecie: … Przeczytaj wiersz
Ckliwa niewiasto, śmierci mężowi życząca, Czemu na jego zazdrość skarżysz się bez końca? Gdyby otruty leżał w śmiertelnej pościeli, Spuchły, ze skórą w strupach, gdybyśmy słyszeli, Że jego oddech staje się krótki i wartki, Jak gdy muzykant żwawy nutę drobi w ćwiartki, Gdyby rwały go wstrętne wymioty, gotowe Wyrzygać jego duszę z piekła w piekło … Przeczytaj wiersz
Ci, co głębiej ode mnie grzebali się w sztolni Miłości, powiadają, że byli w niej zdolni Trafić na szczęścia głębokie pokłady: Ja dotrzeć do tych skrytych złóż nie dałbym rady, Choćbym kopał i kochał się jeszcze mozolniej; Wszystko to fałsz, gdy spojrzeć z bliska: Jak alchemik, Eliksir pragnąc legendarny Stworzyć, wychwala swój garnek ciężarny, Już … Przeczytaj wiersz
Żaden człowiek nie jest samoistną wyspą; każdy stanowi ułomek kontynentu, część lądu. Jeżeli morze zmyje choćby grudkę ziemi, Europa będzie pomniejszona, tak samo jak gdyby pochłonęło przylądek, włość twoich przyjaciół czy twoją własną. Śmierć każdego człowieka umniejsza mnie, albowiem jestem zespolony z ludzkością. Przeto nigdy nie pytaj, komu bije dzwon: bije on tobie. (fragment) tłumaczenie … Przeczytaj wiersz
Zmiażdż moje serce, Boże, jak zmurszałą ścianę, Którąś tchem, blaskiem dotąd muskał potajemnie, Naprawiał; niech mnie Twoja moc złamie i zemnie, Spali, odnowi; zwal mnie z nóg – dopiero wstanę. Jam jest miasto zdobyte, innemu poddane, Trudzę się, by Twą odsiecz wpuścić, lecz daremnie, Rozum, co miał mnie bronić, Twój namiestnik we mnie, Wzięty w … Przeczytaj wiersz
Słońce niesforne, bezmyślny staruchu, Czemu, natręcie, Przez kotary i szyby budzisz nas zawzięcie? Cóż obchodzą kochanków prawa twego ruchu? Wścibski pedancie, idź lepiej strofować Zaspanych uczniów, złych terminatorów, Idź, powiedz dworskim łowczym, że król chce polować, I wiejskie mrówki pogoń, niech śpieszą do zbiorów; Miłość, co kalendarza nie zna ni atlasu, Zwie chwile, dnie, miesiące … Przeczytaj wiersz