Ignacy Krasicki był jednym z najwybitniejszych literatów polskiego oświecenia. Urodził się 3 lutego 1735 roku w Dubiecku nad Sanem w zubożałej rodzinie szlacheckiej. Po ukończeniu nauki w kolegium jezuickim w Lwowie studiował w seminarium duchownym w Warszawie, a następnie w latach 1759 – 1761 kontynuował edukację w Rzymie.
Duchowna kariera Krasickiego rozpoczęła się od panowania Stanisława Augusta. W 1766 roku został mianowany biskupem warmińskim, co uczyniło go nie tylko zwierzchnikiem diecezji, ale także członkiem Senatu Rzeczypospolitej. Krasicki aktywnie uczestniczył w obiadach czwartkowych i wspierał reformy polityczne i kulturalne.
W 1795 roku, po trzecim rozbiorze Polski, Krasicki przeszedł pod zwierzchnictwo Prus i został mianowany arcybiskupem gnieźnieńskim. Zmarł 14 marca 1801 roku w Berlinie.
Krasicki był wszechstronnym twórcą – poetą, prozaikiem, publicystą i satyrykiem. Jego twórczość miała charakter dydaktyczny, często krytykował wady społeczne, jednocześnie promując idee oświecenia, racjonalizmu i reformy państwa.
Bajki i satyry
Jego „Bajki i przypowieści” (1779) to zbiór krótkich utworów o alegorycznym charakterze, które piętnowały ludzkie przywary i nierozsądne postawy. Bajki Krasickiego takie jak „Dewotka”, „Kruk i lis”, czy „Malarze” wyróżniają się zwięzłością i ironią.
Powieści
Krasicki był także pionierem polskiej powieści. Jego „Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki” (1776) to pierwsza polska powieść nowożytna. Utwór ten łączy wątki satyryczne i dydaktyczne, przedstawiając losy młodego szlachcica, który przechodzi moralną przemianę.
Poematy heroikomiczne
Szczególne miejsce w jego twórczości zajmują poematy heroikomiczne, np. „Monachomachia” (1778) i „Antymonachomachia” (1780), w których Krasicki parodiuje życie zakonników, ukazując ich lenistwo i obłudę.
Pisma historyczne i encyklopedyczne
Krasicki był również autorem „Historii Polski” (1795), w której przedstawił dzieje państwa w sposób zwięzły i przystępny. Jego dorobek obejmuje także prace encyklopedyczne, takie jak „Zbiór potrzebniejszych wiadomości” (1781), będące pierwszą polską encyklopedią.
Nieraz myślałem o przywarach każdego stanu i skutek mojego myślenia ten był, iż nie masz w świecie sytuacji takowej, która by nie miała w sobie jakowej zdrożności: mniej ich lub więcej czyni to, co my zowiemy szczęściem. To najgorzej, iż co dobre, traci czasem swój powab; co złe, im dłużej trwa, tym przykrzejsze. Stąd też … Przeczytaj wiersz
Kiedy zimno albo mglisto, komin najmilszy towarzysz, a przy nim marzy się. Był kałamarz, papier i pióro na pogotowiu, co się więc wymarzyło, to się i napisało. Stąd pochodzi, Michale, że co w wierszach marzą, Nigdy nie są kontenci i zawsze się skarżą? A choć je sława wielbi, której każdy łaknie, Niesyci zawżdy znajdą, że … Przeczytaj wiersz
Na garcu zasadzony i kwarcie, i flaszy, Zda się podłym twój urząd, mospanie podczaszy. Nie myśleli tak starzy, gdy go stanowili; Chcieli oni porządku i w tym, jakby pili. Więc na pamiątkę ojców naszych wiekopomnych, Choć masz urząd pijacki, wodzem masz być skromnych. Tobie zatem, aby się zniósł zbytek w narodzie, Tobie to dzieło niosę … Przeczytaj wiersz
Panie Michale, Wiesz doskonale, W codziennym trudzie Co to są ludzie. Tych złość zaślepia, Tych zysk zasklepia, Tych sława łudzi, Tych zazdrość budzi. Ci nadto kryślą, Ci nic nie myślą. Więc źle na świecie? Żyjem w nim przecie! Czyż się wynosić? Zostać, lecz znosić! Bo któż bez ale? Panie Michale.
Można przestać na małym, mój księże plebanie, Dogodzić miernym chęciom, na to zawsze stanie, Byle tylko mieć chęci ona roztropnej wodzy, W jakimkolwiek bądź stanie, nie będziem ubodzy. Czegoż „trzeba istotnie? Zaprawdę niewiele, My się zbyt kochający, my nieprzyjaciele, My jesteśmy nieszczęścia naszego działacze. Ów głupi, co świat posiadł, a posiadłszy płacze, Bo już nie … Przeczytaj wiersz
Panie Jędrzeju, ach cóż się to święci! Nie tak bywało za naszej pamięci. Nie chodził zdrajca po mieście bezpiecznie, Łgali i przedtem, ale łgali grzecznie, Tracili za nas, ale każdy w domu, Była rozpusta, ale po kryjomu, Były oszusty, ale nie ustawnie, Kradli jak dzisiaj, ale nie tak jawnie. Panie Jędrzeju, ach cóż to się … Przeczytaj wiersz
Ludźmi zysk, bojaźń i nadzieja rządzi, Każdy z nich własną żądzą oszukany, Siebie nie patrzy, a o drugich sądzi. Filozof wielki, mędrzec zawołany, Króle, statysty, rycerze, biskupi, Księże Marcinie, wszyscy ludzie głupi. Dziwisz się temu, mój księże Marcinie? Nie dziw się, prawda to jest oczywista, Na tym się wszyscy oparli terminie, A żaden z głupstwa … Przeczytaj wiersz
Mości panie Rodkiewicz, miałeś wielką pracę, Przepisałeś mnie wiernie, czymże ci zapłacę? Wdzięczność hojnym być każe, lecz Parnas ubogi; Laur, prawda, wielce sławny, ale nie jest drogi, A kadzidła nie tuczą; źle być niewdzięcznikiem, Więc ci zwykłą monetą zapłacę — wierszykiem. A ten o czym? Najsamprzód na podziękowanie, Żeby jednak do czego zmierzało pisanie, Podziękowawszy … Przeczytaj wiersz
Niewysławiony Marcinie, Coś w ogromnych brzuchów gminie Pierwsze roty godnie wodził I rozkoszne chwile płodził! Choć weteran, wodzisz jeszcze, Słusznie cię więc tam umieszczę, Gdzie wesołość hasłem głośnym, Hasłem rzeźwym i donośnym. Gdzie bluszcz laurem, gdzie dzban tarczą, Gdzie przywódcy nie dostarczą, Tam gdzie żwawo, tam gdzie hucznie, Marne względem mistrza ucznie. Tak wśród stepów, … Przeczytaj wiersz
Mój Ignacy, Któż bez pracy Zyskał szczęście I zamęście? Dworów łgarstwo I handlarstwo Wszystko w czasie Tam uda się, Gdy kto szczerze Rzeczy bierze, Mocnie ima, Co raz trzyma. Nasz los igra: Ten, co wygra, Rzeczy mierzy, A nie wierzy. Trwałość, żywość, A cierpliwość, To bogaci. A ten traci, Kto się spuszcza I opuszcza Dobrą … Przeczytaj wiersz
Mój sąsiedzie, mój Wojciechu, Idzie radość bez przyśpiechu, Nie gdy chcemy, do nas chodzi, Nie gdy chcemy, troski słodzi. Bywa jednak, lecz gdy zechce, Kto zbyt pragnie, ten jej nie chce. Więc pragnący czasem śmiechu, Nie przynaglaj, mój Wojciechu. Przyjdzie, ujźrzysz ją w twej chacie, Osłodzi myśl po utracie, Lecz jak łupina w orzechu, Tak … Przeczytaj wiersz
Wyobrażenie życia ludzkiego tak by można uczynić: Nieznacznie szczep mały wschodzi I nim starania nadgrodzi, Pielęgnujących troskliwość Wznawia smutek i dotkliwość. W skutkach często się zawodzi, Kwiat spada, owoc nie wschodzi. Gdy zejdzie: Łudzą strzeżących nadzieje, Czyli strzeżony dojźrzeje, Czy dojźrzeje w własnej porze? Więc w trwogi, w nadziei sporze. Gdy oczekują na przyście Wzrasta … Przeczytaj wiersz
Panie doktorze, gdy się rozgadacie, Rzadko rzecz bywa ku naszej pociesze, Zawsze w zanadrzu coś złego chowacie, Ażeby straszyć lekkowierne rzesze. Dobrze czynicie z tą wymową waszą: Szczodrzy są tacy, którzy się przestraszą. Rolnik rżnie pługiem, ogrodnik nożycą, Furman pracuje i wołem, i osłem; Czym się wzmagają, tym się ludzie szczycą, Trzeba żyć, człeku, powziętym … Przeczytaj wiersz
Do Ciebie, Panie, wznosiem nasze prośby, Czy cieszysz dary, czyli trwożysz groźby, Zawsze jest szczęście pod twym świętym progiem, Boś ty jest Bogiem. Stwórco! stworzenie wsparcia twego czeka, Z niczegoś stworzył marnego człowieka, A dając duszę, choć zejście przyśpieje, Dałeś nadzieję. Bo cóż żyć bez niej? Dar nie byłby darem, Tyś dobroczynny przedziwnym wymiarem Połączył … Przeczytaj wiersz
O wy, co wszystkie porzuciwszy względy, Za cackiem bieżyć gotowi w zapędy, Za cackiem, które zbyt wysoko leci, Bajki wam niosę, posłuchajcie, dzieci. Wy, których tylko niestatek żywiołem, Co się o fraszki uganiacie wspołem, O fraszki, których zysk maże i szpeci, Bajki wam niosę, posłuchajcie, dzieci. Wy, którzy marne przybrawszy postaci, Baśniami łudzić umiecie współbraci, … Przeczytaj wiersz
Ksiądz majster jezuita chcąc ojców zabawić Starał się bardzo piękny dyjalog wyprawić; A że właśnie do rzeczy było z karnawałem, Przedsięwziął diabła bitwę dać z świętym Michałem. Za czym dla archanioła zgotowano skrzydła; Żeby zaś diabła postać stała się obrzydła I tym większym zwycięzca mógł wsławić się plonem, Diabła z sześciołokciowym klejono ogonem. Gdy przyszło … Przeczytaj wiersz
I na lądzie, i na morzu, Wszędzie bieda, mój Grzegorzu. Młodość miłą zowią wiosną, Żywość, wdzięki są w tej porze, I przy kwiatach kolce rosną, Trudno brykać przy dozorze. Więc wiek męski szczęściu zdolny, Ale żona, ale dzieci, Zakręt domowy i rolny Od sług, od sąsiad, od kmieci. Starość za tym idzie sporzej, Trzeba innym … Przeczytaj wiersz
Pewien derwisz uczony rano i w południe Co dzień pił świętą wodę z Mahometa studnie. Postrzegł to uczeń, a chcąc większym być doktorem, Czerpał z tej studni rano, w południe, wieczorem. Cóż się stało? Gdy mniemał, że już mędrcem został – I nic się nie nauczył, i puchliny dostał.
W zwierściadło, co powiększa, wspojźrzał człowiek mały: Ucieszył się niezmiernie, że tak okazały. Mniemał już być olbrzymem; gdy się więc nasrożył, Ktoś zwierściadło, co zmniejsza, przed niego położył. Stłukł obydwie i odtąd zwierściadłom nie wierzył. Poznał prawdę na koniec, gdy się piędzią zmierzył.
Darmo tym być, do czego kto się nie urodził. Kryształ brylantowany wielu oczy zwodził; Gdy się więc nad rubiny i szmaragi drożył, Ktoś prawdziwy dyjament z nim obok położył. Zgasł kryształ; a co niegdyś jaśniał u obrączki, Ledwo go potem złotnik chciał zażyć do sprzączki.
Kiedy czas przyzwoity do dojźrzenia nastał, Pytała dynia dęba, jak też długo wzrastał? „Sto lat”. „Jam w sto dni zeszła taką, jak mnie widzisz” Rzekła dynia. Dąb na to: „Próżno ze mnie szydzisz; Pięknaś, prawda, na pozór, na pozór też słyniesz: Jakeś prędko urosła, tak też prędko zginiesz”.