Dekadentyzm to prąd artystyczny, filozoficzny i nurt literacki, który pojawił się w drugiej połowie XIX wieku, szczególnie silnie zaznaczając swoją obecność w epoce modernizmu (Młoda Polska). Termin pochodzi od francuskiego słowa décadence oznaczającego „upadek” lub „schyłek”. Dekadentyzm wyrażał pesymizm, zwątpienie w sens życia, przekonanie o kryzysie wartości i końcu kultury, potęgowane poczuciem tzw. „końca wieku” i „schyłku epoki”. Artyści dekadenccy uważali, że świat chyli się ku upadkowi moralnemu, duchowemu i estetycznemu.
Mimo pesymistycznego tonu, dekadentyzm miał znaczący wpływ na rozwój nowoczesnej literatury. Stał się wyrazem kryzysu wartości epoki przełomu wieków, ale także próbą odnalezienia piękna i sensu w sztuce, emocjach i duchowych głębiach ludzkiego doświadczenia.
W poezji dekadentyzm przyjął formę szczególnie wyrafinowaną i nastrojową. Twórcy tego nurtu często wyrażali poczucie bezsensu istnienia, apatii, niemocy działania (ból istnienia). Charakterystyczne były tematy takie jak śmierć, samotność, przemijanie, choroba i rozpacz. Pojawiała się fascynacja sztuką dla sztuki, estetyzm, symbolizm oraz ucieczka od rzeczywistości w marzenia, egzotykę lub świat wewnętrznych doznań.
Język poezji dekadenckiej cechował się bogatą metaforyką, muzycznością, subtelnością i melancholijnym nastrojem. Często wykorzystywano symbolikę barw, zapachów i dźwięków, by oddać stany duszy bohatera. Znane przykłady poezji dekadenckiej to twórczość Charles’a Baudelaire’a (Kwiaty zła), Paula Verlaine’a czy w Polsce – Kazimierza Przerwy-Tetmajera i Jana Kasprowicza (w okresie dekadenckim).
Jam Cesarstwo u schyłku wielkiego konania, Które, patrząc, jak idą Barbarzyńcę białe, Układa akrostychy wytworne, niedbałe, Stylem złotym, gdzie niemoc sennych słońc się słania. Duszy, samiutkiej, mdło aż, w nudzie, co ochłania. Zkądciś tam wieści niosą walk olbrzymich chwałę. O, nie módz, przez tę słabość, przez żądze tak małe, O, nie chcieć zaznać nieco lego … Przeczytaj wiersz
Eviva l’arte! Człowiek zginąć musi — Cóż, kto pieniędzy nie ma, jest pariasem, Nędza porywa za gardło i dusi — Zginąć, to zginąć, jak pies, a tymczasem, Choć życie nasze splunięcia nie warte: Eviva l’arte! Eviva l’arte! Niechaj pasie brzuchy Nędzny filistrów naród! My artyści, My, którym często na chleb braknie suchy, My, do jesiennych … Przeczytaj wiersz
Trąba dziwny dźwięk rozsieje, ogień skrzepnie, blask ściemnieje, w proch powrócą światów dzieje. Z drzew wieczności spadną liście na Sędziego straszne przyjście, by świadectwo dać Psalmiście… A ty, psalmisto Pański, nastrój harfę swoją już na ostatni ton! Grzech krwią czarną duszę plami… Bez obrońcy staniem sami – któż zlituje się nad nami? Kyrie elejson!… O … Przeczytaj wiersz
Śmierć jest jedynym blaskiem w mrokach życia kiru: To jedyny cel życia, nadzieja, podpora, Pociecha i wzmocnienie. Czara eliksiru, Która nam daje siłę iść aż do wieczora. To słońce, co przez burze — i śniegi — i nędze Na czarnym widnokręgu promieniście świta — Jest to sławna gospoda zapisana w księdze, Gdzie wszyscy będą jedli … Przeczytaj wiersz
Przekleństwo?… Tylko dziki, kiedy się skaleczy, złorzeczy swemu bogu, skrytemu w przestworze. Ironia?… Lecz największe z szyderstw czyż się może równać z ironią biegu najzwyklejszych rzeczy? Wzgarda… lecz tylko głupiec gardzi tym ciężarem, którego wziąć na słabe nie zdoła ramiona. Rozpacz?… Więc za przykładem trzeba iść skorpiona, co się zabija, kiedy otoczą go żarem? Walka?… … Przeczytaj wiersz