Władysław Szlengel urodził się 10 maja 1914 roku w Warszawie, w rodzinie żydowskiej, jego ojciec był malarzem tworzącym plakaty filmowe. W okresie młodości studiował filologię polską na Uniwersytecie Warszawskim. W 1930 roku ukończył Szkołę Handlową Zgromadzenia Kupców miasta Warszawy. Był członkiem i aktywistą w organizacjach młodzieżowych, a także działał w teatrze amatorskim.
Talent do pisania poezji odkrył w sobie w latach szkolnych. Swoje teksty publikował w gazetce studenckiej. Szlengel pisał wyłącznie po polsku. Do 1939 r. był jednym z najbardziej rozpoznawalnych tekściarzy w Polsce i autorem kilku popularnych piosenek. Publikował także artykuły satyryczne w tygodniku „Szpilki” oraz polityczne w „Robotniku” i lwowskiej gazecie „Sygnały”.
Po wybuchu II wojny światowej i okupacji niemieckiej Warszawy, Szlengel znalazł się w getcie warszawskim. Tam aktywnie uczestniczył w życiu kulturalnym i artystycznym getta. Stał się organizatorem życia kulturalnego w dzielnicy getta. Tworzył wiersze, opowiadania i utwory dramatyczne. Brał udział w obronie Warszawy w 1939 r. Później wraz z żoną przeniósł się do okupowanego wówczas przez Sowietów Białegostoku. Tam pracował jako dyrektor miejscowego Teatru Miniatura. W 1940 r. powrócił do Warszawy. 16 listopada 1940 r. ulica Waliców, przy której mieszkał, została włączona do getta warszawskiego.
Jego twórczość jest ważnym świadectwem czasów Holocaustu i tragicznych wydarzeń związanych z gettem warszawskim. Jego wiersze i teksty opisywały cierpienia, strach i walkę o przetrwanie ludności getta. Jednym z jego znanych utworów jest „Kartki z dziennika napisane w getcie warszawskim”.
Władysław Szlengel zginął tragicznie podczas likwidacji getta warszawskiego przez Niemców w kwietniu 1943 roku. Mimo krótkiego życia pozostawił po sobie znaczący dorobek literacki, który jest dziś doceniany jako ważny głos w historii Holocaustu i opisie życia w getcie. W swojej poezji Szlengel opisywał codzienne doświadczenia i cierpienia Żydów, ale nie stronił od ironii. Wiele jego wierszy dokumentuje Zagładę, w tym transporty do obozu zagłady w Treblince i okoliczności śmierci Janusza Korczaka.
Stary pan Antoni już pamięta Te kochane dawne czasy Dawniej, kiedy przychodziły święta Piło się przez cztery dni Dzisiaj to zabawa, to jest mięta Nawet nie dochodzi dziś do krwi Jak zabawa, to zabawa Najpierw za miasto, a potem wstawa Po tej wstawie, na murawie Na świeżym lufcie jest tańczyć lżej A gdy szturchańca w … Przeczytaj wiersz
Czekam na autobus i się wściekam wprost Księżyc, stary łobuz, świeci prosto w nos Śmieją się latarnie, że mi dęciak znikł Nikt mnie nie przygarnie, nikt Po kieliszkach paru tęskny w sercu ścisk Znowu mnie dziś z baru jazda, won na pysk Jest dryndulka klawa, panie starszy, stop Weź mnie z sobą, bądź morowy chłop … Przeczytaj wiersz
Garmoszka gra, jest czaju szklanka słodka Gdy zamknę drzwi, jak dobrze mi Siemieczki są i jest suszony mak I śpiewa nam Wołodia, więc czegoż jeszcze brak Gorący piec złociste rzuca skry Gdy śpiewa nam Wałodia Nie wiemy, co to łzy
Powiedz, dokąd mam iść? Czem bez ciebie są dni Czem jest jutro, gdy dziś Są zamknięte twe drzwi. Świat tysiące ma dróg Wielkich miast, wielkich pól. Gdyby móc, gdyby móc Śladem iść twoich nóg To ukoję swój ból. Powiedz, dokąd mam iść? Powiedz, co jeszcze mam? Jak na złym wietrze liść Tak zostałem dziś sam. … Przeczytaj wiersz
Żonka w domu czeka, nie naciągaj mnie Pozna już z daleka, że urżnąłem się Kiedyś oczywista będzie mała czysta Dziś kufelek piwka starczy nam Chodź na piwko naprzeciwko Tam jest mały bar Popijemy tam Z kuflem sam na sam Chodź na piwko naprzeciwko Tam jest Jadzia z czarną grzywką Średnie jasne niech ja zgasnę rozweseli … Przeczytaj wiersz
Śpiewali nocą gondolierzy Dla roześmianych obcych par I złote zęby księżyc szczerzył I śmiał się do twych warg A ty słuchałaś pieśni tonów Inaczej niż za dawnych dni Ktoś różę rzucił ci z balkonu Ja byłem obcy ci U ciebie miłość jak sen przemija O Bella Mia! Ty już nie kochasz mnie Znów jesteś obca … Przeczytaj wiersz
Pewno się Panom dziwnym to wyda, Że wierszyk ten wcale nie będzie o Żydach. Nie będzie skargą, protestem i krzykiem, lecz będzie poprostu zwyczajnym wierszykiem Bo dziś już nie trzeba, bo dzś już nie muszę do sumień kołatać i dręczyć Wam duszę. Już Pan Wojewoda dziś robi to lepiej: już na ulicach cenniki się lepi: … Przeczytaj wiersz
Las spokojnie czeka pełen wyższej dumy — Na nieuchronny kataklizm pierwszego upału Gdy w nietknięty aksamit spadną pierwsze tłumy Dotknięte bakcylem zielonego szału… Gdy lepkie słońce wszechwładnie do mieszkań się wtoczy przez okna roletami daremnie zawarłe Gdy pióra z rąk wytrąci lenistwem sypnie w oczy i za kołnierze drażniąco wcisnie się uparte… Gdy tramwajów czerwoność … Przeczytaj wiersz
Dziś mamy dom. Nad domem mocny dach i mury ze stali, z betonu a Sukot, proszę pana, to po tamtych dniach kiedy nie mieliśmy domu. Byliśmy na pustyni. Był skwar, a nocą zimno i wiatr straszne to, panie pewno były czasy jeśli przetrwały tyle lat obrzędy Sukot – szałasy Czy dziś mamy dom? Napewno własny … Przeczytaj wiersz
Boki zrywać, panowie… Uczta prawdziwa, panowie… Spojrzałem, panowie mili gdy gazeciarz pismo mi dawał wiedziałem – prima aprilis więc na kawale – kawał… Z nagłówków chichotał nonsens – ze szpalt szaleństwo drwiło – i żartu dobry kąsek. Więc nic mnie nie zdziwiło: że Führer i Duce niszczeniem traktatów chcą gwarantować pokój światu – że Ofiara … Przeczytaj wiersz
Ja, Szary Człowiek z kina! Ja, Wielki Bałagan, publiczka niesforna, głośna i wrzaskliwa: — Wola — Mokotów — Powązki — Ochota i Praga wytwórnie świata wzywam! U nas na sali zaduch i ciasnota śle nas do diabła bileter — pijus łysy bo my na sali palimy, my, goście — hołota i czytamy głośno i błędnie … Przeczytaj wiersz
Nigdy nie znałem treści, ani słów, tylko melodię błagania. Gdy przymknę oczy, zobaczę znów, jak się z dzieciństwa wspomnień wyłania w żółtym i siwym blasku świec chybot żałosny ramion i bród, Usłyszę lament serdeczny i łkania i wielkie żebranie o litość, o cud… I bicie w piersi łamanie rąk – i dostojeństwo starych ksiąg I … Przeczytaj wiersz
Czarnemu Louisowi, człowiekowi, który pokonał, niemiecką teorię o wyższości rasy… Czarna bryła – biała bryła, masyw ciężkich twardych brył Bryła w bryłę się wtopiła prężąc twarde liny żył. Milion oczu patrzy w pięście Śledzi każdy mięśni splot Jeden cios zapewni szczęście W reflektorach błyszczy pot… Rzężą głosy w mikrofonach… „Czarny! Wrzaskiem ciżbę tucz!” Sapie masa … Przeczytaj wiersz
W starych dostojnych albumach jest wiele serca pod kurzem portrecik wujka, co umarł i stare listy i róże… Jest zdjęcie z rosyjskim zdaniem… ukłony kreślone na boku… i kartki: Z powinszowaniem dobrego nowego roku… Kartki są żółte i siwe jak babcia gdyby dziś żyła Na kartkach gołąbki leciwe (czy dziś to się jeszcze wysyła?) Na … Przeczytaj wiersz
Wielka Brytanio, Irlandio, Dominia Panowie, Lordowie, Narodzie! I beg your pardon, I beg your pardon… Ton zawsze dawałem modzie. Starej Europie, snobom yankesom, dandym Paryża i Miami – I beg your pardon, I beg your pardon!… spodnie z mankietami… Guzik otwarty przy kamizelce Parasol i plastron szerszy — I beg your pardon, I beg your … Przeczytaj wiersz
Rozwrzeszczała się czerń z gazet pierwszej strony Shirley! Maleńki cud zaklęty w siedmiu literach Wyły przechodniom w oczy plakaty, fotosy, neony Shirley Tempie! Wkrótce nowa premiera! „Film musimy skończyć!” sekunda kosztuje dolara, reklama w pełni, nie będę zaczynał od nowa Próżno prosił Tempie – senior pana w okularach — maleńka Shirley musi — w Noc … Przeczytaj wiersz
Noc zamczysko. Upiorne cienie… Księżyc przez okno wlewa się strugą szeroką Gdzieś w oddali śpi znużone miasto Przez ponure komnaty wionie śmierci tchnienie Jakieś koszmarne widma po kątach się wloką …zegar wydzwania dwunastą… Testament. Tajemnica. Czyjeś obłędne oczy… Utkwiony w pustkę przerażony wzrok. Krótki krzyk. Charkot duszonej gardzieli…. Jakieś ciało po ciemnych schodach się toczy… … Przeczytaj wiersz
Piękny cel – górny cel zdobyć szczyt – śnieżną biel z bieli gór – w białość chmur po tym w dół – w pyszny bieg chwycić w płuca pęd i śnieg w słońce twarz – z wichrem w dół żebyś słoność wiatru czuł świat ucieka w tył spod nart głupstwo! – świat za mało wart … Przeczytaj wiersz
Egzotyki szukacie, dzieci? Wyrywa wam się serce z czwartaka oknem na podwórze w świat bajek, dalekich szlaków, w przestrzeń i podróże? Bohaterstwa szukacie, dzieci? innego niż tępa odwaga majstra po pijanemu bijącego żonę, rycerzy szukacie bez skazy? hidalgos o sercu szalonym? Książkom wierzycie dzieci? w bajki o chińskich pagodach? o hiszpańskich gajach pomarańczy? wierzycie, że … Przeczytaj wiersz
(Julianowi Tuwimowi) Jeden bałamutny był, drugi wiersz zaś smutny był, pierwszy wiersz o demi-vierge ucho pieścił i szeleścił… Wpadł do głowy jak do sadu, z drugim wierszem gadu – gadu… A ten drugi był z purpury chmurny, górny i ponury. Przed tym pierwszym bardzo wstyd mu że lekkiego nie ma rytmu że ma tylko słowo: … Przeczytaj wiersz
(Linia Zygfryda została zalana przez wodę. „Betonowe” zapory zostały zniszczone. Z prasy). Zbudzisz się niemiecki Narodzie w jakieś pochmurne rano — Na chwilę zapomnisz o głodzie i pojmiesz, że cię oszukano… Zrozumiesz prawdę okrutną w błysku — jak nagły świt! Nie wiem, czy będzie ci smutno Wiem — że ci będzie wstyd… Gdy twarde linie … Przeczytaj wiersz