Władysław Bełza (ur. 17 października 1847 w Warszawie, zm. 29 stycznia 1913 we Lwowie) był polskim poetą, publicystą i działaczem kulturalnym, znanym z twórczości patriotycznej, co przyniosło mu miano „piewcy polskości”. Jego wiersze, szczególnie te skierowane do dzieci, miały na celu wzbudzanie miłości do ojczyzny. Bełza był współzałożycielem Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza we Lwowie oraz organizacji oświatowej Macierz Polska.
Jako pisarz zadebiutował w latach 60. XIX wieku, a swoje utwory publikował w czasopismach. Po studiach i tułaczym życiu, w trakcie którego mieszkał w kilku europejskich krajach, powrócił do Polski, gdzie działał na rzecz obrony kultury polskiej, zwłaszcza w kontekście walki z germanizacją w zaborze pruskim. W 1872 roku osiedlił się we Lwowie, gdzie aktywnie działał na rzecz rozwoju polskiego życia kulturalnego i pozostał aż do śmierci.
Władysław Bełza, po powstaniu styczniowym, tworzył lirykę o charakterze społeczno-patriotycznym, publikując zbiory takie jak „Z wiosny”, „Pieśni liryczne” i „Z doli i niedoli”. Jego twórczość obejmowała także dramaty, jak „Kacper Karliński”, oraz poematy, np. „Zamek grójecki”. Pisał prace historyczno-literackie o Adamie Mickiewiczu, a swoje utwory publikował również pod pseudonimami Władysław Piast i Władysław Ostrowski.
Bełza szczególnie zwracał się do młodzieży i dzieci, tworząc wiersze o charakterze patriotyczno-wychowawczym, takie jak „Cnoty kardynalne”, „Czem będę?” czy „Modlitwa za Ojczyznę”. Jego głównym celem była edukacja młodego pokolenia w duchu miłości do ojczyzny i historii Polski. Znany „Katechizm polskiego dziecka” zawierał liryki patriotyczne, napisane w formie dialogu, mające uczyć podstawowych zasad patriotyzmu.
Poza działalnością literacką, Bełza angażował się w rozwój polskiej kultury, pracując w Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich i współtworząc wydawnictwo Macierz Polska, które odgrywało istotną rolę w popularyzacji polskiej literatury pod koniec XIX i na początku XX wieku.
Na wonnej łące, z siatkami w ręku, Chłopcy, dziewczynki, zebrani społem, Gonią motyle, co pełne wdzięku, Barwnym nad nimi krążą wciąż kołem. Ileż tu śmiechu, gwaru i ruchu, Z jakim to wszystko robią zapałem! „Aha! Jaś krzyknął: mam cię mój zuchu, Już mi nie umkniesz, już cię złapałem!” Motyl nie umknie, — ale to boli, … Przeczytaj wiersz
Ukochaj dziatwo! słowo rodzinne, Skarb twój najdroższy, wspaniały! Tem słowem usta twoje niewinne, Pierwszy paciorek szeptały. A co po Bogu najdroższe dziatki! Dla duszy tkliwej i czystej: Słodkie imiona ojca i matki, Wzięłyście z mowy ojczystej. Pierwsze wrażenia, pierwsze pojęcia, Pieśń ptaszka, kwiatki w dąbrowie, Co zajmowały umysł dziecięcia, W tej tłumaczono wam mowie. Nie … Przeczytaj wiersz
Brzydko gdy chłopcy kłamią, ale stokroć gorzej I smutniej tacie i mamie, Kiedy serce dziewczynki do kłamstwa się wdroży, Kiedy dziewczynka kłamie! Bo skoro dobry Pan Bóg dał nam piękną mowę, Niech słowa prawdy z niej wieją… A kto kłamie, takiemu wnet usta różowe, Z wstrętu do kłamstwa — czernieją. Mama Zosi raz w piątek … Przeczytaj wiersz
Ot, niepozorna bryła kamienia! Lecz głaz ten martwy w artysty ręku, W cudne się dzieło sztuki przemienia, Nabiera kształtu, życia i wdzięku. Tak z twym umysłem, o! dziatwo miła! Dziś on jak kamień leży odłogiem; Lecz gdy go wesprze nauki siła, Lśnić będzie jasno, przed ludźmi, Bogiem. I jak z granitu, pod cięciem młota, Iskra … Przeczytaj wiersz
Jak w pośród ludzi, tak też wśród ptaków, Masz pracowitych, masz i próżniaków; Jednych, co szkody robią nam dużo, Drugich, co wszystkim za przykład służą. A dobry przykład dać ludziom może, Najmniejsze nawet stworzenie boże; Często też pilna mrówka lub pszczoła, Rumieni wstydem leniwców czoła. Chodźcie do lasu, a zobaczycie, Jakie to ptaszków przykładne życie, … Przeczytaj wiersz
Oto wam niosę, dziatki kochane, Śliczne obrazki, jak malowane: O tych ptaszynach, których w błękicie, Gwarnych szczebiotów słuchać lubicie; O tym słowiku, co gdzieś w ustroni, Cudowne pieśni jak perły roni; O tym bocianie, co w każde lato, Powraca spocząć nad polską chatą; O tej jaskółce, co niestrudzona, Lata wśród ludzi jak oswojona, I tuż … Przeczytaj wiersz
Wiosna, zielenią się drzewa, Słowik już w krzewinie śpiewa, Róża swą koronę wznosi I o promień sionka prosi, Łany zielenią się mile: Ach! jak piękne wiosny chwile! W łące rzeczka, strumyk płynie, Lilja już kwitnie w dolinie, Fiołki w trawce się kryją, Zioła ranną rosę piją, Śliczne igrają motyle: Ach! jak piękne wiosny chwile! Deszczyk … Przeczytaj wiersz
Mój mości bocianie, Co kroczysz na łanie, Jak mędrzec poważnie, miarowo: Bujałeś po świecie, Więc powiedz mi przecie, Coś zdobył przez zimę surową? Latałeś, nieboże, Aż kędyś za morze, Nad Nilu błękitne topiele: Toż w takiej podróży, Gdzieś strawił czas duży, Musiałeś nauczyć się wiele? — A bocian na wieży, W dziób wielki uderzy, Popatrzy … Przeczytaj wiersz
Była sobie królewna, Chyba wróżkom pokrewni, Bo od młodych lat byk, Tak nadobna i miła, Taka dobra i słodka, Taka luba pieszczotka, Taka jakaś przylepka, Takie miała ci ślepka, Że jak nimi spojrzała, Wszystkich u nóg swych miała. A lubiła pasyami, Wieczorynki z tańcami, I lubiła na bale, Chodzić z boną na salę, Bo tańczyła … Przeczytaj wiersz
Znacie wy dzieci serduszko matki? Wiecie, co w głębi swej mieści? Ilu niebiańskich pociech zadatki I jaki ogrom boleści? Jeżeli dzieci dobre i grzeczne, Wnet serce bije w takt żywszy, Dzieląc wokoło blaski słoneczne, Swojej miłości najtkliwszej; Lecz kiedy dziecko źle mamie życzy, Gdy dziatwa krnąbrna, złośliwa: Serce jej, niby kielich goryczy, Po … Przeczytaj wiersz
Sto lat niewoli — o Boże nasz, Krwi, tylu cierpień i tylu łez: O karz nas Panie za grzechy karz, — Ale niewoli zbliż kres! Tyś jeden tylko nad nami Bóg, Tyś jeden Panem i ojcem nam — Oto Twe prawa podeptał wróg, Ty pychę jego złam. Ileż to razy wierny lud Twój, Po mściwy … Przeczytaj wiersz
O! słodki Jezu! mała dziecino! Do Ciebie nasze modlitwy płyną: Niechaj nam krzyż Twój drogę rozświeci, Błagają dzieci! O słodki Jezu! w ubogiej chatce, Tyś był posłuszny Najświętszej Matce, Niechaj Twój przykład zawsze nam świeci, Błagają dzieci! O słodki Jezu! w dwunastem lecie, Tyś już uczonych dziwił na świecie; Niech chęć do nauk w nas … Przeczytaj wiersz
Onego czasu — o! lat już mnogo Od owej chwili przewiało, Żył święty starzec, co prawdy drogą Kroczył odważnie i śmiało. Ze słowem bożem na drżących ustach, Przebiegał puszcze i jary, Jak spotykany ów na odpustach, Z ewangielijką dziad stary. Z wioski do wioski starzec sędziwy, Wędrował pełen ochoty; I wszędzie serca ludzkiego niwy, Uprawiał … Przeczytaj wiersz
Dziecię! jest mnóstwo Aniołów w Niebie, Co każdy krok twój śledzą z obłoku, Lecz tu na ziemi, tak blizko ciebie, Czuwa twój Anioł z łezką na oku. On cię osłania skrzydły swojemi, A więc go kochać i czcić potrzeba, Bo kto zasmuci Anioła ziemi, To jakby smucił Aniołów z Nieba. Czcij więc i kochaj matkę … Przeczytaj wiersz
Ucz się dziecino! masz książkę cudną! Nauka starczy za wszystkie skarby! Chociaż to niby trochę przytrudno, Odrazu ująć figielki w karby! Lecz jak się wdrożysz kochane dziecię, To z książką dalej pójdzie ci łatwo: Zawsze początek trudny na świecie, A bez mozołu nic niema dziatwo! Lecz się tak pracą nie trwóż dalece, Nauka pójdzie łatwo: … Przeczytaj wiersz
Ojczyzną dziecię, to bracia twoi, Twoi ojcowie i twoje matki! Dawni rycerze w skrzydlatej zbroi, Dumne pałace i kmiece chatki! Ojczyzną dziecię — to łany twoje, To groby przodków skryte żałobą! Rodzinne gaje, łąki i zdroje, I te niebiosa co lśnią nad tobą! Ojczyzną twoją chłopię sarmackie: To pieśń wolności i łzy tułackie!
Ot, już wiosenka, Wraca wesoła; Z poza okienka, Widna dokoła. Słonko przygrzewa, Wciąż promieniściej; Śmieją się drzewa, Z pod pęków liści. Szary skowronek, Wzbił się w obłoki, Dzwoniąc jak dzwonek, Z wieży wysokiej. I już, o! dziatki, Za dni niewiele: Trawka i kwiatki, Łąkę zaściele. Spłyną te chmury, Co niebo tłoczą; Piłka do góry, Pomknie … Przeczytaj wiersz
Ach! jak gorąco! Niebo bez chmury, Żar pod stopami, żar zieje z góry, Człowiek dzień cały jakby w ukropie, Radby się schował choćby w konopie. Z dala, od łanów, brzęk jakiś płynie: Ach! to pszeniczkę koszą w dolinie! A z brzękiem sierpów i świstem kosy, Piosnka żniwiarzy dzwoni w niebiosy. Nieraz się pytam, jak w … Przeczytaj wiersz
Wiem ja, bo mi o tym, Mama powiadała: Żem dziecię tej ziemi, Żem jest Polka mała. I wiem, jak mi Polska, Jest droga i mila, Bom się w polskiej mowie, Pacierza uczyła. Bo mnie polskie niwy Chlebem swym karmiły; Bo mnie polskiej pieśni, Skowronki uczyły. Bo mnie tam na niebie, Strzeże Matka Boska, Ta polska … Przeczytaj wiersz
Co masz kochać? pytasz dziecię, Co dla serca jest drogiego? Kochaj Boga, bo na świecie, Nic nie stało się bez Niego. Kochaj ojca, matkę twoją, Módl się za nich co dzień z rana, Bo przy tobie oni stoją, Niby straż od Boga dana. Do Ojczyzny, po rodzinie, Wzbudź najczystszy żar miłości: Tuś się zrodził w … Przeczytaj wiersz
— Kto ty jesteś? — Polak mały. — Jaki znak twój? — Orzeł biały. — Gdzie ty mieszkasz? — Między swemi. — W jakim kraju? — W polskiej ziemi. — Czym ta ziemia? — Mą Ojczyzną. — Czym zdobyta? — Krwią i blizną. — Czy ją kochasz? — Kocham szczerze. — A w co wierzysz? … Przeczytaj wiersz