Bajki Ignacego Krasickiego to krótkie formy literackie, która odznaczają się zwięzłością, alegorycznym charakterem i moralizatorskim przesłaniem. Krasicki, jeden z najwybitniejszych twórców polskiego Oświecenia, napisał je z myślą o rozbawieniu, ale i pouczeniu czytelnika. Jego bajki, opublikowane w dwóch zbiorach: „Bajki i przypowieści” (1779) oraz „Bajki nowe” (1802), które Krasicki pisał w latach 1779–1800 i pośmiertnie wydane przez Franciszka Dmochowskiego. Krasicki czerpał inspirację z klasycznych wzorców literackich, takich jak Ezop, Fedrus czy La Fontaine.
Bajki Krasickiego są krótkimi utworami wierszowanymi, w których występują zarówno postacie ludzkie, jak i zwierzęce. Zwierzęta symbolizują różne cechy ludzkie – np. lis kojarzony jest z przebiegłością, a lew z siłą. Bajki mają prostą, ale wymowną fabułę, często kończącą się morałem, czyli jasnym przesłaniem, które ma nauczać czytelnika o cnotach, wadach czy złożonościach ludzkiej natury.
Jednym z kluczowych elementów bajek Krasickiego jest ironia i satyra. Autor wykorzystywał te środki do krytyki społeczeństwa swoich czasów, piętnując wady takie jak chciwość, głupota, obłuda czy egoizm. Jego bajki, choć lekkie w formie, dotykały poważnych tematów politycznych, społecznych i moralnych, ukazując obraz ówczesnej szlachty, duchowieństwa i innych grup społecznych.
Bajki Krasickiego są uniwersalne, dlatego ich przesłanie pozostaje aktualne do dzisiaj. Dzięki zwięzłemu językowi i trafnym obserwacjom autorowi udało się stworzyć ponadczasowe utwory, które, mimo swojej prostoty, niosą głębokie refleksje na temat ludzkiej kondycji. Krasicki mistrzowsko łączył dydaktyzm z humorem, tworząc bajki, które bawiły i uczyły kolejne pokolenia czytelników.
Niech się nikt z powierzchownej ozdoby nie sroży. Brytan z srebrno-złocistej pysznił się obroży. Zazdrościli koledzy w wieczór; patrzą rano, Aż brytana za srebrną obroż uwiązano. „Pyszńże się teraz, bracie!” — do brytana rzekli; Gryzł łańcuch nadaremnie, a oni uciekli.
Lwe, ażeby dał dowód, jak wielce łaskawy, Przypuszczał konfidentów do swojej zabawy. Polowali z nim razem, a na znak miłośći On jadł mięso, kompanom ustępował kośći. Gdy się więc dobroć taka rozgłosiła wszędy, Chcąc im jawnie pokazać większe jeszcze względy, Ażeby się na łasce jego nie zawiedli, Pozwolił, by jednego spośród siebie zjedli. Po pierwszym … Przeczytaj wiersz
Zawżdy znajdzie przyczynę, kto zdobyczy pragnie. Dwóch wilków jedno w lesie nadybali jagnię; Już go mieli rozerwać, rzekło: „Jakim prawem?” „Smacznyś, słaby i w lesie!” – Zjedli niezabawem.
„Mnie to kadzą” – rzekł hardzie do swego rodzeństwa Siedząc szczur na ołtrzu podczas nabożeństwa. Wtem,gdy się dymem kadzidł zbytecznych zakrztusił- Wpadł kot z boku na niego, porwał i udusił.
Niech zważa, z kim ma sprawę, kto chce być junakiem. Jastrząb, że się z niejednym dobrze spotkał ptakiem, Chciał sokoły wojować; śmiał się sokół lotny. Na koniec z zuchwałości takowej markotny Porwał go, a gdy ostre szpony wskroś przebodły, Rzekł: „Daruję cię życiem, boś dla mnie zbyt podły”. Szpecą sławę zwycięstwa mdłe nieprzyjacioły; Jastrzębie na … Przeczytaj wiersz
Przymawiało jednego czasu wino wodzie: „Ja panom, a ty chłopom jesteś ku wygodzie”. Nie piło by cię państwo – rzecze woda skromnie – Gdy nie chłop dał na cię, co chodzi pić do mnie”.
Źle to, gdy się podli szczycą. Zeszła się raz świnia z lwicą, Więc w dyskursa. W tych przewlekła, Z żalem świnia lwicy rzekła: Żal mi ciebie, luboś godna, Luboś zacna, żeś nie płodna. Patzr na moje zgraję świnków: Co tu córek, co tu synków! A wszystko jednym pomiotem”. Rzekła lwica: „Wiem ja o tem. Ródź … Przeczytaj wiersz
Bił ojciec rózgą dziecię, że się nie uczyło; Gdy odszedł, dziecię rózgę ze złości spaliło. Wkrótce znowu Jaś krnąbrny na plagi zarobił, Ojciec rózgi nie znalazł – i kijem go obił.
Owca na wilka Płakała dni kilka: Młode jagnię Zagryzł w bagnie. I pasterz, co go hodował, Żałował; Zgoła płakali oboje Jak swoje. Widząc to koza rzekła do drugiej: „Patrz, co to człowiek czyni usługi! Zasila w życiu, żałuje w zgubie; Jakże go lubię!” „Siebie on lubi – rzekła jej druga – Chytra to czułość, chytra … Przeczytaj wiersz
Kiedy wół był ministrem i rządził rozsądnie, Szły, prawda, rzeczy z wolna, ale szły porządnie. Jednostajność na koniec monarchę znudziła; Dał miejcs wołu małpie lew, bo go bawiła. Dwór był kontent, kontenci poddani – z początku; Ustała wkrótce radość – nie było porządku. Pan się śmiał, śmiał minister, płakał lud ubogi. Kiedy więc coraz większe … Przeczytaj wiersz
Zaufany filozof w zdaniach przedsięwziętych Nie wierzył w Pana Boga, śmiał się z wszystkich świętych. Przyszła słabość, aż mędrzec, co firmament mierzył, Nie tylko w Pana Boga – i w upiry wierzył.
Chciał się skąpy obwiesić, że talera stracił. Żeby jednak za powróz dwóch groszy nie spłacił, Ukradł go po kryjomu. Postrzegli sąsiedzi. Kiedy więc, osądzony na śmierć, w jamie siedzi, Rzekł, gdy jedni żałują, a drudzy go cieszą: „To szczęście, że mnie przecież bez kosztu powieszą”.
Bywa często zwiedzionym, Kto lubi być chwalonym. Kruk miał w pysku ser ogromny; Lis, niby skromny, Przyszedł do niego i rzekł: \”Miły bracie, Nie mogę się nacieszyć, kiedy patrzę na cię! Cóż to za oczy! Ich blask aż mroczy! Czyż można dostać Takową postać? A pióra jakie! Szklniące, jednakie. A jeśli nie jestem w błędzie, … Przeczytaj wiersz
Koło jeziora Z wieczora Chłopcy wkoło biegały I na żaby czuwały. Skoro która wypływała, Kamieniem w łeb dostawała. Jedna z nich, śmielszej natury, Wystawiwszy łeb do góry, Rzekła:”Chłopcy, przestańcie, bo się źle bawicie! Dla was to jest igraszką, nam idzie o życie”.
Wilk, chociaż to ostrożny, przecie że żarłoczny, Postrzegł ścierwo, chciał dostać i wpadł w dół poboczny. Siedzi w jamie a wzdycha; wtem owieczki słyszy. Patrzą w dół, aż wilk w jamie siedzi, ledwo dyszy. Odezwał się na koniec, rzekł do nich powolnie: „Nie wpadłem, za pokutę siedzę dobrowolnie; Trzeba czynić pokutę za boje, za groźby, … Przeczytaj wiersz
Dewotce służebnica w czymsiś przewiniła Właśnie natenczas, kiedy pacierze kończyła. Obróciwszy się przeto z gniewem do dziewczyny, Mówiąc właśnie te słowa: „… i odpuść nam winy, Jako my odpuszczamy” – biła bez litości. Uchowaj, Panie Boże, takiej pobożności.
„Czegóż płaczesz? – staremu mówił czyżyk młody – Masz teraz lepsze w klatce niż w polu wygody”. „Tyś w niej zrodzon – rzekł stary – przeto ci wybaczę; Jam był wolny, dziś w klatce – i dlatego płaczę”.
Czapla stara, jak to bywa, Trochę ślepa, trochę krzywa, Gdy już ryb łowić nie mogła, Na taki się koncept wmogła. Rzekła rybom: „Wy nie wiecie, A tu o was idzie przecie”. Więc wiedziec chciały, Czego się obawiać miały. „Wczora Z wieczora Wysłuchałam, jak rybacy Rozmawiali: wiele pracy Łowić wędką lub więcierzem; Spuśćmy staw, wszystkie zabierzem, … Przeczytaj wiersz
Mamy latać, latajmyż nie górnie, nie nisko. Komar muchy tonącej mając widowisko, Że nie wyżej leciała, nad nią się użalił; Gdy to mówił, wpadł w świecę i w ogniu się spalił.
Chwaliła owca wilka, że był dobroczynny; Lis to słysząc spytał ją: „W czymże tak uczynny?” I bardzo – rzecze owca – niewiele on pragnie. Moderat! Mógł mnie zajeść, zjadł mi tylko jagnię”.