Satyra to gatunek literacki, który w sposób ironiczny, karykaturalny lub humorystyczny przedstawia i krytykuje wady społeczne, polityczne, obyczajowe lub jednostkowe. Celem satyry nie jest jedynie wywołanie śmiechu, ale przede wszystkim ukazanie niedoskonałości świata i ludzi oraz ich napiętnowanie.
Początki satyry sięgają starożytności – jej prekursorami byli m.in. Horacy i Juwenalis. W Polsce satyra rozwijała się od średniowiecza, a jej największy rozkwit przypadał na oświecenie (Ignacy Krasicki).
Krytyczny charakter – satyra wyśmiewa konkretne postawy, zjawiska lub grupy społeczne, często podkreślając ich absurdalność.
Ironia i kpina – istotnym elementem jest wykorzystanie ironii, przesady, groteski czy karykatury, które uwypuklają negatywne cechy przedstawianych postaci lub sytuacji.
Fikcyjność i przerysowanie – choć satyra opiera się na rzeczywistości, często ją przerysowuje, tworząc wyolbrzymione obrazy.
Dydaktyzm – celem satyry bywa nie tylko wywołanie śmiechu, ale także skłonienie odbiorcy do refleksji i poprawy.
Chytrze bydlą z pany kmiecie, Wiele sie w jich siercu plecie. Gdy dzień panu robić mają, Częstokroć odpoczywają. A robią silno obłudnie: Jedwo wynidą pod południe, A na drodze postawają, Rzekomo pługi oprawiają; Żelazną wić doma słoży, A drzewianą na pług włoży; Wprzągają chory dobytek, Chcąc zlechmanić ten dzień wszytek — Bo umyślnie na to … Przeczytaj wiersz
SKARGA KILKU DAM. (DLA JAKICH RACJI Z MĘŻAMI SWYMI ŻYĆ NIE CHCĄ). Wpewnym ogrodzie, pomiędzy szpalery W czas ranny chodząc, szeptałam pacierze; Słucham ciekawie, że jakieś afery Sekretne mają damy przy kwaterze; Siedząc na darniu w figurę kanapy, Coraz z tabakier zażywają rapy. Nadstawiam ucha przez grabiny gęste, Liście mnie swoim zasłoniło cieniem; Widzę łzy … Przeczytaj wiersz
„Wiszary”? znany wyraz, powszechnie zużyty, Artur Górski, Miciński karmią się nim co dzień. „Królewna”? — Walewskiego pomysł znakomity albo Friedberga — i każdy przechodzień, co dwa dni ledwo w Zakopanem bawił, już nad dolą „Królewny” oczu dwoje łzawił. ,,Okiść”? ach znam tę okiść z śpiewu Tetmajer? Kazimierza — gdy w Ból ją serdeczny ubiera, i … Przeczytaj wiersz
Po cholerę toto żyje? Trudno powiedzieć, czy ma szyję, a bez szyi komu się przyda? Pachnie toto jak dno beczki, jakieś nóżki, jakieś kropeczki -ohyda. Człowiek zajęty niesłychanie, a toto, proszę, lezie po ścianie i rozprasza uwagę człowieka; bo człowiek chciałby się skoncentrować, a ot, bożą krówkę obserwować musi, a czas ucieka. A secundo, szanowne … Przeczytaj wiersz
Szła Tęcza, zbawienie świata spóźnione: Bo gdy za ręce się wdzieli, jak dzieci wystraszone, zawirowali, skamienieli, i z miliardowej gardzieli wyrwał się ryk: — NIE CHCE-MY KOŃ-CA ŚWIA-TA! Na złość się zrobił koniec świata. Sic! Kosmiczna zaczęła się chryja z całą straszliwą atmos- ferą. Vide św. Jan, Apokalipsa — Pathmos: Słońca zgasły i gi- nęły, … Przeczytaj wiersz
Im wyżej, tym widoczniej, chwale lub naganie Podpadają królowie, najjaśniejszy panie. Satyra prawdę mówi, względów się wyrzeka; Wielbi urząd, czci króla, lecz sądzi człowieka. Gdy więc ganię zdrożności i zdania mniej baczne, Pozwolisz, mości królu! że od ciebie zacznę. Jesteś królem, a czemu nie królewskim synem? To nie dobrze: krew pańska jest zaszczyt przed gminem. Kto … Przeczytaj wiersz