Ballada to gatunek literacki łączący elementy liryki, epiki i dramatu. Jest to utwór narracyjny o dynamicznej fabule, często z wątkami fantastycznymi, ludowymi wierzeniami i tajemniczym nastrojem.
Historia ballady sięga średniowiecza, kiedy była popularna jako pieśń ludowa w Europie, szczególnie we Francji, Anglii i Niemczech. Początkowo miała charakter śpiewanej opowieści o bohaterach, miłości lub wydarzeniach nadprzyrodzonych. W XIV wieku pojawiła się we Włoszech jako forma poetycko-muzyczna, spopularyzowana przez twórców takich jak Francesco Landini.
W literaturze ballada rozwinęła się szczególnie w epoce romantyzmu. W Polsce gatunek ten zyskał popularność dzięki Adamowi Mickiewiczowi, którego Ballady i romanse (1822) zapoczątkowały romantyzm w literaturze polskiej. Ballada romantyczna łączyła ludowe inspiracje z refleksją nad losem człowieka i siłami natury. Dziś ballada funkcjonuje zarówno w literaturze, jak i w muzyce, zwłaszcza jako ballada rockowa lub folkowa.
Ballada to gatunek literacki łączący elementy liryki, epiki i dramatu. Jest to utwór narracyjny często o podniosłym lub tajemniczym charakterze, często osnuty wokół legend, podań lub wydarzeń historycznych. Ballady charakteryzują się dynamiczną fabułą, zawierającą elementy fantastyczne, ludowe wierzenia i motywy nadprzyrodzone. Charakterystyczne dla ballady są również liczne dialogi, dramatyczne zwroty akcji oraz moralizatorskie przesłanie.
W warstwie formalnej ballada ma budowę stroficzną, często z refrenem lub powtórzeniami, co nadaje jej melodyjności i rytmiczności. Wersy mogą mieć różną długość, a rymy występują w układzie parzystym lub przeplatanym.
Kolejną cechą ballady jest jej dramatyzm – dialogi i szybkie zwroty akcji nadają utworowi intensywność, a zakończenie bywa zaskakujące lub tragiczne. Postacie często stają przed moralnym wyborem, a sprawiedliwość wymierza siła wyższa, natura lub nadprzyrodzone istoty.
Ballada była popularna w literaturze romantycznej – w Polsce rozwinęła ją m.in. Adam Mickiewicz. Łączyła inspiracje folklorem z refleksją nad losem człowieka, co czyni ją wyjątkowym gatunkiem o uniwersalnym przekazie.
— Wyjeżdżaj braciszku, bo już na cię czas — bo sam nie przejedziesz przez ten gęsty las. Braciszku — braciszku! weź ten kwiatek w dłoń, w każdej złej przygodzie dzwoń dzwoneczkiem — dzwoń! Do piersi — braciszku — wdzięczny kwiatek tul! ten dzwoneczek polny dał mi leśny król! Braciszek zatoczył koniem w ciemny bór, a … Przeczytaj wiersz
Postukiwał dziadyga o ziem kulą drewnianą, Miał ci nogę obciętą aż po samo kolano. Szedł skądkolwiek gdziekolwiek — byle zażyć wywczasu, Nad brzegami strumienia stanął tyłem do lasu. Stał i patrzał tem białkiem, co w niem pełno czerwieni, Oj da-dana, da-dana! — jak się strumień strumieni! Wychynęła z głębiny rusałczana dziewczyca, Obryzgała mu ślepie, aż … Przeczytaj wiersz
Hej, Madej Mróz Rozżarł się srodze! Narządził wóz Z żelaza-lodu. Wsiadł nań i mroźnym wichrom puścił wodze!.. Runął na ziemię, na biedę narodu, Okrutny, luty, bezlitosny zbój, W żelazne uchwycił kleszcze, Co mu na drodze Stało, i ziemię pchnął na ruję ruj, W lodowej śmierci uściski złowieszcze!… Upiory drzew Zlodniałe ściska, Aż biała krew Szadzi … Przeczytaj wiersz
W Abruzach żył zbójca, odważny, krwi chciwy, Czasami wspaniały, lecz w zemście straszliwy, Na zamki i dwory, i mnichów klasztory Napadał — rabował i palił. Napróżno król liczne wysyłał zastępy, By przetrząść wąwozy i lasów ostępy; Pod ziemią szukali, lecz z niczem wracali, Bo zbójca się zawsze ocalił. Noc była — wiatr szumiąc kołysał dębiną, … Przeczytaj wiersz
Nie czerń lecz szarość wszędzie Ta nić szara się przędzie Ona za mną, przede mną i przy mnie Ona rankiem w mej głowie W dłoni i w pierwszym słowie Niczym gołąb pocztowy powraca Szarą nicią przeszyty I do świata przyszyty Tak jak guzik do szarego płaszcza Z szarej włóczki me myśli Zgrzebne dni i tygodnie … Przeczytaj wiersz
patrzą lecz mało widzą słuchają nie słyszą mówią lecz nic nam to nie mówi już prawie są ciszą istnieją nieistotnie coraz bledsze kopie zaginionego w lustrze Autentyku ich rozkład do którego stosują się skrupulatnie jest co do minuty nieaktualny od czasu do czasu bawią się z czasem w chowanego szukając rano i wieczorem nieistniejącego odbicia … Przeczytaj wiersz
1 budzą się w środku nocy odcięci od pępowiny ojczyzny z zakneblowanymi ustami nie czując ziemi pod stopami jeszcze przez chwilę majaczą w nich zatopione titaniki dzieciństwa 2 jest już po transplantacji języka transplantacja mózgu trwa tylko przeszczep serca wciąż się nie udaje i choć stare za duże pewnie przyjdzie z nim umrzeć 3 z … Przeczytaj wiersz
ojciec chce wstawać do pola już wiosnę czuje przez ściany jest trzecia on wszystkich budzi na wpół sparaliżowany gniadego chce zaprzęgać siać orać jechać do siana po rośnym koniczu brodzić daj spokój mówi mu mama dopiero przewróciłam cię na bok zapomniałeś że nie możesz chodzić lecz przez ojca woła wielkim głosem coś co chce ciemności … Przeczytaj wiersz
Po morzu, gdzie ryby jak jaskry pryskały w górę i w głąb, na korabiu z koralów jasnych panieneczki błękitne się śniły, na skrętach srebrnych trąb loki lotne jak obłoki kołysały na przejrzystych muszelkach rąk. Wyspy ciepłe kwitły jak żółw, mewy szybkie, ostre jak igły, szyły ciszę, to ją cięły na pół i u wody przypięte, … Przeczytaj wiersz
Zębate mury zamków na złotych murach skał, w dal… na zielonym niebie puszysty sztandar drżał… W dal na zębatych murach flet tęsknie głosem wił, snom młody rycerz składa! całopalenie krwi. Na pudlu mchów błękitnych, niebieskich, białych chmur wysypał rojem złotym – płomieniem uczuć wór. Na głosy perło-ptaków wysypał krew i łzy i w szrankach gwiazd … Przeczytaj wiersz
Pijany minstrel jestem tu, Patrzący w noc z ukosa, Od wielu nocy szukam snu, Kochanko złotowłosa!… Fałszywym śpiewem spędzić chcę Tęczowych snów twych tysiąc, Więc śpiewam tutaj w nocnej mgle, Bo miłość chcę ci przysiąc… Więc jeśli w strasznie nudnym śnie Całujesz oczy moje… Och, zbudź się! wszakże masz tu mnie, Wszak pod twym oknem … Przeczytaj wiersz
Nocą, nocą błękitną panienkom przy Morse‘ach i Juzach oczy gwiazdami kwitną, włosy rozchwiewa burza. Dzień złoty rozwija sztandar nad czarną budką dróżnika. Wiatr gwiżdże po brankardach, po drutach śpiewa muzyka… …wszystko jest niby tak samo: lato, i służba, i człowiek — a przecież do nieba bramą odjeżdża młodość i zdrowie… …dni odfruwają pachnące wciąż krótsze, … Przeczytaj wiersz
Dwudziestu dwóch morderców zawiśnie w Norymberdze mimo, że każdy z tych morderców miał dobrotliwe serce: jeden zbierał kwiatki drugi miłował dziatki trzeci narty uwielbiał czwarty łapał motyle piąty piosenki śpiewał szósty lubiał wycieczki siódmy miał żonę pobożną ósmy grał w piłkę nożną dziewiąty kochał cnotę dziesiąty rybki złote jedenasty ubogich wspierał dwunasty znaczki zbierał trzynasty … Przeczytaj wiersz
W styczniu trzeba było mrugać ciągle — raz za razem — ciągle — raz za razem — bo inaczej szron siadał na rzęsach, rudych rzęsach, co ciążyły głazem — i nie widać było uliczników, co skradali się skądsiś znienacka, i krzyczeli: «Meszygener Motl!», wyrywając mu z rąk kawał placka — Gdy się w styczniu długo … Przeczytaj wiersz
Matka pełna uśmiechu i chemii dłonie zamyślała w balii co wieczór… a nad dłońmi tymi trzej królowie spóźnieni płakali. Nawet aniołki. Gipsowe i krągłe na kolędach jak wielbłądach fruwające, krótkie szatki haftowane ogniem na jej ręce zrzucały w locie. Woda nie była zwykła. Ze źródeł, gdzie kadzidło rośnie i mirra, palma także. I w liściastej … Przeczytaj wiersz
Podobno anioł kulawy wziął go przykro za włosy i sprężynę niewidoczną tknął. Jak zabawkę, jak brzęczący badyl zasadził na kilometrze szesnastym. Potem anielskie wargi otworzył, długo patrzał i odjął rękę swą. Obok wąsatych w kołach wozów, śmigieł blaszanej trawy, nad rękami własnymi się mnożył, zielenią powolną rósł w głębokiej literze ust chłopiec przydrożny. Dzień po … Przeczytaj wiersz
Pod sierpem żółtej źrenicy ludzkiej, jastrzębiej czy kociej, na słowie wyjętym z gwiazdozbiorów nocnych żałobny utknął paznokieć. Rysę na dźwięku słowa zaznaczył mocno aż do krwi i sokiem tym począł rysować wzory substancji modrych. Pod pokrywą z martwego srebra zakipiała woda baśniowa i burzyły się zioła, skręcały aż gestem musiał prostować. Brwi skupiły tu noc … Przeczytaj wiersz
Niedostępna ludzkim oczom, że nikt po niej się nie błąka, W swym bezpieczu szmaragdowym rozkwitała w bezmiar łąka, Strumień skrzył się na zieleni nieustannie zmienną łatą, A gwoździki spoza trawy wykrapiały się wiśniato. Świerszcz, od rosy napęczniały, ciemnił pysk nadmiarem śliny, I dmuchawiec kroplą mlecza błyskał w zadrach swej łęciny, A dech łąki wrzał od … Przeczytaj wiersz
Wejdź do nas, staruszku, w podwórzec zamkowy, Spoczynek potrzebny dla siwej twej głowy, Chwileczki nie żałuj nam czasu. Mateczka się modli, a ojciec na łowy Wyruszył ze służbą do lasu. Zaśpiewaj bajeczkę nam jednę i drugą, My bajki lubimy namiętnie, I bardzo śpiewaka czekamy już długo — A dzieci słuchają tak chętnie. Srożyły się … Przeczytaj wiersz
1. Rzekł Nietoperz do żony: „Ale masz brzydkie błony”, więc żona u fryzjera błony sobie obcięła. Już nie mogła męża śledzić, więc mąż Kunę jął odwiedzać. Bywał u niej, przesiadywał, żonę mało co widywał. 2. Żona w jaskini siedzi, gołych kości się wstydzi, aż pewnego wieczora, gdy mąż powrócił z bora, wychynęła zza skały, ukazując … Przeczytaj wiersz