Paul-Marie Verlaine był jednym z najwybitniejszych poetów francuskich drugiej połowy XIX wieku, przedstawicielem symbolizmu i dekadentyzmu, a także autorem słynnego hasła „Muzyka przede wszystkim” (De la musique avant toute chose). Jego twórczość, pełna liryzmu, melodyjności, nastrojowości i osobistych wyznań, miała ogromny wpływ na rozwój nowoczesnej poezji.
Paul Verlaine rodził się 30 marca 1844 roku w Metz we Francji w rodzinie wojskowego. W dzieciństwie przeprowadził się z rodzicami do Paryża, gdzie pobierał nauki i rozwijał zainteresowania literackie. Już jako młody człowiek wstąpił w krąg paryskiej bohemy artystycznej. Debiutował tomem Poematy saturnijskie (1866), w którym wyraźnie zarysowały się jego cechy stylu: melancholia, subtelność, muzyczność języka.
Verlaine był człowiekiem o trudnym charakterze, nękanym przez uzależnienie od alkoholu, narkotyków i burzliwe relacje emocjonalne. W 1870 roku ożenił się z Mathilde Mauté, jednak małżeństwo szybko się rozpadło. Niedługo później rozpoczął intensywną i skandalizującą relację z młodszym poetą Arthurem Rimbaudem. Ich wspólne życie było pełne namiętności, konfliktów i podróży po Europie. W 1873 roku Verlaine, będąc pod wpływem alkoholu, postrzelił Rimbauda i został skazany na dwa lata więzienia. W czasie odsiadki powstał jeden z jego najważniejszych tomów – Pieśni bez słów (1874).
Po wyjściu z więzienia jego życie było coraz bardziej niestabilne. Choć nadal publikował – m.in. Księga mądrości (1880), w którym widać zwrot ku religijności – popadał w coraz większą biedę i uzależnienia. Z czasem jednak zyskał uznanie jako poeta: został uznany za „księcia poetów” przez młode pokolenie twórców.
Jego styl cechuje subtelność, muzyczność, gra dźwięków, symbolika i nastrojowość. Unikał sztywnej formy i jednoznaczności, co czyni go prekursorem symbolizmu i inspiracją dla poetów modernistycznych, również w Polsce (np. Kazimierza Przerwy-Tetmajera).
Paul Verlaine zmarł 8 stycznia 1896 roku w Paryżu w nędzy i osamotnieniu.
Oto jest święto zboża, oto jest święto chleba W mej wiosce, którą dzisiaj oglądam na nowo! Dokoła gwar radosny, a blask spływa z nieba Tak biały, że cień każdy barwi się różowo. Ze świstem sierp raz po raz w fali złotych kłosów Zanurza się i miga błyskawicą lśnienia; Dolina pełna ludzi, snopów i pokosów, I … Przeczytaj wiersz
Już nie kocham nikogo, prócz Dziewicy świętej, Wszystkie inne miłości są mi zakazane, A gdy trzeba, toż sama ognie mi świetlane Zapali w duchu, który przez nią był dotknięty. Dla niej ja ukochałem swe śmiertelne wrogi, Dla niej ja ślubowałem swe ofiary żywe, Czystość i słodycz serca i służby gorliwe: A gdym ją błagał, ona … Przeczytaj wiersz
Ponieważ brzask się zwiększa, ponieważ zorza już płonie, Ponieważ nadzieja, która tak długo ode mnie stroniła, Raczyła znów przyjść do mnie, który ją wołam i wzywam; Ponieważ całe to szczęście chce być mojem szczęściem, Skończyły się już teraz nieszczęsne myśli, Pierzchły złe sny, ach, zniknęła nareszcie Ironia, zaciśnięte usta I słowa, w których rozum zimny … Przeczytaj wiersz
Tyś mię, o Panie, ranił swą miłością, I dotąd jeszcze rana ma się krwawi — Tyś mię, o Panie, ranił swą miłością! O Panie, bojaźń twa mię uderzyła, I dotąd jeszcze ogień jej mię pali, O Panie, bojaźń twa mię uderzyła, Roztop mą duszę w falach twego wina, Zlej moje życie w chlebie twego stołu, … Przeczytaj wiersz
Śnię często — przejmująco, dziwnie — o nieznanej Kobiecie. Ja ją kocham, i kocha mnie ona. Nigdy całkiem ta sama, ni całkiem zmieniona, Kocha mnie, i pojmuje, i goi me rany. Bo ona mnie pojmuje! Serca mego ściany Dla niej jednej przezrocze, zagadki zasłona Dla niej jednej opada! Gdy skroń ma spocona, Ona jedna ją … Przeczytaj wiersz
Faun stary z gliny palonéj Śmieje się pośród trawników. Snadź wieści koniec omglony Weselnych naszych okrzyków, Które z dwojakiej nas strony Przesmętnych wiodły pątników Ku tej godzinie — minionéj — Mrącej śród gędźby poryków tłumaczenie Zenon Przesmycki /Miriam/
Jam Cesarstwo u schyłku wielkiego konania, Które, patrząc, jak idą Barbarzyńcę białe, Układa akrostychy wytworne, niedbałe, Stylem złotym, gdzie niemoc sennych słońc się słania. Duszy, samiutkiej, mdło aż, w nudzie, co ochłania. Zkądciś tam wieści niosą walk olbrzymich chwałę. O, nie módz, przez tę słabość, przez żądze tak małe, O, nie chcieć zaznać nieco lego … Przeczytaj wiersz
Gędźby nad wszystko, gędźby w każdej chwili! Przeto wiersz raczej Nieparzysty bierz, Mglistszy, płynniejszy, rozpuszczasz go, gniesz, Nic w nim, co cięży lub się nie uchyli. Pamiętaj także, przy wy-borze słów, Zbyt nie unikać niedbałości pewnej: Oh, nic milszego od piosnki rozwiewnej, Gdzie się Niepewne z Pewnem łączy znów. To piękne oczy za gazy zasłoną, … Przeczytaj wiersz
W starym parku samotnymi, śród wieczornej mgły, Dwie postacie przed chwilą wolnym krokiem szły. Oczy zgasłe, uwiędła krasa ust różowa, I ledwie dosłyszalne są ciche ich słowa. W starym parku samotnym, śród wieczornej mgły, Dwie mary wskrzeszać chciały dni minionych sny. — Pamiętasz nasze dawne szałów uniesienia? — I po cóż chcesz pan u mnie … Przeczytaj wiersz