Józef Baka był jezuitą, misjonarzem i poetą tworzącym w okresie baroku. Urodził się 18 marca 1707 roku w zamożnej szlacheckiej rodzinie legitymującej się herbem Masalski. Do zakonu jezuitów wstąpił 16 lipca 1723, a w roku 1735 otrzymał święcenia kapłańskie (śluby złożył 15 sierpnia 1740 r.). Studiował i wykładał retorykę na Akademii Wileńskiej (1735–1739), uzyskując w 1773 tytuł doktora teologii. Po okresie akademickim został misjonarzem na wschodnich kresach Rzeczypospolitej.
Początkowo pracował w Missio Plateriana w Krasławiu (na Łotwie), później w Błoniu nad Citewką założył własną placówkę „Missio Bakana”, finansowaną przez sprzedaż majątku odziedziczonego po ojcu. W latach 1741–1757 pełnił funkcję superiora tej misji. Później osiadł w Wilnie jako kaznodzieja Bractwa Dobrej Śmierci przy kościele św. Kazimierza, a także bywał m.in. w Nowogródku i jako domowy misjonarz wojewodziny Radziwiłłowej. Zmarł nagle 2 czerwca 1780 podczas pobytu w Warszawie i został pochowany bezimiennie w krypcie kościoła Matki Bożej Łaskawej na ul. Świętojańskiej.
Józef Baka tworzył zarówno po łacinie, jak i po polsku. Do najważniejszych dzieł Baki zalicza się laciński panegiryk „Comitia honorum Ioannis Ludovici Plater” (1736 r.) czy hagiografię „Wielki obrońca upadłej grzeszników… św. Jan Franciszek Regis” (1755 r.). Cykl „Uwagi rzeczy ostatecznych…” z częścią drugą „Uwagi o śmierci niechybnej” (wyd. 1766, Wilno), to najsłynniejsze dzieło Józefa Baki, w którym w stylu danse macabre barokowej kontrreformacji wygłasza moralizatorskie pouczenia do różnych grup społecznych.
Twórczość Józefa Baki początkowo bywała uznawana za przykład „grafomanii” i braku smaku literackiego, ale z czasem zyskała uznanie jako barokowy fenomen pełen groteski, retorycznego rozmachu i ciemnego humoru. Nawiązywali do niej m.in. Miron Białoszewski, Jarosław Marek Rymkiewicz i Jan Twardowski.
Wiwat JEZUS i MARYJA, Śliczna w niebie kompanija. Łaska Boska grunt, grunt, grunt, A świat cały fig funt, funt. Nic potentat, nic król wszelki, Jeden Bóg nasz Pan to wielki. Łaska Boska grunt, [grunt, grunt, A świat cały fig funt, funt.] Ludzka przyjaźń dla zabawy, Bóg przyjaciel jeden prawy. Łaska Boska [grunt, grunt, … Przeczytaj wiersz
Miłość moja, miłość serdeczna, Miłość moja, miłość serdeczna, Jezus, Jezus, Maryja, Józef, Jezus, Jezus, Maryja, Józef. Nadzieja moja beśpieczna, Nadzieja moja beśpieczna, Jezus, Jezus, Maryja, Józef, [Jezus, Jezus, Maryja, Józef.] Fortuna moja w niebie wieczna, Fortuna moja w niebie wieczna, Jezus, Jezus, Maryja, Józef, [Jezus, Jezus, Maryja, Józef.] Honor i sława w … Przeczytaj wiersz
Dobry dzień! dobry dzień! Jezu, Maryja, Józef. Gdy ze snu powstaję. Wam serdecznie życia sprawy wiecznością oddaję, Dobry dzień! dobry dzień! Jezu, Maryja, Józef, Nim bieg życia spłynie, Niech od wschodu do zachodu Wasze Imię słynie Dobry dzień! dobry dzień! Jezu, Maryja, Józef, Ziem, niebios kochanie. Wasza miłość w ludzkich sercach niechaj nie ustanie. Dobry … Przeczytaj wiersz
Mości księże, pieścidełko, Proszę zgadnąć, gdzie pudełko Zamczyste, Sklepiste? Co księży Mitręży. Wszak w kościele klejnot drogi Ksiądz, nie mosiądz, skarb to mnogi. Więc strata Zakata Dość znaczna Niebaczna, By nie była, fata skryją Dość przezornie i zaryją. Tak wiecznie Bezpiecznie Od zguby Bez chluby. Mój duchowny Dość wymowny Lecz na stronie Nie w ambonie: … Przeczytaj wiersz
Witam gości w naszym kraju, Z wami chętnie jakby w raju Żyć chcemy, Będziemy Społecznie, Statecznie. Wasze strony Jak Dodony, Cudze kraje Mównc gaje. Was pytać, Was witać Pragniemy, Życzemy. Miły gościu. Mości Panie, Prosim, dajże serca zdanie, O co chodzi? Co szkodzi? W tych krajach Czy rajach. Słyszę, mówisz: Polskie kraje Co dzień mają … Przeczytaj wiersz
Jezus Maryja! co się to dzieje? Na dno piekielne kwapiąc się śmieję Śmiechem serdecznym. Z góry w dół lecąc, lotów nie ściskam. Na dardy, miecze skwapnie się ciskam, Zguba w ochocie! Haki, tortury i kołowroty Na kratach, resztach wieczne obroty, Ogniste stosy. Siarki, żywice, żarzyste spiże Dość mi miłe, gdy mi grzech serce liże, Ślepota … Przeczytaj wiersz
Przez cierniową koronę Twoje Jezu Zbawicielu Panie odpuść grzechy myśli moich. Przez zawarte oczy Twoje na Krzyżu odpuść grzechy widzenia mego. Przez upoliczkowaną twarz Twoje i usta Twoje śmiertelnemi bólami zamknione, Jezu mój! daruj winy języka mego, a niech odtąd o Tobie najczęściej rozmawiam i na chwałę Twoje. Przez przybite ręce Twoje odpuść winy rąk … Przeczytaj wiersz
O bogaczu! Godnyś płaczu! Masz sepety I kalety, Masz gody, Wygody I futra Do jutra. Skarbiec pełny Ziotcj wctny, Złote runo, Lecz że z (runa. Twe juki Dokuki, Sobole Są bole. Bogacz Boga miałby chwalić I ofiary z bogactw palić. Bóg w niebie: U ciebie Bez wróżek Skarb bożek. Jemu serce, kłopot życia Jest oddany, … Przeczytaj wiersz
Boska dobroć wolność mi dała, A złość jedyna skrępowała. Nie ma waloru wolność złota, Gdy w sumnieniu grzechów jak błota. Nie znam pokoju w mych pokojach. Bez wojny strach skrzypi w podwojach, Grzech dzień i noc na trwogę bije Złe larum, póki w sercu żyje. Boże umarłych i żyjących, Jedyna nadziejo grzeszących, Daj sumnieniu widzieć … Przeczytaj wiersz
W pielgrzymstwie świat ten ustawnie krążę, Nie wiedząc dokąd, atoli dążę Każdej minuty. Lata, miesiące, dni i godziny Mijając dają znać, że terminy Tuż, tuż zbliżają, Do których zmierzam, których dojść muszę. Jednak nie dojdę, chociaż wysuszę Myśl mą o onych. W następującej co też wieczności Czeka mię w onej nieprzeżytości, Co mam rokować? BÓG … Przeczytaj wiersz
Ciebie, Boga Rodzico, chwalemy; Ciebie, niepokalanie poczętą w loretańskim domku poczętą, wyznawamy; Ciebie, wiecznego Ojca Córkę, wszystka ziemia w Lorecie weneruje; Tobie wszyscy aniołowie, Tobie nieba i wszystkie anielskie mocarstwa, Tobie cherubinowie i serafini bezprzestannym głosem wyśpiewują. Święta, święta Maryja, Matko Boża i Panna, pełne są niebiosa i ziemia chwały majestatu Twego. Ciebie chwalebny chór … Przeczytaj wiersz
Boże wcielony z MARYI dany, Od nieba, ziemi bądź na przemiany Wiecznie kochany. JEZU maleńki, Boże nasz wielki! Przez Twej dobroci dokument wszelki Bądź nam miłościw. Królom, pasterzom majestat tajnie Zjawił, za nieba żeś obrał stajnię, Chlew też me serce. Masz we mnie jednym osła i wołu, Mieszkajże, mieszkaj w sercu pospołu, A wyrzuć śmiecie. … Przeczytaj wiersz
Panuj świecie! Nim straszna grobów pani Aktem tragicznym twoje serce zrani. Nietrudno, wierszów prawda dowieść może, Kserksesów perskich śmierć zmogła i zmoże Aleksandrów, by nowych Pompejuszów, Wielkich Datisów, Belizaryjuszów, Emilijanów lub Milcyjadesów, Rzymskich Fabijów, w taż dzielnych Narsesów. Jej moc, wielmożność bez granic panuje! Silna potęga śmiało rozkazuje. Ta szybko płynie za bystre Sekwany, Elby, … Przeczytaj wiersz