Taras Szewczenko

Taras Szewczenko (ukr. Тарас Шевченко) jest jednym z najbardziej znanych ukraińskich poetów, pisarzy, malarzy i działaczy społecznych XIX wieku. Urodził się 25 lu­te­go lub 9 marca 1814 roku we wsi Moryńce w guberni kijowskiej, w rodzinie chłopskiej. Jest uznawany za narodowego poetę Ukrainy i symbol walki o ukraińską niepodległość oraz zachowanie tożsamości narodowej. Szewczenko wychował się w ubogiej rodzinie, a jego rodzice zmarli, gdy był jeszcze dzieckiem. W wieku 14 lat został wzięty na służbę przez miejscowego ziemianina Pawła Engelhardta. To w jego domu Szewczenko po raz pierwszy zetknął się z malarstwem, co zainspirowało go do rozwijania talentów artystycznych.

W 1831 roku Engelhardt zabrał Szewczenkę do Wilna, a następnie do Petersburga. W Petersburgu Szewczenko zyskał możliwość kształcenia się u znanych artystów. Dzięki staraniom swoich przyjaciół, w tym malarza Karla Briułłowa, udało się wykupić Szewczenkę z pańszczyzny 22 kwietnia 1838 roku. Po uzyskaniu wolności, Taras wstąpił do Cesarskiej Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu.

W 1847 roku Szewczenko został aresztowany przez carskie władze za udział w Bractwie Cyryla i Metodego, tajnej organizacji promującej idee odrodzenia narodowego i społecznego. Został skazany na 10 lat zesłania w Orenburgu, podczas których zakazano mu pisania i malowania. Mimo tych ograniczeń, potajemnie kontynuował swoją twórczość.

Po powrocie z zesłania w 1857 roku, Szewczenko kontynuował swoją działalność literacką i artystyczną, jednak jego zdrowie znacznie się pogorszyło. Zmarł 10 marca 1861 roku w Petersburgu, ale zgodnie z jego ostatnią wolą, został pochowany w Kanivie nad Dnieprem – miejscu, które sam wybrał.

Poezja Tarasa Szewczenki

Taras Szewczenko jest powszechnie uznawany za jednego z najważniejszych ukraińskich twórców. Jego poezja, proza i dzieła malarskie pozostają niezwykle ważne dla ukraińskiej kultury i tożsamości narodowej. Jego prace były inspiracją dla wielu pokoleń Ukraińców walczących o niezależność i prawa narodowe.

Taras Szewczenko rozpoczął swoje próby poetyckie jeszcze w okresie poddaństwa, w 1837 roku, tworząc balladę „Urzeczona”. Po wykupieniu z poddaństwa w 1838 roku, intensywnie zajął się twórczością poetycką, pisząc w języku ukraińskim. Swój pierwszy utwór poetycki przekazał Hrebince, by ten zamieścił go w projektowanym dodatku ukraińskim do czasopisma „Otieczestwiennyje Zapiski”. Choć dodatek nie został wydany, wiersz ukazał się w 1841 roku w almanachu „Łastiwka”. Jego pierwsze dzieło literackie, „Kobzar” (1840), jest zbiorem poezji składającym się z ośmiu utworów, który szybko przyniósł mu sławę. W swoich utworach Szewczenko często poruszał tematy związane z walką o wolność, uciskiem narodowym i społecznym, oraz marzeniami o lepszej przyszłości Ukrainy. Jego poezja była na tyle wpływowa, że stała się inspiracją dla wielu późniejszych ruchów narodowo-wyzwoleńczych.

Motyw walki wyzwoleńczej jest obecny w wielu jego wczesnych utworach, takich jak „Iwan Pidkowa” (1839), „Noc Tarasa” (1839) i „Gamalej” (1842), poświęcony kozackim wyprawom do Turcji. Po powrocie z Ukrainy w 1843 roku, Szewczenko napisał rewolucyjny poemat „Sen”, będący ostrą satyrą na feudalno-pańszczyźnianą monarchię. Modernizował również ukraiński wiersz, wprowadzając nowe formy. Do jego najwybitniejszych utworów należą poematy „Kaukaz” (1845) oraz „Heretyk”, poświęcony pamięci Jana Husa.

Uwięziony w twierdzy Pietropawłowskiej, mimo zakazu, kontynuował twórczość literacką. Na zesłaniu, z dala od centrów kulturalnych, zapisywał wiersze liryczne i poematy w maleńkich zeszytach, ukrywając je przed władzami. Sam określał te utwory jako „poezję niewolniczą”.

Dziś Szewczenko jest postrzegany nie tylko jako poeta, ale jako symbol narodowego odrodzenia Ukrainy. Jego imieniem nazwano wiele ulic, placów, instytucji kulturalnych i edukacyjnych na całym świecie.

Wiersze Tarasa Szewczeniki