Pokolenie Kolumbów, nazywane także „pokoleniem 1920”, to grupa polskich literatów urodzonych w okolicach roku 1920, których dorastanie przypadało na czas II wojny światowej. Młodzież ta była świadkiem dramatycznych wydarzeń związanych z okupacją niemiecką, a także z tragiczną powojenną rzeczywistością. To właśnie doświadczenie wojenne miało decydujący wpływ na ich twórczość. Termin ten wywodzi się od powieści Romana Bratnego pt. Kolumbowie. Rocznik 20 (1957), która opowiada o losach młodych ludzi, którzy przeżyli wojnę i mierzyli się z jej konsekwencjami.
Pokolenie Kolumbów było zmuszone do szybkiej dorosłości – wojna, konspiracja, Powstanie Warszawskie oraz tragiczne losy ludności wstrząsnęły nimi. Byli to młodzi ludzie, którzy w czasie wojny walczyli w szeregach Armii Krajowej, brali udział w działalności podziemnej, niejednokrotnie tracili swoich bliskich, a po wojnie musieli zmierzyć się z nową rzeczywistością w komunistycznej Polsce.
Pokolenie Kolumbów było świadkami wielu tragedii, ale również budowało nową tożsamość narodową, opierając się na wartościach takich jak honor, odwaga i patriotyzm. Choć wielu z nich zostało do końca życia naznaczonych traumą wojenną, to ich działania miały wpływ na przyszłość Polski, a ich historia stała się symbolem pokolenia, które przeszło przez najcięższe próby XX wieku.
Stojąc przed lustrem ciszy Barbara z rękami u włosów nalewa w szklane ciało srebrne kropelki głosu. I wtedy jak dzban — światłem zapełnia się i szkląca przejmuje w siebie gwiazdy i biały pył miesiąca. Przez ciała drżący pryzmat w muzyce białych iskier łasice się prześlizną jak snu puszyste listki. Oszronią się w … Przeczytaj wiersz
…a jednak wierzę, że w piersiach ludzi wstanie straszliwy płacz i groby wzruszy. I będą wołać umarłych i budzić zamordowanych… I ważyć będą w dłoniach zgniły proch, i ku niebu wznosić twarze, krzycząc. Lecz próżny będzie pustej skruchy szloch i łza goryczy. Bo nadejdą umarli z ziemi i z mórz, z błota obozów, ze strzeleckich … Przeczytaj wiersz
Jeżeli żyjesz — to pamiętaj, że jestem. Ale do mnie nie idź. W tej nocy czarnej, opuchniętej śnieg się do szyb płatami klei. I gwiżdże wiatr. I nagi kontur drzew bije w okno. I nade mną jak dym zagasłych miast i frontów płynie niezmierna, głucha ciemność. Jak strasznie cicho! Po cóż było aż dotąd żyć? … Przeczytaj wiersz
Nocą słyszę, jak coraz bliżej drżąc i grając krąg się zaciska. A mnie przecież zdrój rzeźbił chyży, wyhuśtała mnie chmur kołyska. A mnie przecież wody szerokie na dźwigarach swych niosły płatki bzu dzikiego; bujne obłoki były dla mnie jak uśmiech matki. Krąg powolny dzień czy noc krąży, ostrzem świszcząc tnie już przy ustach, a mnie … Przeczytaj wiersz
Ciągnęliśmy kluczem za nocą w pogoni: Mgły włosy wichrzyły grzyw karby u koni, spod kopyt pryskały gwiazd błyski zbłąkane, u pysków zwisało zmęczenie, jak siana pęk parny wyrwany w pochodzie ze stogu, a w księżyc, złocistą podkową na progu przybity przed nami u kresu wędrówki, szły mlecznych dróg pyły szeregiem jak mrówki. (A jeden z … Przeczytaj wiersz
Nie patrz na mnie. Przeraża mnie spojrzenie ufne i z oczu łzy wyciska, jak światło zbyt jasne. Osłoń światło przede mną. Oczy twe i uśmiech jeśli w serce nie padną, od łez moich zgasną. I ust moich nie całuj! W ich prostym rysunku palec losu zostawił goryczy cień smutny, więc powiędły wargi twe i … Przeczytaj wiersz
O, jakoż są ucieszne miłości twoje, siostro moja, oblubienico moja! O, jako daleko zacniejsze miłości twoje niż wino, a wonności maści twoich nad wszystkie rzeczy wonne! (Pieśń nad pieśniami Salomonowa IV, 10.) Krystynie Jastrzębskiej Jestem ci wierna, mój miły, dana ci jestem na własność, krew twoja płynie w mych żyłach i w skronie uderza blaskiem. … Przeczytaj wiersz
Nie płacz, Augusto, ucisz smutek… Patrz, noc nad miastem niby mamka pierś odsłoniła. Z gwiazd jak z sutek ściekają krople bez ustanku na usta twoje, co bez siły, jak kwiat uwiędły, się stuliły. Trudno uwierzyć, ale nie wątp w ten pokarm ducha, w tę grę świateł, w mleczną nad nami gwiazd ulewę, w księżyca … Przeczytaj wiersz
Możesz mnie nie kochać! — Mój Boże, wiesz, co myślę o miłości: Uczucie najpiękniejsze, żywy oczu blask, rumieńce i cienie pod oczami — nieprzespanych nocy pieczęcie. Serce twoje zostawiam gołębiom. Nie kochaj mnie… Ale wódki napijesz się ze mną, ale ciałem opleciesz mnie w nocy na białym prześcieradle, na którym jesienne plamy liści księżyc … Przeczytaj wiersz
Krystynie Połóż mi ręce twe na oczach i usta zamknij mi spojrzeniem, żebym nie prosił cię i kłamał o mej miłości nieskończonej. Żebym nie widział twego bólu, który w uśmiechu się kołysze, i palców twoich akordami ponad milczeniem mym zawisłych. Odejdź ode mnie albo zostań, ale tak cicho, jak zostaje wspomnienie śmierci lub miłości w … Przeczytaj wiersz
Nie straszcie mnie śmiercią. Ja się śmierci nie boję, gdy zasypiam co nocy rozdarty na dwoje; kiedy jedno daleko i drugie daleko, oczu mych odbicia noc przykrywa powieką. Ale życia mojego, gdy błądzę po ciemku, bez nadziei spoczynku najwięcej się lękam; kiedy klęka nad moim wypełnionym grobem moja żywa nad moją umarłą osobą. Więc nie … Przeczytaj wiersz
Gdzie zgięty domem grajek smyczkiem spod palców wartkich toczy ziemię i niebo wielkie, nas malutkich, uliczne drzewo szumi zwięźle. Jesteśmy tutaj wychyleni za każde słowo. Dłoń się zdarła już od głaskania szorstkich trumien i w oczach krzyż pozostał niemy. I tak prowadzi nas już do snu i tak nas uczy umierania piosnka, co spływa po … Przeczytaj wiersz
Gwiazdy niejasnej prowadzony wzorem po napój sięgam i jadło. Który ognistą koronę na czoło sczerniałe kładziesz, nad rąk pochyłością senną innego nie buduj domu, jeśli nie zdołasz z kamienia głosu ludzkiego wydobyć. Który przeczuty choć ciemny nad wodą dymiącą stałeś nie schylaj nieba ku ziemi jak ptaka schylasz nad gałąź, nie wódź nas dźwiękiem i … Przeczytaj wiersz
Ufałeś: na niebo jak na strunę miękko złożysz dłoń, muzykę podasz ustom, utoczysz dotknięciem, łukiem wiersza wysokie księżycowe tło wprowadzisz w bezmiar dolin – Modlitwę nocnych cieni rozwiesisz jak więcierz na słodkich oczach dziewann i szumach topolich. Ufałeś: trzepot ptaków rozsiejesz ziarnisty, rozległą piersią ujmiesz horyzonty, w których świat pływa mały jak z dzieciństwa okręcik. … Przeczytaj wiersz
Oddzielili cię, syneczku, od snów, co jak motyl drżą, haftowali ci, syneczku, smutne oczy rudą krwią, malowali krajobrazy w żółte ściegi pożóg, wyszywali wisielcami drzew płynące morze. Wyuczyli cię, syneczku, ziemi twej na pamięć, gdyś jej ścieżki powycinał żelaznymi łzami. Odchowali cię w ciemności, odkarmili bochnem trwóg, przemierzyłeś po omacku najwstydliwsze z ludzkich dróg. I … Przeczytaj wiersz
Kiedy już wszystkie kobiety z transportu ogolono czterech robotników miotłami zrobionymi z lipy zamiatało i gromadziło włosy Pod czystymi szybami leżą sztywne włosy uduszonych w komorach gazowych w tych włosach są szpilki i kościane grzebienie Nie prześwietla ich światło nie rozdziela wiatr nie dotyka ich dłoń ani deszcz ani usta W wielkich skrzyniach kłębią się … Przeczytaj wiersz