Powieść poetycka to gatunek literacki łączący elementy epickie z lirycznymi. Powstała na przełomie XVIII i XIX wieku w epoce romantyzmu, czerpiąc inspirację z wcześniejszych form literackich, takich jak ballada czy epos. Jej twórcą i jednym z najważniejszych przedstawicieli jest George Byron, którego dzieła, takie jak Giaur czy Korsarz, ustanowiły kanon tego gatunku.
„Giaur” z 1813 roku to jeden z najważniejszych utworów Byrona, przedstawiający mroczną i romantyczną historię miłości, zdrady i zemsty. Fragmentaryczna narracja, egzotyczne tło i postać tajemniczego bohatera uczyniły go wzorem dla kolejnych powieści poetyckich. Korsarz” opublikowany w 1814 roku opowiada historię buntownika, pirata Conrada, który walczy z wewnętrznymi demonami. Utwór zawiera elementy romantycznego indywidualizmu i egzotyzmu.
Charakterystyczną cechą powieści poetyckiej jest narracja prowadzona wierszem, co odróżnia ją od tradycyjnych powieści prozatorskich. Utwór ten zachowuje fabularność, jednak wprowadza typowe dla liryki: subiektywizację narracji i emocjonalne zaangażowanie. Narrator często jest nieobiektywny, a jego refleksje i przemyślenia wpływają na sposób przedstawienia wydarzeń.
Fabuła powieści poetyckiej koncentruje się głównie na losach jednostki – zazwyczaj skomplikowanego psychologicznie bohatera tragicznego, buntownika o tajemniczej przeszłości. Często ukazywany jest on w konfliktach z otaczającym światem, społeczeństwem, a także samym sobą. Tematyka obejmuje miłość, zemstę, poczucie winy, śmierć i egzystencjalny niepokój.
Kompozycja powieści poetyckiej bywa fragmentaryczna i pełna niedopowiedzeń, co pobudza wyobraźnię czytelnika. Gatunek ten charakteryzuje także bogaty język, pełen metafor, symboliki i nastrojowych opisów przyrody, które oddają emocje postaci.
Powieść poetycka odegrała ważną rolę w literaturze romantycznej, wpływając na kształtowanie się późniejszych form literackich. W Polsce jej głównymi twórcami byli Adam Mickiewicz (Konrad Wallenrod – najważniejszy przykład polskiej powieści poetyckiej. Utwór łączy tematykę narodowo-wyzwoleńczą z romantycznym konfliktem moralnym. Główny bohater, Konrad Wallenrod, staje przed wyborem między lojalnością wobec ojczyzny a zasadami etycznymi). oraz Juliusz Słowacki (Lambro – utwór opowiada o greckim powstańcu walczącym o wolność swojego narodu. Poemat, podobnie jak dzieła Byrona, ukazuje bohatera indywidualistę, pełnego pasji i wewnętrznych sprzeczności.), którzy nadali gatunkowi lokalny koloryt i dostosowali go do narodowych realiów.
PIEŚŃ PIERWSZA. ŁOWY. Arfo północna! długo w mroku zapomnienia Nad źródłem San-Fillanu zwieszona z gałęzi! Wiatr chyba z gór rodzinnych zbudzi twoje brzmienia, Nim bluszcz zawistny pnąc się po strón twych nawięzi Ujmie każdą, i w pętach milczenia uwięzi. Arfo bardów! czyż głos twój nie zasłynie szerzéj, Jak cichy szelest liści albo szmer strumienia? Nigdyż … Przeczytaj wiersz
Lambro Powstańca grecki Powieść poetyczna w dwóch pieśniach Pieśń pierwsza … Should we again provoke Our stronger, some worse way his wrath may find To our destruction; if there be in hell Fear to be worse destroy’d….. Milton I Falo błękitna, kołysz łódkę Greka, Niech mu po morzu ściele księżyc złoty Ścieżki obłędne, … Przeczytaj wiersz
GIAUR UŁAMKI TURECKIEJ POWIEŚCI W PRZEKŁADZIE ADAMA MICKIEWICZA Nieraz na licach wody promień słońca świeci, Choć spodem ciemna, zimna fala wre i pieni; Nieraz uśmiech słoneczny twarz nam opromieni, Choć już serce zbyt chłodne w przepaść zguby leci Gdy jedna troska, jedno złowrogie wspomnienie, Rzuci swój cień na nasze szczęście, jak niedolę, Dla której, … Przeczytaj wiersz
Tysiączne lata i wojny i burze Przeszły ryjące po korynckim murze, A przeciéż dotąd mimo tylu wieków Stoi ta twierdza, dzieło wolnych Greków. Wśród trzęsień ziemi, wśród szturmów nawały Nie zadrżał nawet gmach téj wzniosłéj skały, Klucz téj Grecyi, którą jarzmo tłoczy, Przecież wzrok dumny po téj górze toczy, Dwóch mórz granicy. Przy niéj to … Przeczytaj wiersz
Część 1 I Posępny demon, duch wygnania, Wolno nad ziemią leciał grzeszną; Przed nim tłum wspomnień się wyłaniał Z tych dni zapadłych w noc bezkresną, Tych dni, gdy jak cherubin czysty Jaśniał na wszystkie strony świata, Kiedy kometa, ptak ognisty, Mijając lotem promienistym, Jeszcze witała go jak brata; Gdy w toń niebiosów zasłuchany, Patrzył przez … Przeczytaj wiersz
I. Posępny Demon, duch wygnania, Nad grzesznym ziemskim globem mknie. I często, błądząc w tych otchłaniach, Wspomina dawne szczęsne dnie. Te dnie, gdy w czasie dobrym, innym, W podwojach świata błyszczał on Niewinnym, czystym cherubinem, Kiedy kometa w biegu płynnym Uśmiechnąć się lubiła doń, Kiedy przez mgieł przejrzyste ściany – Gdy wpadł w poznania chciwy … Przeczytaj wiersz
Konrad Wallenrod Powieść historyczna Z dziejów litewskich i pruskich Dovete adunque sapere come sono due generazioni da combattere….. bisogna essere volpe e leone. Machiavelli Bonawenturze i Joannie Zaleskim na pamiątkę lata tysiąc ośmset dwudziestego siódmego poświęca Autor. Przedmowa Naród litewski, składający się z pokoleń Litwinów, Prusów i Lettów, nieliczny, osiadły w kraju … Przeczytaj wiersz