Poezja młodopolska to nurt literacki rozwijający się w Polsce na przełomie XIX i XX wieku (ok. 1890–1918), będący częścią szeroko pojętego modernizmu europejskiego. Młoda Polska to odmiana modernizmu w literaturze, muzyce i sztuce polskiej charakteryzująca się różnorodnością form, tematów i stylów, co czyniło ją niezwykle bogatą i wielowymiarową. Poeci młodopolscy dążyli do wyrażenia indywidualnych emocji, niepokoju egzystencjalnego oraz poszukiwania piękna w sztuce i życiu.
Kluczowe idee tego okresu wywodziły się z filozofii Artura Schopenhauera, Fryderyka Nietzschego oraz Henri Bergsona. Odrzucano realizm i pozytywistyczną wiarę w naukę na rzecz subiektywizmu, intuicji, przeżycia wewnętrznego i irracjonalizmu. Sztuka była postrzegana jako wartość absolutna, a jej twórcy często głosili hasło „sztuka dla sztuki” (l’art pour l’art).
Poezję młodopolską cechowała fascynacja symbolizmem, ekspresjonizmem i impresjonizmem. Poeci tworzyli wieloznaczne obrazy, posługując się bogatą metaforyką, symbolami i synestezją, aby oddać nieuchwytność emocji i wrażeń. Pojawiały się też motywy dekadenckie, takie jak rozczarowanie światem, poczucie kryzysu wartości oraz świadomość przemijania. Istotne miejsce zajmowała przyroda, ukazywana często w sposób nastrojowy i malarski. Ważnym motywem była również tęsknota za tym, co metafizyczne i duchowe, co wynikało z zainteresowania mistycyzmem.
Do czołowych poetów młodopolskich należeli Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Jan Kasprowicz, Leopold Staff i Bolesław Leśmian. Ich twórczość odzwierciedlała zarówno nastroje schyłku epoki, jak i pragnienie odnowy duchowej, czyniąc poezję młodopolską jednym z najważniejszych etapów w dziejach literatury polskiej.
Wróżył poeta kwiatkowi w ogrodzie, Że zmarnieć może na zimowym chłodzie, Na to kwiat śnieżki: „Wszak wzrastam wśród lodu, Nie straszną zima pod śniegiem ogrodu. „Gdybym był ptakiem, trzymałbym sic: stada, „Tam, kędy życiu nie grozi zagłada „l strzegłbym skrzydeł, szukał w nich pomocy, „By krew nie skrzepła podczas mroźnej nocy. Poeta rzecze: „Mój ty … Przeczytaj wiersz
Trąba dziwny dźwięk rozsieje, ogień skrzepnie, blask ściemnieje, w proch powrócą światów dzieje. Z drzew wieczności spadną liście na Sędziego straszne przyjście, by świadectwo dać Psalmiście… A ty, psalmisto Pański, nastrój harfę swoją już na ostatni ton! Grzech krwią czarną duszę plami… Bez obrońcy staniem sami – któż zlituje się nad nami? Kyrie elejson!… O … Przeczytaj wiersz
I. Całą noc o twych ustach myślałem: są świeże, dziwnie świeże i wonne, choć taki je trawi pożar, chociaż tak wielu już je całowało… Czyżby po nich, jak gdyby po płycie z marmuru, ogień się tylko ślizgał, przeniknąć niezdolny?… Czyżby dotąd nie przyszedł ten, co ślad płomienny, piętno życia niestarte wypali w ich róży, łamiąc … Przeczytaj wiersz
Lubię szeptać ci słowa, które nic nie znaczą – Prócz tego, że się garną do twego uśmiechu, Pewne, że się twym ustom do cna wytłumaczą – I nie wstydzą się swego mętu i pośpiechu. Bezładne się w tych słowach niecierpliwią wieści – A ja czekam, ciekawy ich poza mną trwania, Aż je sama powiążesz i … Przeczytaj wiersz
Poezje, zawarte w „Księdze ubogich”, powstały w obliczu Tatr, na codziennych, samotnych przechadzkach w polu. Niema między niemi ani jednego wiersza, któryby miał jakiekolwiek pokrewieństwo — z biurkiem. Tem się tłomaczy charakter tej „Księgi” zarówno pod względem treści jak i formy — notatnik i ołówek, użyte na ukojenie siebie i innych. Jan Kasprowicz Rozmiłowała … Przeczytaj wiersz
Czerń skrzydeł Twoich kładziesz mi na lica – A przez tych skrzydeł okiennicę czarną, Miast patrzeć w słońca ulewę pożarną, Ja w chłodne srebro patrzę fal księżyca. Jaki tam spokój i jaka tęsknica! – Ponad tą aiemią wystygłą, cmentarną Cisza swą lampę roztliwszy ofiarną Światłem ją próchen poi i podsyca. Jaki tam spokój – bez … Przeczytaj wiersz
On był i myśmy byli przed początkiem — niech imię Jego będzie pochwalone! Razem z gwiazdami byliśmy i słońcem, zanim się gwiazdy i słońca jęły rozbijać w swych kołach, zanim się stało to, co cię pożera. O duszo, spragniona miłości, o duszo, spragniona spokoju! On był i ty w nim byłaś przed początkiem, nim jeszcze … Przeczytaj wiersz
W co wierzyć dzisiaj, gdy wszystko upada, W co wierzyć dzisiaj, kiedy błoto tryska Aż do słonecznych promieni ogniska, Gdy zwątpień jadem zatruta biesiada? W co wierzyć, kiedy światło nam nie błyska, Choć mgły już pierzchły? Nikt nie odpowiada. Wątpić nam trzeba! Tłumy jęczą: »biada!« Patrząc na złudzeń swych dawnych zwaliska. Wszystko zbryzgane rozczarowań kałem, … Przeczytaj wiersz
Po za okręgi przyrodzone świata, Po za rozumu i zmysłów granice, Chcąc przeczuwaną zbadać tajemnicę, Ludzka myśl wiecznie z niepokojem lata. I kłamie, mówiąc: »Dość mi, gdym bogata »W doświadczeń wiedzę, dość mi, gdy pochwycę »Najbliższe przyczyn, skutków krzyżownice; »Gdzieś dalej sięgać — próżna czasu strata!« Otchłanie otchłań pociąga. Obszarów Bezkreśnych trzeba tęsknotom bez końca. … Przeczytaj wiersz
O jakbym chciał wyciągnąć me ramiona W szeroki świat, ten pełen dziwów świat. By zbiegła mi tu do drżącego łona Najczystsza z złud, złuda mych młodych lat! Ja do stóp jej skłoniłbym zwiędłe skronie. I wiosny mej owiany błogim tchem, — Jeszczebym raz uczuł, jak serce płonie. Jak dusza śni młodzieńczym życia snem. Miłość i … Przeczytaj wiersz
Powiew poranku po nocy marzenia Coraz to tęskniej i pieści i chłodzi, Coraz to cudniej zdrój szczęścia się spienia, Coraz to słodziej, i słodziej, i słodziej… Coraz to rzewniej czar do snu ją kłoni, Coraz to mgliściej jej oko się mruży… Coraz to tkliwiej drży uścisk jej dłoni, Coraz to dłużej, i dłużej, i dłużej… … Przeczytaj wiersz
Jeżeli w barwach masz myśli osnowę, I od barw mowa tajemnicza płonie; Jeżeli zazdrość żółte nosi skronie, W zielony stroi liść nadzieja skronie. Przyjm, luba bukiet przeze mnie uwity ! On w barwy lśni się, jak poranne świty I me uczucia wszystkie opowie szczerze, Bo miłość moja, pamięć i cierpienie, Nadzieję jasną i sławy promienie, … Przeczytaj wiersz
JAM PANI ODDALONYCH, ODWIECZNYCH OGRODÓW, GDZIE OBOK RÓŻ CYPRYSY STOJĄ ZAMYŚLONE; OTWIERAM TWOJE OKNA, ZBYT DŁUGO ZAMKNIONE, NA RADOŚĆ TCHNIEŃ WIOSENNYCH I SŁONECZNYCH WSCHODÓW. I UTRACONA NIEGDYŚ DLA CIEBIE PRZEDWCZEŚNIE, UMIEM ZAWSZE ODGADNĄĆ (O SERCE PAMIĘTNE!) CIAŁ NAGICH I PRZECZYSTYCH OBJAWIENIA SMĘTNE, I GRZECHY POŚRÓD MROKÓW SKRYWANE BOLEŚNIE. DLATEGO WSTAŃ, O BIEDNY, Z PRZEPAŚCI TĘSKNOTY! … Przeczytaj wiersz
Idź ty, nędzarzu nad żywe Paktole, Gdzie Absynt w strugi wytryska płomienne! Ich moc letejska wszystkie twe niedole Pchnie w swych opałów przepaści bezdenne. Ty, coś ogromem trudu równy pszczole, Którego ramię od młota niezmienne, Któremu gorzki spływa pot po czole, Idź i pij absynt! W jego czarów kole Zapomnisz życie swe nędzą brzemienne I … Przeczytaj wiersz
Oto mej duszy świątynia – z czarnych, jak miłość, marmurów, gdziem lud spiżowych posągów zaklął nad głębią rozpaczy. Niech wicher morski gra, niech strąca lwów – Poskramiaczy w płynny wulkanów żar – w ogniowy pałac Ahurów. u napowietrzny most z bolesnych krwawych stygmatów między górami na morzu, jakoby nici pajęcze – i tu Cię będę … Przeczytaj wiersz
Gwiazdy spadają w dal jedna za drugą Niby łzy nocy bezgłośne i senne, A każda ciemność znaczy jasną smugą, Co płynie za nią, jak echo promienne… A gdzieś na pustej wykoszonej łące Pod mgły wieczornej widmowym obłokiem Białe narcyzy nikłe i więdnące W gasnące gwiazdy patrzą bladem okiem.
Zakwitły bzy, zakwitły bzy, Zapachem upajają; Powinny wrócić dawne sny, A jednak nie wracają. Powinny wrócić dawne sny, Jak w młodych wiosen dobie. Zakwitły bzy, wiosenne bzy, — Lecz kwitną jak na grobie. W parkach i na skwerach miejskich, w zacisznych ogródkach dalekich kątów stolicy, na placykach pod staremi domami, patrzącemi zmętniałemi oczyma szyb na … Przeczytaj wiersz
Szarawy brzask. Wiater się zrywa. Jak morska toń faluje niwa. Tu-ówdzie świt. Budzą się ptaki. Od chłodnych tchnień dreszcz przebiegł krzaki. Woń ros i traw. Rzeźwo a świeżo. Purpury już widnokrąg brzeżą. Jeziora toń zarumieniona, Jak gdy się krew poleje z łona. W sitowiu szmer. Wzmógł się — i ścicha. Jak z baśni twór, puszcza … Przeczytaj wiersz
Na polach mojej myśli długa była susza I dobre słońce wdzięcznie przyświecało zbiorom; Dziś rżyska ostre kolą, a na rżyskach głusza Siedzi w płachcie i długi wzrok rzuca ku borom. Chciałbym wody zaczerpać ze zmysłowej studni, Wylegać się u źródeł na rozkoszy darni… Za późno! nad źródłami wiatr północny dudni, Żuraw sterczy jakoby komin po … Przeczytaj wiersz
A kiedy przyjdzie godzina rozstania, Popatrzmy sobie w oczy długo, długo I bez jednego słowa pożegnania Idźmy – ja w jedną stronę,, a ty w drugą. Bo taka nam już pisana jest dola, Że nigdy dla nas Jutro się nie ziści, Wiecznie nam w poprzek stanie tajna Wola, Co tkliwość mieni w podmuch nienawiści. Najmilsza … Przeczytaj wiersz
Gdy wzbiera ciszą śmierci południa upalność, — Dokoła mego klombu — zgiełk i niewidzialność! Grzmią wozy, chrapią konie i dzwonią kopyta, — Lśni kurzawa, ku słońcu bezrozumnie wzbita! Wciąż dokoła, dokoła… Wciąż tą samą drogą!… Słychać wszystko i wszystkich — nie widać nikogo! Pędzą z szumem tysiąca oszalałych borów, Wykrzykując gwiazd nazwy i nazwy przestworów! … Przeczytaj wiersz