Adam Zagajewski (1945–2021) jest jednym z najwybitniejszych współczesnych polskich poetów, eseistów i prozaików. Jego twórczość, obejmująca szeroki zakres tematów, od politycznych po metafizyczne, zdobyła uznanie zarówno w Polsce, jak i za granicą. Jego twórczość, pełna głębokich refleksji, wrażliwości na piękno świata i historycznych odniesień, stanowi trwały wkład w literaturę światową. Adam Zagajewski zmarł 21 marca 2021 roku w Krakowie.
Adam Zagajewski urodził się 21 czerwca 1945 roku we Lwowie, jednak wkrótce po jego narodzinach jego rodzina została przesiedlona do Gliwic na Śląsku, w wyniku powojennych zmian granic. Studiował filozofię i psychologię na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, gdzie zetknął się z wieloma intelektualnymi i literackimi kręgami.
Zagajewski zadebiutował w 1967 roku w prasie literackiej. Był związany z grupą poetycką „Teraz” oraz z krakowską grupą „Teraz”, której działalność miała charakter opozycyjny wobec ówczesnego reżimu komunistycznego. W latach 70. stał się jednym z czołowych przedstawicieli tzw. Nowej Fali, ruchu literackiego, który sprzeciwiał się socrealizmowi i propagandzie.
W 1972 roku ukazał się jego debiutancki tom poezji, „Komunikat”, a później kolejne, takie jak „Sklepy mięsne” (1975) i „List. Oda do wielości” (1983). Jego wiersze często nawiązywały do doświadczeń historycznych, politycznych oraz refleksji nad kondycją człowieka.
W 1982 roku, w wyniku wprowadzenia stanu wojennego w Polsce, Zagajewski wyemigrował do Paryża. Tam kontynuował swoją twórczość literacką i publikował zarówno po polsku, jak i po angielsku. Jego emigracyjna twórczość zyskała międzynarodowe uznanie, a jego poezja była tłumaczona na wiele języków.
Po 1989 roku, po upadku komunizmu, Adam Zagajewski zaczął regularnie odwiedzać Polskę, a w 2002 roku osiadł w Krakowie na stałe. Jego późniejsze tomy poezji, takie jak „Ziemia ognista” (1994), „Pragnienie” (1999), „Anteny” (2005) i „Asymetria” (2014) umocniły jego pozycję jako jednego z najważniejszych głosów literackich swojego pokolenia.
Oprócz poezji, Zagajewski był także cenionym eseistą. Jego zbiory esejów, takie jak „Dwa miasta” (1991), „W cudzym pięknie” (1998) i „Obrona żarliwości” (2002), są głębokimi refleksjami na temat sztuki, literatury, historii i filozofii.
Adam Zagajewski otrzymał wiele prestiżowych nagród literackich, w tym Nagrodę im. Kościelskich (1975), Międzynarodową Nagrodę Neustadt w dziedzinie literatury (2004), a także był wymieniany jako kandydat do Literackiej Nagrody Nobla. Jego twórczość była również doceniana na uczelniach wyższych, gdzie pełnił funkcje wykładowcy, m.in. na Uniwersytecie w Houston.
Julianowi Kornhauserowi Nosimy używane słowa, wzniosłość i rozpacz zjedzone przez cudze usta, chodzimy po zapadniach cudzego przerażenia, w encyklopedii odkrywamy starość, wieczorem udajemy, że wybuchła wojna, rozmawiamy z Baczyńskim, pakujemy się w pośpiechu, przypominamy sobie dawnych poetów, wychodzimy na dworzec, potępiamy faszyzm, po czym triumfalnie, w przedziale pierwszej klasy, w pierwszej osobie liczby mnogiej, dajemy … Przeczytaj wiersz
Spróbuj opiewać okaleczony świat. Pamiętaj o długich dniach czerwca i o poziomkach, kroplach wina rosé. O pokrzywach, które metodycznie zarastały opuszczone domostwa wygnanych. Musisz opiewać okaleczony świat. Patrzyłeś na eleganckie jachty i okręty; jeden z nich miał przed sobą długą podróż, na inny czekała tylko słona nicość. Widziałeś uchodźców, którzy szli donikąd , słyszałeś oprawców, … Przeczytaj wiersz
Dla ciebie – może śpisz teraz, w chmurze wełnianych snów – piszę nie tylko ten wiersz. Dla ciebie, zwycięskiej, uśmiechniętej, pięknej, ale także dla ciebie smutnej, pokonanej (chociaż nigdy nie zdołam zrozumieć, kto mógłby pokonać ciebie!), dla ciebie nieufnej, niespokojnej, dla ciebie piszę wiersz za wierszem, jakbym chciał któregoś dnia – jak żółw … Przeczytaj wiersz
Wieczorem, w obcym mieście, szedłem ulicą, która nie miała imienia. Coraz głębiej zanurzałem się w obcość, w gęstą wiosnę, po stopniach kamiennych. Padał ciepły deszcz i ptaki śpiewały cicho; czułość była w ich głosach dalekich. Syreny statków płakały w porcie, żegnając się z ziemią znajomą. W otwartych szeroko oknach kamienic stały postaci ze … Przeczytaj wiersz
Afrykanin a nie Murzyn nie słyszy się już dziś o Murzynach którzy zginęli w kopalni węgla to robotnicy afrykańscy ze zmiażdżonymi czaszkami spoczęli pod zwałami mózgu nie słyszy się już dziś o rzeźniku starym rycerzu krwi sklepy mięsne oto muzea nowej wrażliwości urzędnik a nie kat nie słyszy się już dziś o hyclu którego nienawidziły … Przeczytaj wiersz
Słuchaliśmy długo muzyki – trochę Bacha, trochę smutnego Schuberta. Przez moment słuchaliśmy milczenia. Na ulicy szalała zawieja, wiatr przyciskał do murów swoją siną twarz. Umarli ścigali się na sankach i rzucali śnieżkami w nasze okna.
Wczesne godziny przedpołudnia; jeszcze nie piszesz (nie próbujesz pisać, raczej), tylko leniwie czytasz. Wszystko jest nieruchome, spokojne, pełne, tak jakby to był prezent ofiarowany przez muzę powolności, jak dawniej, w dzieciństwie, na wakacjach, kiedy długo studiowało się kolorowa mapę przed wycieczką, mapę, która obiecywała tak wiele, głębokie stawy w lesie jak świecące oczy motyli, … Przeczytaj wiersz
Pamięci Josifa Brodskiego i Krzysztofa Kieślowskiego Słońce było tak delikatne, tak młodziutkie, że baliśmy się o nie trochę; nieostrożny ruch ręki mógł je porysować, nawet krzyk – gdyby ktoś chciał krzyknąć – zagrażał mu; tylko rozpędzonym jaskółkom o skrzydłach jakby odlanych z żeliwa, twardych, wolno było gwizdać głośno, ponieważ one spędziły krótkie, pełne niepokoju dzieciństwo … Przeczytaj wiersz
B. T. Czy kochasz słowa tak jak nieśmiały czarodziej kocha chwilę ciszy – już po występie, kiedy jest sam w pustej szatni, w której płonie smolistym, tłustym płomieniem żółta świeca? Jaka miłość dozwoli ci pchnąć ciężką bramę, tak żebyś znowu poczuł zapach tego drewna i rdzawy smak wody z archaicznej studni, i żebyś … Przeczytaj wiersz
Odwiedzaj swoje wspomnienia, Uszyj dla niech płócienne pokrowce. Odsłoń okna i otwórz powietrze. Bądź dla nich serdeczny i nigdy nie daj im poznać po sobie. To są twoje wspomnienia. Myśl o tym, kiedy płyniesz w sargassowym morzu pamięci i trawa morska zarasta ci usta. To są twoje wspomnienia, których nie zapomnisz aż do końca życia.
Nawet w wielkim mieście zapada niekiedy cisza i słychać, jak po chodniku, pchane przez wiatr, przesuwają się zeszłoroczne liście, w ich nie kończącej się wędrówce ku zniszczeniu.
Za dużo o śmierci, o cieniach. Napisz o życiu, o zwykłym dniu, o pragnieniu ładu. Dzwonek szkolny może być wzorem umiarkowania, nawet erudycji. Za dużo śmierci, zbyt wiele czarnego olśnienia. Zobacz, narody stłoczone na ciasnych stadionach śpiewają hymny nienawiści. Za dużo muzyki za mało zgody, spokoju, rozumu. Napisz o chwilach, kiedy kładki przyjaźni zdają się … Przeczytaj wiersz
Przechodziłem pod namiotami drzew i krople deszczu dosięgały mnie niekiedy, jakby pytając: czy chcesz cierpieć? Czy chcesz płakać? Powietrze było wilgotne, Liście błyszczące, zapach wiosny i nieszczęścia
On działa, w blasku i w ciemności, w huku wodospadów i w ciszy snu, lecz inaczej, niż głoszą wasi pasterze, pozostający pod dobrą opieką. Szuka najdłuższej linii, drogi, która jest tak okrężna, że prawie niewidoczna. Gubi się w cierpieniu. Tylko ślepcy, tylko sowy czują czasem jej nikły ślad pod powieką.
Epikur z mojej klatki schodowej po wieczornym uniwersytecie marksizmu-leninizmu po skróconym kursie miłości dwa razy dziennie wypuszcza na wolność swoją teściową schorowaną staruszkę która pluje starą czarną krwią i mówi do niego ty skurwysynu Wtedy on nastawia na nią radio gdzie właśnie audycja pełnym głosem o sprawach młodzieży i myśli jeszcze jestem młody moje życie … Przeczytaj wiersz