Panegiryk to formalna, uroczysta wypowiedź pochwalna, mająca na celu wysławianie osoby, idei, wydarzenia, dzieła lub zjawiska. Jego głównym celem jest podkreślenie wyjątkowości i zasług wychwalanej osoby, często w sposób przesadny i pełen szacunku. Panegiryki mogą występować w różnych formach: mowy, wiersza, pieśni, eseju czy nawet opowiadania. Cechują się bogatym, emfatycznym językiem, często pełnym metafor i patosu.
Tradycyjnie panegiryk pojawiał się w kulturze antycznej, gdzie sławił zarówno wielkich władców, jak i bohaterów narodowych. Przykłady starożytnych panegiryków można znaleźć w dziełach greckich i rzymskich autorów, takich jak Platon czy Cicero, którzy wychwalali cnoty i zasługi osób publicznych. W literaturze polskiej panegiryk również pojawiał się, choć w bardziej ironicznej lub satyrycznej formie, na przykład w twórczości Jana Kochanowskiego czy Ignacego Krasickiego.
Współczesne panegiryki często są wygłaszane w kontekście ceremonii państwowych, akademickich czy religijnych. W takich sytuacjach pełnią rolę podkreślenia wyjątkowego wkładu jednostki w rozwój społeczny, naukowy czy kulturalny, podnosząc jej wartość w oczach odbiorców.
Bolesławie! Bolesławie! o chwalebny panie! Jakże bacznie, jak gorliwie bronisz twojej ziemie! Czy to we dnie, czy to w nocy, czy to we świtanie, Twoje oko za nas czuwa i samo nie zdrzemie. Gdy sądzimy, że cię marnie trupem już położym, Ty nas dzierżysz, jak w więzieniu, w twej potężnej sile. Taki bojak godzien rządzić … Przeczytaj wiersz
Tutaj królowa Jadwiga spoczywa, Niegdyś cnej Polski gwiazda i otucha. Jej dom są Węgry, ziemia nieszczęśliwa, Która dziś prawa cesarskiego słucha. Księżniczka, świetne plemię Ludwikowe, Co rządził razem Lachy i Pannony, Wniosła Jagielle za wiano godowe Wieniec monarszej sarmackiej korony. Dziewa została na podziw sąsiadów Arką przymierza Korony i Litwy; Czcicieli lasów, ogniska i gadów, … Przeczytaj wiersz
Okręgu polskiej przestronej granice, Zajmując świata wyborną dzielnicę, Zaż cicho możesz zależeć radości Z twej szczęśliwości? Zaż nie masz ktoć by dał świadectwo tego, Jaki wiek wiedziesz Królestwa twojego, W jakiej ozdobie swej i w jakiej sławie, Na podziw prawie? Tak wielką liczbą królów kierowana Ziemio, wiernością twą nieporównana, Wstrząśniej twe śliczne lasy, bory, skały, … Przeczytaj wiersz
Kto mi dał skrzydła, kto mię odział pióry I tak wysoko postawił, że z góry Wszytek Świat widzę, a sam, jako trzeba, Tykam się nieba? Toli jest ogień on nieugaszony Złotego słońca, które, nieskończony Bieg bieżąc, wrotne od początku świata Prowadzi lata? Toli jest on krąg odmiennej światłości, Wódz gwiazd rozlicznych i sprawca żyzności? Słyszę … Przeczytaj wiersz
Wsi spokojna, wsi wesoła, Który głos twej chwale zdoła? Kto twe wczasy, kto pożytki Może wspomnieć zaraz wszytki? Człowiek w twej pieczy uczciwie Bez wszelakiej lichwy żywie, Pobożne jego staranie I bezpiecznw nabywanie. Inszy sie ciągną przy dworze Albo żeglują przez morze, Gdzie człowieka wicher pędzi A śmierć bliżej, niż na piędzi. Najdziesz, kto w … Przeczytaj wiersz
Gdy słońce Raka zagrzewa, A słowik więcej nie śpiewa, Sobótkę, jako czas niesie, Zapalono w Czarnym lesie. Tam goście, tam i domowi Sypali się ku ogniowi, Bąki zaraz troje grały, A sady się sprzeciwiały. Siedli wszyscy na murawie, Potem wstało sześć par prawie, Dziewek jednako ubranych, I belicą przepasanych. Wszytki śpiewać nauczone, W tańcu także … Przeczytaj wiersz
Twe oczy, skąd Kupido na wsze ziemskie kraje, córo możnego króla, harde prawa daje, nie oczy, lecz pochodnie dwie nielitościwe, które palą na popiół serca nieszczęśliwe. Nie pochodnie, lecz gwiazdy, których jasne zorze błagają nagłym wiatrem rozgniewane morze. Nie gwiazdy, ale słońca, pałające różno, których blask śmiertelnemu oku pojąć próżno. Nie słońca ale nieba, bo … Przeczytaj wiersz
Bogdaj to panegiryk nadęty w arkuszach, Co o wiecznopamiętnych pisząc animuszach, Brzmiący w ogromnym dźwięku i dzikim terminie, Wierszem, prozą, po polsku łże i po łacinie. Zbija Krym i Zaporoż, Multany, Wołochy, Pędzi poza Budziaki pierzchliwe motłochy, Krwią rumieni ocean, w carogrodzkie bramy Tłoczy Asyryjczyki i Mezopotamy. A mecenas, co czyta wspaniale przykłady, Za zwycięzce … Przeczytaj wiersz