Kazimierz Przerwa-Tetmajer to polski poeta, prozaik, dramaturg i tłumacz, zaliczany do grona najwybitniejszych przedstawicieli Młodej Polski. Urodził się 12 lutego 1865 roku w Ludźmierzu na Podhalu, w rodzinie związanej z polskim ruchem narodowym i kulturalnym.
Po ukończeniu gimnazjum w Nowym Targu i studiach filozoficznych na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, Tetmajer zaczął publikować swoje pierwsze utwory literackie. W 1886 roku ukazała się jego debiutancka nowela pt. „Rekrut”.
Tetmajer tworzył w duchu estetyzmu i symbolizmu, charakteryzującym się nastrojowością, melancholią, zmysłowością i refleksyjnością. W jego tekstach poetyckich bardzo często pojawiają się takie symbolistyczne motywy jak mistyczne przeżycia, świat idealny czy nastroje duszy. Jego poezja była często inspirowana pięknem i kulturą Podhala, a także historią Polski i jej walką o niepodległość.
Zmarł 18 stycznia 1940 roku w Warszawie. Jego twórczość, pełna piękna i poetyckiej wrażliwości, cieszy się nadal dużą popularnością wśród czytelników.
Kocham Cię za to, że Cię kochać muszę, Kocham Cię za to, że Cię wielbić mogę, kocham Cię za to, żeś Ty mi jedyna piękną kobiecą objawiła duszę, że się przed Tobą kolano ugina i myśl o Tobie każda niesie trwogę, i niepokoi się tym, i pamięta, żeś może dla niej za czysta, za święta…
Kochałem ciebie… Zła dola nad nami od pierwszej chwili twarz jawiła ciemną; odszedłem – twemi pożegnany łzami nad wszystkiem w świecie, tylko nie nade mną. Odszedłem… Świat się cały nie zwalił ani runęły pod nim rusztowania, tylkom u progu twojego zostawił całe pragnienie i miłość kochania.
Szukałem Ciebie pośród kobiet roju, czekałem Ciebie o każdej godzinie, i pełen byłem trwóg i niepokoju, że zanim przyjdziesz, życie moje minie. Bo nie wątpiłem, że jesteś, że moje oczekiwanie nie jest czczem złudzeniem, że niedaleko gdzieś od Ciebie stoję z moją tęsknotą, nadzieją, pragnieniem. Od lat już całych niewidzialnym cieniem byłem przy Tobie, szukając … Przeczytaj wiersz
Zapłakały rdzawe liście rozpłakanych brzóz, na dalekie ciemne morza popłynął ich głos. Zapytały morza: „Czemu łkacie smutno tak? Czy wam słońca brak jasnego, czy wam deszczu brak?” „Nie brak nam jasnego słońca, deszcze chmury ślą, tylko ziemia, kędy rośniem, przesiąknięta krwią.”
Serce me spało, a moja myśl tonęła gdzieś w lazurze, nagle ujrzałem przy sobie tuż skromniutką, czarną różę. Wspaniałą krasą jej kwiat i liść bynajmniej się nie płoni, a przecież dziwny jakiś czar przykuwa wzrok mój do niej. Czarna różyczko! zerwę cię, na piersi przypnę sennej – serce się budzi – cóż to? ma dłoń … Przeczytaj wiersz
Gwiazdy są dla mnie jako modre kwiatki niezapominajek, posianych na grobie straconej wiary… tak dzieci w żałobie w kwiaty pamięci stroją grób swej matki.
Jak dziwnie smutne, posępne, złowieszcze Jest to zegaru miarowe stąpanie — Słucham i zimne przejmują mię dreszcze… Coraz mniej życia, niebytu otchłanie Coraz mi bliższe, śmierci przeraźliwe, Groźne widziadło ciśnie mi się w oczy — — Straszno pomyśleć, że ciało dziś żywe, Niedługo w trumnie robactwo roztoczy. Okropna wizya!… Naokoło wszyscy Sercu mojemu, duszy mojej … Przeczytaj wiersz
Złocisty-to był dzień. Błękitne zadumanie objęło cały świat. Na modrym oceanie słoneczny zasnął blask. Na ziemi i na niebie cisza zdawała się wsłuchiwać sama w siebie. Omdlewał w okrąg świat od światła i gorąca, różany płonął kwiat, srebrniała lilia drżąca, nad cichą, modrą toń nieskończonego morza płynęła kwiatów woń, jak lutni dźwięk w przestworza. Wtem … Przeczytaj wiersz
W skrzesanych turni rozpadlinie, W zawrotnej wysokości skalnej, Szumiący, bystry potok płynie Niedosłyszany, niewidzialny. Ze źródeł pod szczytami ścieka, Gdzie tęcza wiesza świetny nimb, A szumu jego tam zdaleka, Samotnych słucha garstka limb. Jak poświst wiatru w chmur pomroczy, Tam, z dołu, z ziemi, niesłyszany: On szumi — i wód fale toczy Między skrzesane, ciemne … Przeczytaj wiersz
Próżno w swej duszy przepastne otchłanie rzucasz źrenicę, jak ołów: nie spadnie głębiej, niż może, i zawsze coś na dnie nie dojrzanego dla niej pozostanie. Choćby poznała nawet rusztowanie, na którym cegła twych myśli się kładnie, by wznieść gmach czynów życia; choć odgadnie nawet fundament, na którym gmach stanie: to w tajemnicy pozostanie wiecznej szczyt … Przeczytaj wiersz
Olbrzymi, świetny kwiat — odurza mnie swą wonią, Oślepia barwą, w sieć chwyta mnie swych gałęzi, Próżno się wyrwać chcę: wszędzie mnie one gonią, Gdziekolwiek jestem, sieć oplata mnie i więzi. Lubieżny uścisk jej, jak ramion oplecenie, Szkarłat ma krasnych ust, łon śnieżność kielich kwiatu, Szmer liści, jako szept namiętny i westchnienie, Podobna jego woń … Przeczytaj wiersz
Noc na wód cichem, bezbrzeżnem pustkowiu. Przez nieruchome ciemnych chmur tumany Na fale księżyc prześwieca miedziany Wśród gwiazd, o blasku przygasłym ołowiu. Wiatr świszcząc głucho, jak w gęstem sitowiu, Pełza po wody powierzchni rozchwianej, I, zda się, wlecze senne oceany Ku nagich, skalnych wybrzeży wezgłowiu. Na głębi głuchej, ciemnej i bezkresnej, W mglistym księżyca blasku … Przeczytaj wiersz
Eviva l’arte! Człowiek zginąć musi — Cóż, kto pieniędzy nie ma, jest pariasem, Nędza porywa za gardło i dusi — Zginąć, to zginąć, jak pies, a tymczasem, Choć życie nasze splunięcia nie warte: Eviva l’arte! Eviva l’arte! Niechaj pasie brzuchy Nędzny filistrów naród! My artyści, My, którym często na chleb braknie suchy, My, do jesiennych … Przeczytaj wiersz
Wpatrzeni w nasz ideał święty dopóki serce tętni w nas, płyniemy doń przez fal odmęty, gdzie często zgubny sterczy głaz. Wkoło nas tłumy pełne szału walczą wśród konwulsyjnych drgnień: my, dążąc wciąż do ideału, niepomni siebie patrzym weń. Mijają lata: już ramiona nie mogą wiosłem fali pruć: na pierś się chyli skroń zmęczona, opuścić trzeba … Przeczytaj wiersz
Kochany Jerzy mój! Pisę tu ztela Ten list do ciebie, a pisęcy, płacę. Świat mię caluśki nic nie uwesela, Kie w lesie pasę, wnet krowy potracę, Bo syćko myślę, kielo nas ozdziela Kraju i cy się tyz jesce zobacę? Kiebyś ty wiedział, jakoś mię zasmucił, Mój złociusieńki, tobyś się haw wrócił. Głowa mię boli, serdecka … Przeczytaj wiersz
O cicha, mglista, o smutna jesieni! Już w duszę czar twój dziwny, senny spływa, przychodzą chmary zapomnianych cieni, tęsknota wiedzie je smutna i tkliwa, ileż miłości, och, ileż kochania umarła przeszłość z naszych serc pochłania, z naszych serc biednych, z naszych serc bezdeni… Zamykam oczy… Blade ciche cienie suną się w liści posępnym szeleście … Przeczytaj wiersz
Przekleństwo?… Tylko dziki, kiedy się skaleczy, złorzeczy swemu bogu, skrytemu w przestworze. Ironia?… Lecz największe z szyderstw czyż się może równać z ironią biegu najzwyklejszych rzeczy? Wzgarda… lecz tylko głupiec gardzi tym ciężarem, którego wziąć na słabe nie zdoła ramiona. Rozpacz?… Więc za przykładem trzeba iść skorpiona, co się zabija, kiedy otoczą go żarem? Walka?… … Przeczytaj wiersz
Szukam na próżno – odnaleźć nie mogę – Nie mogę znaleźć dawnej duszy mojej… Gdzież jest? Gdzie znikła?… Ach! przede mną stoi jakiś cień – jodła widna przez szeżogę. Jakiś, cień, mara blada, znikła zjawa – smutno się, trwożnie, bojaźliwie do mnie zza mgły uśmiecha – patrzę nieprzytomnie, strach mi wśród piersi zrywa się i … Przeczytaj wiersz
Lubię, kiedy kobieta omdlewa w objęciu, kiedy w lubieżnym zwisa przez ramię przegięciu, gdy jej oczy zachodzą mgłą, twarz cała blednie, i wargi się wilgotnie rozchylą bezwiednie. Lubię, kiedy ją rozkosz i żądza oniemi, gdy wpija się w ramiona palcami drżącemi, gdy krótkim, urywanym oddycha oddechem i oddaje się cała z mdlejacym uśmiechem. I lubię … Przeczytaj wiersz
Nie wierzę w nic, nie pragnę niczego na świecie, wstręt mam do wszystkich czynów, drwię z wszelkich zapałów: posągi moich marzeń strącam z piedestałów i zdruzgotane rzucam w niepamięci śmiecie… A wprzód je depcę z żalu tak dzikim szaleństwem, jak rzeźbiarz, co chciał zakląć w marmur Afrodytę, widząc trud swój daremnym, marmury rozbite depce, plącząc … Przeczytaj wiersz
Po cichych smrekach o ciemnej zieleni kładło się słońce złotymi plamami; pogodny błękit wisiał ponad nami pełen przymglonych słonecznych odcieni. W głębi wąwozu po zrębach kamieni spieniony potok huczał kaskadami; czasem ktoś krzyknął – echo głosu mami, jakby z niezmiennych leciało przestrzeni. Czasem błądzącej trzody po uboczy spiżowe dzwonki dźwięczały w przeźroczy; czasem wiatr drzewa … Przeczytaj wiersz