Sonety odeskie to cykl poetycki autorstwa Adama Mickiewicza, składający się z 22 utworów poetyckich o tematyce erotycznej napisanych w formie sonetu. Powstały one podczas pobytu poety w Odessie w latach 1825–1826 jako część większego cyklu, wspólnie z Sonetami krymskimi, pod wspólnym tytułem Sonety. Wiersze te zgłębiają różnorodne oblicza miłości – od uczucia idealnego i romantycznego po namiętność związaną z miłością fizyczną. Mickiewicz przebywał wówczas nad Morzem Czarnym, w okresie jego zesłania na tereny Imperium Rosyjskiego, co w znaczący sposób wpłynęło na tematykę i nastrój cyklu. Utwory te stanowią kontynuację stylu zapoczątkowanego w „Sonetach krymskich”, jednak wyróżniają się bardziej osobistym charakterem.
Sonety odeskie łączą elementy liryki miłosnej, refleksyjnej i opisowej, a także wątki autobiograficzne. Głównymi motywami cyklu są miłość, tęsknota, namiętność i uczucia niespełnienia. Mickiewicz opisuje swoje relacje z kobietami, atmosferę orientalnego miasta, jakim była Odessa, oraz wpływ otoczenia na jego emocje i twórczość. W sonetach odnajdziemy zarówno melancholię, jak i zmysłowość, a także przejawy humoru.
Każdy z sonetów zachowuje klasyczną formę – czternaście wersów podzielonych na dwie czterowierszowe strofy o charakterze opisowym oraz dwie trzywierszowe strofy refleksyjne. Charakterystyczny dla Mickiewicza język łączy romantyczną ekspresję z bogatą symboliką, co sprawia, że sonety te są zarówno osobiste, jak i uniwersalne w przekazie.
Cykl ten, choć mniej znany niż „Sonety krymskie”, jest ważnym elementem twórczości Mickiewicza. Ukazuje ewolucję jego warsztatu poetyckiego i emocjonalność romantycznego artysty, jednocześnie wpisując się w kanon literatury polskiej jako wyraz literackiego geniuszu i kunsztu poetyckiego.
Potępi nas świętoszek, rozpustnik wyśmieje, Że chociaż samotnemi otoczeni ściany, Chociaż ona tak młoda, ja tak zakochany, Przecież ja oczy spuszczam, a ona łzy leje. Ja bronię się ponętom; ona i nadzieje Chce odstraszyć, co chwila brząkając kajdany, Którymi ręce związał nam los opłakany. Nie wiemy sami, co się w sercach naszych dzieje. Jestże to … Przeczytaj wiersz
Słońce błyszczy na wschodzie w chmur ognistych wianku, A na zachodzie księżyc blade lice mroczy, Róża za słońcem pączki rozwinione toczy, Fiołek klęczy zgięty pod kroplami ranku. Laura błysnęła w oknie. Ukląkłem na ganku; Ona, muskając sploty swych złotych warkoczy: »Czemu, rzekła, tak rano smutne macie oczy, I miesiąc, i fijołek, i ty, mój kochanku?« … Przeczytaj wiersz
Niemnie, domowa rzeko moja! Gdzie są wody Które niegdyś czerpałem w niemowlęce dłonie, Na których potem w dzikie pływałem ustronie, Sercu niespokojnemu szukając ochłody? Tu Laura, patrząc z chlubą na cień swej urody, Lubiła włos zaplatać i zakwiecać skronie; Tu obraz jej, malowny w srebrnej fali łonie, Łzami nieraz mąciłem zapaleniec młody. Niemnie, domowa rzeko! … Przeczytaj wiersz
Widziałem, jak dzień cały, pośród letniej spieki, Błąkał się strzelec młody. Stanął nad strumieniem, Długo poglądał wkoło i rzecze z westchnieniem: »Chcę ją widzieć, nim kraj ten opuszczę na wieki; »Chcę widzieć niewidziany«. Wtem leci z za rzeki Konna łowczyni, strojna Dyany odzieniem; Wstrzymuje konia, zwraca się wejrzeniem; Zapewne jechał za nią towarzysz daleki. Strzelec … Przeczytaj wiersz
Nieszczęśliwy, kto próżno o wzajemność woła; Nieszczęśliwszy jest, kogo próżne serce nudzi: Lecz ten u mnie ze wszystkich nieszczęśliwszy ludzi, Kto nie kocha, że kochał, zapomnieć nie zdoła. Widząc jaskrawe oczy i bezwstydne czoła, Pamiątkami zatruwa rozkosz, co go łudzi; A jeśli wdzięk i cnota czucie w nim obudzi, Nie śmie z przekwitłem sercem iść … Przeczytaj wiersz
Patrzysz mi w oczy, wzdychasz; zgubna twa prostota! Lękaj się jadu, który w oczach żmii płonie; Uciekaj, nim cię oddech zatruty owionie, Jeśli nie chcesz kląć reszty twojego żywota. Szczerość, jeszcze mi jedna pozostała cnota: Wiedz, że niegodny ogień zapalasz w mem łonie; Lecz umiem żyć samotny: i pocóż przy zgonie Ma się wikłać w … Przeczytaj wiersz
Pierwszy raz jam niewolnik z mojej rad niewoli; Patrzę na ciebie, z czoła nie znika pogoda; Myślę o tobie, z myśli nie znika swoboda; Kocham ciebie, a przecież serce mię nie boli. Nieraz brałem za szczęście chwileczkę swawoli, Nieraz mię obłąkała wyobraźnia młoda, Albo słówka zdradliwe i wdzięczna uroda: Lecz wtenczas i rozkosznej złorzeczyłem doli. … Przeczytaj wiersz
Luba! ja wzdycham; pamięć niebieskiej pieszczoty Trują mi okropnego rozmyślania chwile, Ach! może serce twoje, co cierpiało tyle, Może, boję się wyrzec, pustoszą zgryzoty?… Luba! i cóżeś winna, że twych ocząt groty Tak palące, że usta śmieją się tak mile? Zbyt ufałaś mej cnocie i nazbyt swej sile, I nazbyt ognia Stwórca wlał w nasze … Przeczytaj wiersz
Dzień dobry! nie śmiem budzić. O, wdzięczny widoku! Jej duch napoły w rajskie wzleciał okolice, Napoły został, boskie ożywiając lice, Jak słońce napół w niebie, pół w srebrnym obłoku. Dzień dobry! Już westchnęła, błysnął promyk w oku. Dzień dobry! Już obraża światłość twe źrenice, Naprzykrzają się ustom muchy swawolnice. Dzień dobry! Słońce w oknach, ja … Przeczytaj wiersz
Dobranoc! już dziś więcej nie będziem bawili, Niech snu anioł modremi skrzydły cię otoczy. Dobranoc! Niech odpoczną po łzach twoje oczy. Dobranoc! Niech się serce pokojem zasili. Dobranoc!… Z każdej ze mną przemówionej chwili, Niech zostanie dźwięk jakiś cichy i uroczy, Niechaj gra w twojem uchu; a gdy myśl zamroczy, Niech się mój obraz sennym … Przeczytaj wiersz
Dobry wieczór! On dla mnie najsłodszem życzeniem — Nigdy, czy to przed nocą dzieli nas zapora, Czyli mię ranna znowu przywołuje pora, Nie żegnam cię, ni witam z takiem zachwyceniem, Jak w tę chwilę, wieczornym ośmielony cieniem. Ty nawet, milczeć rada i płonić się skora, Gdy usłyszysz życzenie dobrego wieczora, Żywszem okiem, głośniejszem rozmawiasz westchnieniem. … Przeczytaj wiersz
Ledwie wnijdę, słów kilka przemówię z nią samą: Jużci dzwonek przeraża, wpada galonowy, Za nim wizyta, za nią ukłony, rozmowy; Ledwie wizyta z bramy, już druga za bramą. Gdybym mógł, progi wilczą otoczyłbym jamą, Stawiłbym lisie pastki, kolczate okowy, A jeśli nie dość bronią, uciecbym gotowy Na tamten świat, stygową zasłonić się tamą. O przeklęty … Przeczytaj wiersz
Pragniesz miłym być gościem? czytaj rady moje: Nie dość, wszedłszy donosić, o czem wszyscy wiedzą, Że dzisiaj tu walcują, ówdzie obiad jedzą, Zboże tanie, deszcz pada, w Grecyi rozboje. Jeśli w salonie znajdziesz bawiących się dwoje, Zważaj, czy cię z ukłonem, z rozmową uprzedzą, Czyli daleko jedno od drugiego siedzą, Czy wszystko jest na miejscu, … Przeczytaj wiersz
Odpychasz mię!… Czym twoje serce już postradał? Lecz jam go nigdy nie miał! Czyli broni cnota? Lecz ty pieścisz innego! Czy, że nie dam złota? Lecz jam go wprzódy nie dał, a ciebie posiadał. I nie darmo!… Choć skarbów przed tobąm nie składał: Ale mi drogo każda kupiona pieszczota — Na wagę duszy mojej, pokojem … Przeczytaj wiersz
Płci piękna! Gdzie wiek złoty? gdy za polne kwiaty, Za haftowane kłosem majowe sukienki, Kupowano panieńskie serduszka i wdzięki, Gdy do lubej gołębia posyłano w swaty? Dzisiaj wieki są tańsze, a droższe zapłaty. Ta, której złoto daję, prosi o piosenki; Ta, której serce daję, żądała mej ręki; Ta, którą opiewałem, pyta, czym bogaty. Danaidy! Rzucałem … Przeczytaj wiersz
Nuciłem o miłostkach w rówienników tłumie; Jedni mię pochwalili, a drudzy szeptali: Ten wieszcz kocha się tylko, męczy się i żali, Nic innego nie czuje, lub śpiewać nie umie. W dojrzalsze wchodząc lata, przy starszym rozumie, Czemu serce płomykiem tak dziecinnym pali? Czyliż mu na to wieszczy głos bogowie dali, Aby o sobie tylko w … Przeczytaj wiersz
Nieuczona twa postać, niewymyślne słowa, Ani lice, ni oko nad inne nie błyska: A każdy rad cię ujrzeć, rad posłyszeć zblizka. Choć w ubraniu pasterki, widno, żeś królowa. Wczora brzmiały i pieśni i głośna rozmowa; Pytano się o twoich rówiennic nazwiska; Ten im pochwały sypie, inny żarty ciska: Ty weszłaś — każdy święte milczenie zachowa. … Przeczytaj wiersz
»Tyżeś to! i tak późno?« — »Błędną miałem drogę, Śród lasów, przy niepewnym księżyca promyku. Tęskniłaś? myślisz o mnie?« — »Luby niewdzięczniku! Pytaj się, czy ja myśleć o czem innem mogę?« — »Pozwól uścisnąć dłonie, ucałować nogę. Ty drżysz! czego?« — »Ja nie wiem. Błądząc po gaiku, Lękam się szmeru liścia, nocnych ptaków krzyku: Ach! … Przeczytaj wiersz
Mówię z sobą, z drugimi plączę się w rozmowie; Serce bije gwałtownie, oddechem nie władnę; Iskry czuję w źrenicach, a na twarzy bladnę; Niejeden z obcych głośno pyta o me zdrowie, Albo o mym rozumie coś na ucho powie. Tak cały dzień przemęczę; gdy na łoże padnę W nadziei, że snem chwilę cierpieniom ukradnę, Serce … Przeczytaj wiersz
Lauro! czyliż te piękne wieków naszych lata Jeszcze się kiedy twojej malują pamięci? Kiedyśmy sami tylko i sobą zajęci Dbać nie chcieli o resztę obcego nam świata. Chłodnik, co się zielonym jaśminem wyplata, Strumień, co z miłym szmerem po łące się kręci: Tam nas często, wzajemne tłomaczących chęci, Późnej nocy miłosna osłoniła szata. A księżyc … Przeczytaj wiersz