Stanisław Trembecki to jeden z najwybitniejszych poetów polskiego Oświecenia. Urodził się 8 maja 1739 roku w Jastrzębnikach koło Pińczowa w zamożnej rodzinie szlacheckiej, spokrewnionej z rodem Radziwiłłów ze strony babci. Zmarł natomiast 12 grudnia 1812 roku w Tulczynie, które znajduje się na terenie dzisiejszej Ukrainy. Stanisław Trembecki pochodził z zamożnej rodziny, jego ojciec był pisarzem oraz pełnił funkcję podstarosty grodzkiego Nowego Miasta Korczyna, matką była Ludwina ze Stradomskich. Młody Trembecki pobierał nauki w szkole akademickiej w Nowym Korczynie, a następnie kontynuował edukację w szkołach nowodworskich w Krakowie, gdzie studiował poetykę, retorykę oraz gramatykę. Jednakże zdecydował się opuścić szkołę, rozpoczynając kawalerskie, awanturnicze życie.
Aktywnie uczestniczył w życiu publicznym, uczestnicząc między innymi w sejmikach. Został nawet mianowany generałem-adiutantem buławy wielkiej litewskiej. Trembecki był także podróżnikiem, odbywając podróże m.in. do Francji, gdzie nawiązał bliskie kontakty z jednym z przywódców konfederacji barskiej. Później niestety zdradził konfederatów, sprzedając tajne dokumenty agentowi króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. W rezultacie władze konfederacji rozpoczęły pościg za Trembeckim, który zaczął ukrywać się pod fałszywymi nazwiskami, aby uniknąć aresztowania. W swojej karierze pełnił różne funkcje, będąc dworzaninem, sekretarzem oraz szambelanem króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Trembecki związał się z dworem królewskim, pozostając wiernym Stanisławowi Augustowi nawet w trudnych momentach, jak konfederacja barska.
Jego twórczość była przesiąknięta duchem Oświecenia i klasycyzmu, charakteryzującego się krytyką społeczną, umiarkowanym racjonalizmem oraz dążeniem do poprawy warunków życia społecznego. Trembecki był znany z utworów satyrycznych, ale także pisał wiersze miłosne i o tematyce religijnej. Tworzył pod wieloma pseudonimami: Azarycz Ludwik, Józef Bielawski czy Jan Niepomucen Czyżewicz, lecz nie uważał swojej twórczości za profesję. Jako poeta pisał poematy, bajki, dramaty oraz zajmował się tłumaczeniami i historią. Twórczość Trembeckiego wykazywała wpływ literatury francuskiej i klasycyzmu, co można zaobserwować w jego poezji politycznej, poematach oraz bajkach. Jego dzieła stanowią ważny element literackiego krajobrazu epoki oświecenia w Polsce, jednocześnie ilustrując różnorodność i bogactwo myśli tego okresu.
Debiut Trembeckiego w drugiej połowie XVIII wieku wynikał raczej z obowiązku zawodowego niż z autentycznej potrzeby serca. Pisał niechętnie i z przymusu, co może wyjaśniać jego skłonność do używania pseudonimów oraz pisania anonimowo. Jego niezadowolenie z własnej twórczości mogło prowadzić do tego, że często podpisywał się innymi nazwiskami. Stanisław Trembecki jako przedstawiciel oświecenia o europejskim duchu, wyznawał deizm i był antyklerykałem. Był także zwolennikiem libertynizmu o zabarwieniu wolteriańskim, co wyrażało się w jego twórczości. Interesował się badaniami nad początkami Słowiańszczyzny, co również odzwierciedlało się w jego dziełach, szczególnie w poemacie „Zofiówka”.
….W głębinie metalowej wanny Będzie się ktoś piękniejszy kąpał od Dyjanny; Wzrok ma li tu gdzie przechód przez wypadłe sęki? O! gdyby tego ktosia widzieć można wdzięki… Gdy będzie tylu ozdób odjęta zasłona, Nie żal by się odważyć na los Akteona. Wodo szczęśliwa, wodo! gdybyś miała czucie…
Wieku, płodnego w cuda i dziwy, Mówią, że Babia tak się wzdęła góra, Iż wszelki na świecie duch żywy I cała nawet zlękła się natura. Strasznego nazbyt coś miała porodzić. Gdy już zaczęła pora nadchodzić, Ogromnym stękiem jawiła swe bole. Wstrząsły się lasy i poblizkie pole, Uwięzły w swych brzegach rzeki, Wszystkie pagórki, wszystkie okolice … Przeczytaj wiersz
Onego czasu, gdy Sędzioły zmiatał i odmładzał trawy, Gdy poczynało karmy brakować w stodole, Poszły bydlęta żywić się na pole. Pewny wilk także wtedy spacyjerem chodził, Który się całą zimę rozmyślaniem bawił, Wielki post wiernie odprawił, Przez co się wielce wygłodził. Po zejściu więc skorupy bieżąc koło błonia, Ujrzał na czarny korzeń puszczonego konia. Co … Przeczytaj wiersz
Zazdrości naszej godne twe chwile, Wieśniaku, który, lepszym wyborem, W odległych włościach bawisz się mile, Z niwą, sadami, łąką i borem. Tam, wolen troski, w myślach swobodny, Wdzięczniejszą rzeczy oglądasz postać, Tam łatwo toczy dowcip twój płodny Rymy w pamięci mające zostać. Cieniowe góry i łyse skały, A niecierpliwym pyszne potokiem, Jeśli chcesz, by ci … Przeczytaj wiersz
Płci szacowna, pici kochana, Jakże dar posiadasz drogi! Warn nad męstwem władza dana Przez hamulce i ostrogi. Jeśli czci godne przymioty, Jeśli szczepić chcecie cnoty, W uściech waszych niech brzmi chwała Armatnego Jenerała. Dziedziczna w tym domu sława Piersi jego silno bodzie, Przemyślać on nie przestawa O twych pożytkach, Narodzie. Jedni gotowi dla zysków, Inni … Przeczytaj wiersz
Miłości! nad naszymi pokaż litość jęki! A że, będąc człowiekiem, więzy twoje znoszę – Spraw twą rozkosz tak długą, jak są twoje męki, Lub tak krótkie twe męki, jak są twe rozkosze!
Pókiś mię z ostrym piórkiem nie przestawał gonić, Według praw przyrodzenia musiałem się bronić. Dziś, ludzkość tylko czując, już nie jestem srogi, Oszczędzam tego, co mi rzuca miecz pod nogi. Dłuższymi napaściami nie będziem się dręczyć: Późniejszy w kłótni, pierwszy pójdę cię obręczyć, A gdy nas między wyższych los malarzy sadzi, Żółć z czernidłem dla … Przeczytaj wiersz
Idylla — O, miasto! cóż są twoje częstokroć pałace? Łzami dobrych zlepiane ubogiego prace: A gospodarze onych najczęściej bez cudu Piją krew i żrą ciało jęczącego ludu. Pełne są turmy Judy familiji winnej Za łączenie w przaśniki posoki dziecinnej. Wnet ujrzem czarownice wleczone na stosy, Wilkołek z opętanym pojeży nam włosy; Młodek bez doświadczenia i … Przeczytaj wiersz
Sól attycką poważam, kopalnej nie ganię, Można, owszem, pochwały szczerze pisać na nie. Jaką ta w skarbcach ziemi rozmnaża się mocą, Natura nam to grubą przesłoniła nocą. Ci twierdzą, że się skała z wiecznych ogniów poci I kamień słony tworzy z takowych wilgoci; Inni, że po jaskiniach swoje gąszcze składał, Gdy możniejszy Ocean cały krąg … Przeczytaj wiersz
Szczygieł, między kanarki w ptaszarni zamkniony, Słabym głosem przetwarza melodyjne tony; Gdy się ozwiesz, słowiku, nucą drudzy ptacy, Lecz w rozpaczy zostawiasz znęcone do pracy. Tobie, poeto, sławny dowcipem i gustem, Należało się rodzić pod rzymskim Augustem, Lecz jego rówiennika fortuna łaskawa Chcąc uczcić, przeniosła cię w czasy Stanisława. Czyli wiejskie piosneczki zadmiesz na fujarze, … Przeczytaj wiersz
Mało przywykłe do pokory czoła Przed Tobą, Boże, niżymy jedynie. Wojsko do Ciebie, Pana swego, woła: Niech dzielność nasza Twoim wsparciem słynie! Błogosław głowę, która nami włada! Utwierdź w nas trwałe, nieprzełomne męstwo: Niech bezustannie wojownik przekłada Sławę nad wszystko, nad zdrowie zwycięstwo! Niech nas poważa świat, z ludzkości znanych Dla pokonanych!